Adalet

-Derse başlamadan önce:

"Adalet ne ile ilgilidir?"

2004-Charley Kasırgası

"Fiyat şişirme suçlamaları fiyatların

insanları alıştıgı fiyatlardan daha yüksek oldugunda çıkmaktadır. Insanların alışmış oldugu fiyatlar ahlaki olarak kutsal degildir. Aksine üreticilerin üretim dürtülerini arttırma avantajına sahiptir. (Thomas Sowell-Piyasa Ekonomisti)

Adalet birden fazla kavramı içinde

barındıran bir "mahalle"dir.

Neden mahalle?

-22 kişinin ölümü, 11 milyon dolarlık hasar ile sonuçlandı.

"Kasırgada acı çeken birinden yararlanma hususunda bazı insanların ruhlarina sinmiş açgözlülügün boyutu beni şaşırtıyor." (Florida Eyalet Başsavcısı Charlie Crist)

Fiyat şişirmeler özellikle ölümcül bir kasırga tarafından alt üst edilmiş birisini kızdırabilir ancak bu öfke serbest piyasaya müdahale için bir sebep degildir. Satıcıları şeytanlaştırmak Florida'nın iyileşmesini saglamayacaktır. Satıcıların işlerini yapmalarına izin veriniz. ( Jeff Jacoby-Piyasa Eleştirmeni)

Adalet kavramı üzerinde anlaşılamasa da günlük hayatta birbirimize nasıl davranacağımızı biliriz.

Florida Eyaleti fiyat şişirmeyi suç saydıgı için 2000'den fazla şikayet geldi, Days Inn Oteli 70.000 tazminat ödedi.

-2 dolarlık buz torbası--> 10 dolara satılması

-40 dolarlık motel odası-->160 dolara kiralanması

SIZCE?

"Adaletin mevcut kurumları yerle bir edip yüce bir ülküye göre toplumu yeniden inşaası ile mümkün olabilir."

Fiyat şişirme tartışması iki alanın sorularını ortaya koyar.

Fiyat Şişirme Kanunu ile ilgili ortaya konan görüşlerin üç yaklaşımla ilgili oldugu görülür.

-Aristoteles'in aynı ahlaki mantıgı refah dagitiminda da geçerlidir.

Buradaki temel ikilem başarıda "hak edilmiş" olarak gördüğümüz refah dağılımın başarısızlıkta "adaletsiz" olarak algılanmasıdır.

Ahlak

Hukuk

Keza CEO'lar ilgili başarısızlığın kendi kararlarından değil, büyük ekonomik güçlerin rekabeti yüzünden başarısız olduğunu vurgulamışlardır.

Weiner'in Başarı/Başarısızlık Yükleme Kuramı

Adalete ilişkin 3 yaklaşım esastır.

Refah--> Faydacılık (Pragmatizm)

Özgürlük--> Bireysel haklar

"Bütün insanların eşit yaratıldıklarına; yaratıcıları tarafından onlara hayat, özgürlük ve mutlulugu arama hakkı gibi geri alınamaz bazı haklar verildigine inanıyoruz".

Erdem--> Ahlaki görüşün dayatılması (Taliban, Martin Luther King)

Ahlaki Çıkmaz

Aslında her iki durum da aynı ilke tarafından yönlendirilir.

daha fazla hayat kaybını engellemek

Bir adamı köprüden itmek travmayın direksiyonunu çevirmekten daha korkunç görülebilir. Fakat dogru şeyi yapmak her zaman kolay degildir.

Katılıyor musunuz?

Ahlaki düşünce yalnızca bir amaç değil, kamusal bir çabadır!!!

Ahlaki Çıkmaz

- 2008 yılında batmanın eşigine gelen Wall Street şirketlerine 700 milyon dolarlık yardımı Bush Senato'ya teklif ettiginde bu öfke uyandırmıştı.

"Devletin fiyat şişirmeyi yasaklaması gerekir mi?"

"Fiyat şişirme yanlış

bir davranış mıdır?"

Refahı maksimize etmek

-Ancak AIG şirketi aldıgı paranın büyük bir kısmını ikramiye olarak verince daha fazla öfke duyuldu.

Bunu dedikten sonra günlük sosyal kurallara uymaya devam ediyoruz!

Öfkenin iki sebebi: 1) Açgözlülük

2) Başarısızlıgın ödüllendirilmiş oldugunun düşünülmesi--> Amerikalılar özellikle başarısızlıga karşıdır!

-Peki ya Türkiye'de böyle bir dava olsaydı?

Aslında oldu!

adaletsizligin mantıgı

Türkiye ile Amerika arasında olası 2 farktan bahsedebiliriz.

Sizce onlar neler olabilir?

Özgürlügü korumak

Distopya/Ütopyalar

çekicidir ama neden

gerçekleştirmiyoruz?

Bu yüzden adalet bizim için önemli!

Sosyal dünyamızda davranışlarımıza yön verebilmek için kurallara ihtiyacımız var.

-Hiçbir kuralın olmadığı bir yarışmada ne yaparsınız?

Erdemi geliştirmek

-Bazı konularda erdem ve onura ilişkin soruları yadsımak çok basittir.

Özgürlügü Korumak

Erdemi Geliştirmek

Refahı maksimize etme

Fark???

Amerika'da TSSB tanısı konmuş savaş gazilerine resmi olarak "gazi" ünvanı verilmemektedir.

-Iyi toplum ideası!

"Piyasanın koşullarına devletin karışması piyasanın özgürlügünü elinden almaktadır."

"Piyasa diger insanların istedigi malları tedarik etmek için insanlara teşvikler saglamak suretiyle bir bütün olarak toplumun refahını geliştirir."

2009'da Pentagon danışma grubu sadece fiziksel yaralanmaların gazi madalyasını hak edecegine karar verir.

1) TSSB'ye düşman eylemi tarafından kasten sebep olunmaz.

2) Bu rahatsızlıgı nesnel olarak teşhis etmek zordur.

Kurallar üzerinde hemfikir olmanın iki yolu vardır.

"Açgözlülügü cezalandırmanın ahlaki maliyeti pahasına da olsa ihtiyaçların giderilebilmesi için fiyatların şişirilmesine göz yumulabilir."

Hangi kuralın dogru, hangi kuralın yanlış oldugu konusunda hemfikir olmak.

Olgular konusunda kimin yetkili oldugu, yani kimin karar verecegi üzerinde hemfikir olmak.

Bu bireysel özgürlüğü ortadan kaldırıp, güçlü olan grubun diğer gruba empozesini içerir.

Din özgürlüğü ve ifade özgürlüğü bu yöntemin benimsenmesinin implikasyonudur.

Sömürgelerin Hristiyanlaştırılması!

Bireylerin kendi kararları üzerinde yetkili olmalarını vurgular!

Adalet: Temel Kavram

"Afet döneminde piyasa gerçekten serbest degildir. Alıcı zor durumdadır ve o malı alması gerekir."

-Hak kavramı duruma bağlı olarak değiştiği için temel ilkeler durumlara göre değişiklik gösterir.

Adalet Kuramları 4 unsura göre temellenir

A hocasının sınav kağıtlarını daha "adil" okuduğundan bahsediyorsak ilk olarak neyi vurguluyor oluruz?

"Afet döneminde fiyat şişirilmesi toplumun genel refahına hizmet eden bir süreç degildir."

Aynı cevabı yazan Eda ile Sinan'ın kağıdına aynı puanı vermesi gerektiğini düşünürüz!

Hak Ediş ilkesi

"Müşabih vakalara müşabih muamele"

Hak ediş ilkesi insanların hak ettikleri şeyi almaları gerektiğini ifade eder.

Bireysel çaba

Edimin ortaya konmasında göze alınmış risk

Bireysel farklılıklar

" Açgözlülük devletin yıldırması gereken bir ahlaksızlıktır."

Ihtiyaç Ilkesi

Eşitlik Ilkesi

Bir toplumun tüm ihtiyaçları karşılamasının o toplumun adil olması için gereklidir.

Eşitlik ilkesi, insanların eşit muameleye tabi tutulmalarını, fırsat eşitliği sunulmasını, eşit işe eşit ücret ödenmesini, eşit pay almaları gerektiğini ifade ederi.

Ya Eda tüm gece ders çalışmış olmasına rağmen Sinan Sevgi'den kopya çekiyor ise?

Burada her bireyin ihtiyacının farklı oldugunun unutulmaması gerekir!

Dolayısıyla adalet aynı duruma aynı tepkiyi vermenin ötesinde "hak ediş"i kapsar!

Buradaki asıl mesele madalyanın temsil ettigi düşünülen degerleri kimin hak ettigine karar vermektir.

Hak ediş de adalet açısından tek başına yeterli değildir.

"Bir masumun acı çekmesindense on suçlu bireyin kaçması daha iyidir."

Adalet hakkında tartışmak insanların neyi hak edip etmediklerini tartışmaktır!

Negatif dışsallık--> bir fiilin doğurduğu maliyetin o fiilin doğrudan konusu olmayan kişiler üzerindeki etkisi olan kısımdır.

Bu yüzden tüm ceza hukuk sistemlerinde şüphe sanıkın lehine olur!

Bu durumun toplumda öfke yaratması konusu "cezalandırıcı adalet" konusunda tekrar tartışılacaktır.

Mütekabiliyet Ilkesi

Dışsallıkların içselleştirilmesi--> insanların tercihlerinin maliyetine masum insanların katlanma zorunluluğunun minimize edilmesi

Masumun hak ettiği ceza değildir.

A kişisinin B kişisine iyilik etmesi ile A kişisi bir yükümlülük altına girmiş olur.A kişisine yönelik var olan borç A kişisinin nasıl bir kişi olduğu ile değil ortak geçmiş ile bağlantılıdır.

Adalet birlikte yaşamanın maliyetini azaltan bir çerçevedir!

Mahkemelerde sanık ile magdur arasındaki iliskinin niteliginin vurgulanması!

Fiyat şişirmeye yönelik öfke refah ve özgürlük anlayışına yönelik argümanlardan daha çok bireylerin hak etmedikleri kazançlara sahip olması ile ilgilidir.

-Açgözlülük cezalandırılmalıdır.

-Erdemin hukuka dahil edilmesi özgürlügü tehdit eder.

Devletin neyin iyi neyin ahlaklı olduguna karar vermesi başka bir ikilemi ortaya çıkarmaz mı???

"Adil bir toplum vatandaşlarının erdemini geliştirme arayışında olur mu ya da insanların, yaşamanın en iyi yolunu kendi kendilerine özgürce seçebilmeleri için hukukun çeşitli degerler arasında tarafsız olması gerekir mi?"

Aristoteles'in adalet kuramının ahlaki mantıgına örnektir. Insanlar ahlaki olarak neyi, niçin hak ederler?

Psikolojik rahatsızlıkları ordu tarafından "erdem zedeleyici" kabul edilmesi!

Adaletsizlik karşısında ortaya çıkan öfke!

Haftaya görüşürüz!! :)

Son olarak,

Dersin başında post-it'e yazdıgınız kavramları gözden geçirin,farklı renkte kalemle "adalet nedir?" sorusuna ekleyeceklerinizi ekleyip kagıdı öne dogru gönderin.

Adalet

ya da

"Dogru şeyi yapmak"