Хий,шар,бадганы онол

Шүтүүлэгч бадгана

Амсуулагч бадгана

• Өвчин болох шинж нь: Хоол унданд дургүй болох, цээж тэлэгдэх мэт, ар өврөөр нь хатгах, өвчүү орчмоор халуу оргиж, исгэлэн усаар дээш огиулах явдал ажээ.

• Өвчин болох шинж нь: хоол унданд дургүй, амтыг мэдэхгүй болж хэл нь хүйтэн, уруул нь өвдөх, дуу нь сөөх, мэтийн шинж илэрнэ.

Ялзлагч бадгана

Хангагч бадгана

• Өвчин болох шинж нь: толгой дүүрч, нүд бүрэлзэн, чих бөглөрөх, найтаалгуулах, нус нулимс нь элбэг болох, томуу ханиад мэт зулайн нь хүндрэх болно гэнэ.

• Өвчин болох шинж нь: хоол унд шингэхэд бэрх болж, хэхрэх бөгөөд ходоод хөших маягийн шинж гарч, биед шим тэжээлийг авах нь тун муудна гэнэ.

Бадгана элемент

• Зүрхнээс дээших биеийн хэсэгт байдаг гэнэ.
• Хүний биед сар лугаа жишиж зүйрлэмээр хүйтэн сэрүүн чанарыг үүсгэгч бүрэлдүүлэгч зүйл нь бадгана юм. Бадгана нь таван зүйлийн салс, шүүрлийг гаргаж бие мах бодийг цаг ямагт хүргэж сэрүүцүүлж байдаг гэнэ.

Шарын элемент

Хий,шар,бадганы онол

• Гал махбодитой
• Идээнд ундаанд дуртай болгон шингээх, биед илчийг үүсгэж, өнгө тодруулах, баатар зоригтой, оюун төгөлдөр болгодог, үйлдэлтэй үндсэн элемент мөн .
• Шар нь таван зүйлийг илч дулааныг гаргаж хоол ундыг боловсруулан шингээдэг ажгуу.

Барилдуулагч бадгана

• Өвчин болох шинж нь: үе мөчийг жийж, хумихад бэрх болж үений толгой нь бүдүүрэн, гар хөлний том үе өвдөх бөгөөд үений уулзварууд нь хавдаж сэлхэрнэ.

Уруу арилгагч хий

• Өвчин болох шинж нь баас шээс үрийн шингэнийг хүчээр хаах буюу шахсанаас болж хямарч гэмтэх бөгөөд яс нь шарихрах, үе мөч нь сулрах доголно гэжээ.

• Тослог , хурц , халуун , хөнгөн, өмхий , үнэртэй , суулгах , нойтон гэсэн долоон бэлэг чанартай ажээ.
• Шар нь их халуун чанартай учир биеийн халууныг тогтмол хэмжээнд байлгах гол үүргийг гүйцэтгэнэ.

• хий нь ширүүн, хөнгөн, хүйтэн, нарийн,чийрэг, хөдөлгөөнтэй гэсэн 6 бэлэг чанартай.
• Хий нь халуун хүйтэн мөн чанарыг тэнцүү хэмжээгээр хадгалсан тул халуунтай эвсэлдвэл халаах шатаах үйлдлийг улам дэвэргэнэ. Харин хүйтэнтэй эвсэлдвэл хөргөх, царцаах, хөлдөөх үйлдлийг дэмжин тэтгэх нөхөр болно гэжээ.

Ашигласан ном

1.Монголын уламжлалт анагаах ухааны тайлбар дээж бичиг “Ш.Болд, Д.Цэрэнсодном” 2013 он

3.Монголын анагаах ухааны үндсэн онол Баян1993 он

4.Монголын анагаах ухааны түүх болон эртний сурвалж бичгийн шинжилгээ Б. Жигмэд 2009 он

Хий шар бадган эрүүл байвал биеийг эрүүл байлгахын шалтгаан болхоор бэрхгүй өвчний тодотгох шалтгаан болж дүр урваж түүний үр дүнд нь өвчин болж биеийг гэмтээхийг үндэслэж гэм хэмээн нэрлэжээ.

Уламжлалт анагаахын суурь мэдлэг

5.Уламжлалт Анагаах ухааны онолын үндэс"Д.Цэнд-Аюуш,Т.Алимаа,Б.Цэрэнцоо,Ч.Батнайрамдал,Б.Баярмаа" 2014он

6.Монголын анагаах ухааны үндсэн онол Жигмэд 1988 он

Ч.Баавгай , Б.Болдбаатар нарын

7.“Монголын уламжлалт анагаах ухаан ” 1990он

II бүлэг “уламжлалт эмнэлгийн онолын үндсэн зарчим”

таван махбодын үзэл ба гурван элемент 47-52 хуудас

Гал тэгшитгэгч хий

• Өвчин болох шинж нь шингэхэд бэрх идээ идсэн, өдөр унтсанаас болж хямралдах бөгөөд ходоод нь хүйтэн оргих, хоолонд үл дурлах, бөөлжих, хоол шингэхгүй болох шинж гарна гэжээ.

Түгмэл гүйгч хий

Үзүүлэгч шар

Өвчин болох шинж : толгой өвдөх , архи ууваас хатгалдах, нүд нь шарлан ойрыг үздэн боловч холын хараа нь муудах шинж юм.

• Өвчин болох шинж нь удаанаас суух тоглох наадах нь хэтэрсэн хийгээд айх санаа зовох ширүүн идээгээр хямралдах бөгөөд дотор мушгирах мэт санагдах, толгой манарах ухаан алдах үг нь олшрох, дэмийрч ярих, айж эмээх шинж илэрнэ гэжээ.

Өнгө тодорхойлогч шар

Өвчин болох шинж нь : биеийн илч нь ихэсч , мах арьс нь хөхрөн ,харлах мэтийн шинж гарна гэжээ.

Дээш гүйгч хий

Шингээгч шар

Өнгө урвуулагч шар

• Өвчин болох шинж нь хэхрэх бөөлжихийг хаах, хийгээд үглэх, инээх хэтэрхий хүндийг өргөснөөр хямралдах бөгөөд чулчрах хэлгийдэх, үг яриа ярихад бэрх болох, хүч чадал нь муудах, ам мурийх, хоол унданд дуршил муудна гэжээ.

Өвчин болох шинж нь шээс шарлан ходоод дүүрэх бие хүндэрч, тамир хүч нь бага болох явдал мөн.

• Ходоодонд орсон хоол ялзлагч бадганы нөлөөгөөр хөөсөрч задран чихэрлэг амттай болно. Дараа нь шингээгч шарын үйлдлээр халж хайлан задрах бөгөөд исгэлэн амттай болж хувирна. Тэр нь гал тэгшитгэгч хийн тусламжтайгаар тунгалаг, цөв хоёр хэсэгт хувиарлагдан бүх зүйл нь гашуун амттай болно.
• Өвчин болох шинж нь хэл шарлах, өнгөртөх, ам цангах, хоол шингэхгүй, унд хоолонд дуршил муудах явдал юм.

Бүтээгч шар

Хүйснээс доош хэсэгт оршино гэдэгт.

Амь баригч хий

Бүтээгч шар нь зүрх сэтгэлийг тордох үйлдэлтэйгээс хүний бие эрүүл чийрэг , сэтгэл санаа нь өөдрөг байхын нэгэн хүчин зүйл болдог. Өвчин болох шинж нь : зүрх нь мушгирч буй мэт санагдаж, амьсгаа давхцаж , бие нь чичрэх , ам нь их цангах , уушиг зүрх нь халуу оргих мэт болно гэжээ.

• Өвчин болох шинж нь ширүүн идээ идсэн, өлссөн, хатуу ажил хийсэн, толгой эргэх зүрх түгших, амьсгалахад бэрх бөгөөд залгиж үл чадна гэж дурьдсан байдаг.

Хий нь зүрх болон тархи мэдрэлийн үйлийг илүтэй тэтгэн байдгаас сэтгэл санааны гол ажиллагааг ихээхэн сэргээж,ажил хөдөлмөрт идэвхитэй байх , таван мэдрэхүйн эрхтэний үйл ажиллагааг онцгой сэргээж байдаг .

• Шар бол бие махбодийг үргэлж халааж илч дулааны хангамжийг сэлгэж байдаг нэг тал болдог бол үүний эсрэг тал нь бадгана юм.
• Амьдрал бол халуун хүйтний буюу арга бэлгийн зөрчил нэгдлийн үйл болохоор шарын эсрэг талд бадгана зогсож байна. Биед энэ хоёрын тэнцвэр алдагдвал нэг бол халуун , эсвэл хүйтэн өвчин үүснэ гэж заадаг.

Шар: Бадгана

Халуун: Хүйтэн

Хурц: Мохоо

Хөнгөн: Хүнд

Хийн элемент

• Хийгээр амьсгал авах , гаргах, хөдлөх , биеийг даан барих , эрхтэн үйлийг тодорхойлох , хорлогдогчийг гүйлгэх үйлдэлтэй
• Амьсгалын замаар тасралтгүй нэвтрэн орж цус мэдрэлийн судлаар гүйж бүх биед тархан, тогтмол хэмжээтэй байна.

А.Анхзаяа(201)

Г.Уранбилэг(201)

Цэрэнчимэд(204)

Э.Долгорсүрэн(204)

Б.Мөнхцэцэг(204)