Shtypja e drites

Fotoefekti

Shtypja e drites

Shkencëtari rus Stoletov në bazë të eksperimenteve

që bëri formuloi këto ligje:

-

Numri i fotoelektroneve që lëshon katoda në njësi

kohe,varet nga intensiteti i rrezatimit.

-

Shpejtësia maksimale fillestare e fotoelektroneve varet

nga frekuenca e dritës,e jo nga intensiteti i saj.

-

Secila substancë karakterizohet me kufirin e saj të kuq

të fotoefektit,pa marrë parasysh intensitetin e dritës.

-

Fotoefekti është dukuri pa inercion.

Fotoefekti paraqet dukurinë e daljes se elektroneve nga

metalet nën veprimin e dritës.Këtë dukuri për herë të

parë e ka vërejtur Herci,i cili duke eksperimentuar me

harkun elektrik ka va vërejtur se elektroskopi i elektrizuar

mbi të cilin është vendosur pllakë zinku është

elektrizuar.

Efekti fotoelektrik

Fizikani i njohur gjerman Filip Lenard, i cili kishte fituar çmimin Nobel për kërkimet në fushën e studimit të gypave katolik, kishte dhënë një kontribut të çmuar në studimin e efektit të jashtëm foto-elektrik.

Përderisa Holvaksi

kishte matur me elektroskop procesin e krijimit të ngarkesave elektrike dhe lëvizjen e tyre nëpër përcjellës, Lenardi në anën tjetër këto dukuri i ka studiuar me ndihmën e foto-qelizave. Ai kishte studiuar vartësinë e rrymës elektrike të fituar nga fotoqeliza, prej gjatësisë valore dhe intensitetit të dritës me të cilën është ndriçuar fotoqeliza

Me ndihmën e aparaturës së më sipërme, Lenardi e ka matur shpejtësinë e elektronit dhe intensitetin e rrymës ndërmjet elektrodave dhe intensitetit të dritës. Faktin e parë eksperimental që e vërejti, ishte se intensiteti i rrymës foto-elektrike është në përpjesëtim të drejtë me intensitetin e dritës.

Kjo nënkupton se, nëse metalin e kemi ndriçuar me dritë më intensive atëherë rryma e matur e elektroneve ka qenë më e madhe. Një gjë e tillë edhe është pritur në mbështetje të njohurive të deri atëhershme mbi natyrën e dritës, sepse drita më e fortë sjell më shumë energji dhe nxjerr jashtë metalit më shumë elektrone.

Fakti tjetër eksperimental ka qenë i papritur:

“gjatë eksperimentit u vërejt se elektronet nuk dalin nga metali nëse atë e ndriçojmë me dritë, gjatësia valore e të cilës është më e madhe se një vlerë kufitare

”

.

Shtypja e Drites

Procesi i emetimit të foto-elektroneve nga metalet kur ato ndriçohen me dritë të gjatësisë së caktuar valore, quhet foto-efekt ose efekt i jashtëm elektrik. Këtë fenomen e kishte vërejt i pari H. Herci në vitin 1887, duke bërë eksperimente me valë elektromagnetike, përderisa bazën eksperimentale të fotoefektit e kishte dhënë Holvaksi. Pra studimet në lidhje me këtë çështje nuk kishin qenë zbulime të çastit por proces i tërë studimesh të pareshtura.

22

Sa për njohuri, Halvaksi ishte asistent i profesor H.Hercit, por që më vonë u bë edhe vetë profesor i

njohur për ndërtimin e instrumenteve shumë precize shkencore. Kishte zbuluar “Efektin Halvaks” që i

parapriu efektit fotoelektrik, të cilin e shpjegoj më vonë Ajnshtajni.

[

NATYRA KORPUSKULARE E DRITËS

]

18

Fletëzat e elektroskopit të ngarkuar me elektricitet janë lidhur me pllakëzën e zinkut e cila ndriçohet me dritë. Nëse elektroskopi është i ngarkuar me elektricitet pozitiv, atëherë fletëzat e tij do të hapen, mirëpo nëse elektroskopi ngarkohet me elektricitet negativ përsëri fletëzat hapen, por fletëzat e elektroskopit do të afrohen kur pllaka ndriçohet me dritë.

23

Holvaksi ka vërejt se neutralizimi i elektroskopit bëhet me ndihmën e burimit të dritës, në pjesën e ultravjollce të spektrit të dritës që bie mbi pllakën e zinkut. Mirëpo nëse pllakën e zinkut e lyejmë me një shtresë kaliumi, natriumi ose ceziumi, atëherë neutralizimi i elektroskopit do të rritet ose do të shpejtohet në masë të madhe.

Pra, është e rëndësishme të dihet që; “

Holvaks ka vërejtur se neutralizimi i elektroskopit me ndihmën e burimit të dritës dhe të pllakës së zinkut është efikas vetëm në pjesën ultravjollce të spektrit

”