Орындағандар: Кулмаганбетова Д.Д

Кеңестік Қазақстанды қайта құру әрекеттері.

Қайта құру және оның кезеңдері.

Қайта құрудың кезеңдері.

2 кезеңі

3 кезең

1986 жылының соңында совет одағының экономикасына екі ауыр жағдай туындады: біріншіден бүкіләлемдегі мұнайдың бағасының төменге құрт түсуі, екінші фактор – Чернобыль апаты.

1987 жылы қаңтар айындағы ЦК КОКП пленумда «Жеке кәсіпкерлік туралы заң» (Закон «Об индивидуальной трудовой деятельности») кабылданды. Кооперативтар ашылып, шет елдермен бірлескен кәсіпорындар жаңбырдан кейінгі саңырауқұлақтар секілді көбейді.

Қайта құру саясатын кезеңге бөлген:

• 1985 наурыз-1987 қаңтар
• 1987 қаңтар-1989 маусым
• 1989 маусым-1991

Осы кезеңде елдегі саяси жағдайы қатты тұрақсызданып, елде көптеген саяси топтар пайда болды. КСРО астам держава атағынан айырылып, «тәуелсіздіктер парады» басталады. Бұл кезең «қайта құрудың» ең ауыр уақыттардың бірі болған. КСРО-да дағдарыстардың нәтижесінде үстіне киетін дұрыс киімі де болмай, аяғына киетін аяқ киімі де болмай, нан мен қара су ішіп, «кедейшілік сызығынан» төмен түсіп күн көре алмайжүген адамдар көп болды. Мемлекеттік азық-түлік дүкендерінде маргариннен басқа ештене жоқ, ал жеке коопеативтік дүкендерде – өте қымбат бағада тауар тұрды. Мемлекеттік мекемелер жабылып жұмыссыздық орын тапты.

Осы соғы кезенің нәтижесі - Коммунистік партия жойылып КСРО-ның ыдырауы басталды

1987-1989 жылдары қайта құру идеялары партиялық мемлекеттік басшылықтың реформалар жүргізуге бағытталған бөлігінің шешусіздігімен жүзеге аспайды. Елдегі мемлекеттік өкімет билігі жүйесімен экономиканың шұғыл күйреуіжағдайында Қазақстанда саяси және экономикалық өмірді тұрақтандыруға көмектесетін президенттік басқару енгізілді.

Жалпы әлемнің Совет Одағына деген көзқарасы өзгеріп, щығыс елдермен арадағы қарым–қатынасы жақсарды.

Қоғамдық өмірде «жәриялық» (гласность) саясаты орын алды.

Сонымен бірге экономикалық жағдай төмендеп, халықтың тұрмысы нашарлап, ұлттық сепаратизм бас көтеріп, ұлтаралық нараздық пайда болып (1986 жылғы желтоқсан айындағы Алматыдағы студеттер көтерілісі, армян мен әзірбайжан арасындағы Карабах шиеленіс, Прибалтикадағы 1987 тамыз айындағы қақтығыстар, т.б.), елде жалпы тұрақсыздық өсе бастады.

1 кезең

Нақтылай айтатын болсақ

Қайта құрудың алғашқы кезеңдері экономиканы жеңіл тәсілдермен реформалау бойынша жүргізілген. 1987 жылы тамызда тұңғыш тәуелсізідігін әлеуметтік экономикалық бірлестігі құрылып, өзінің алдына соғысқа қарсы тұру экологиялық адамгершілік және бейбітшілікті қорғау идеяларын құқықтың информациялық экспортты қолдау көрсету мақсатын қойды.

Қоғамды реформалауға бағытталған әлеуметтік экономикалық және саяси шаралар жүйесі тарихқа «қайта құру» деген атпен 1995 жылдан бастап енді. Қайта құру сәулетшілердің мақсат-мүдделерін, тәуелсіз қоғамды шарпыған өзгерістер аймақтық бүкілодақтық, социалисттік жүйені дүниежүзін молынан қамтыған құбылысқа айналды. Одақты қайта құру идеясы кеңінен қолдау тапты және ол түрленген автономиялық және одақтас Республикалардан көтерілді.

Қайта құрудың бастапқы кезені:

-Кеңес одағының саясатының және экномикасының «кейбір» кемістіктерін мойындағаннан басталды.

-Алкогольге қарсы компания

-Халық шаруашылығының «жылдамдату» (ускорение) саясаты

-Сыбайластық пен жемқорлықпен күресу

т.б. қадамдарымен белгіленді.

1985-1986 жылдары Брежневтің кезінен келе жатқан ескі кадрлердің үштен екісін ауыстырылды. Дәл сол кезде мемлекеттің басқаруына А.Н.Яковлев, Е.К. Лигачев, Н.И.Рыжков, Б.Н.Ельцин, А.И.Лукьянов сияқты келешекте орын алатын тарихи оқиғалардың белсенді қатысушылары тағайындалды.

Қазақ КСР-нда Республиканың өзін-өзі басқару, өзін өзі қаржыландыру істері басталды. Онда Қазақстан территориясындағы табиғи байлықтар мен өндіріс құрал-жабдықтарының оның ішінде өнеркәсіптің негізі болып табылатын салалық кәсіпорындарға репсубликаның меншіктік құқы дәлелденді. Республиканың егемендігін саяси және экономикалық салада нақты түрде қамтамсыз ету қажеттігі туралы батыл мәлімдеді.

Қоғамды реформалауға бағытталған әлеуметтік экономикалық және саяси шаралар жүйесі тарихқа «қайта құру» деген атпен 1995 жылдан бастап енді. Қайта құру сәулетшілердің мақсат-мүдделерін, тәуелсіз қоғамды шарпыған өзгерістер аймақтық бүкілодақтық, социалисттік жүйені дүниежүзін молынан қамтыған құбылысқа айналды. Одақты қайта құру идеясы кеңінен қолдау тапты және ол түрленген автономиялық және одақтас Республикалардан көтерілді.

Немістердің КСРО-ның батыс аудандарын басып алуы Сібір мен Қазақстанның ел экономикасындағы маңыздылығын күрт өсірді. Соғыстың алғашқы айларында өкімет орындарына жаудың қолына түсуі мүмкін өнеркөсіп орындарын эвакуациялаудың сәті түсті. Қазақстан аумағына қысқа мерзім ішінде 142 ірі өнеркәсіп мекемелері қажетті құрал-жабдықтарымен, шикізатымен бірге тасып әкелініп, орналастырылды. Бұлар - ауыр және орташа машина жасау зауыттары, сондай-ақ тоқыма, мақта-мата, аяк киім фабрикалары еді. Жаңа өнеркәсіп нысандарын салу жалғастырылып, тездетілді. Соғыстың алғашқы бір жарым жылының ішінде Қазақстанда 25 кеніш, шахта, түсті және қара металлургияның 11 байыту фабрикалары, 19 жаңа көмір шахталары, 4 жаңа мұнай кәсіпшілігі, Гурьевте (қазіргі Атырау ) мұнай өңдеу зауыты іске қосылды.

Қайта құру

Қазақстан түкпірдегі оңтүстік-батыс тыл бола отырып, үкімет шешімдеріне сай соғыстың алғашқы күндерінен бастап өз экономикасын майдан мұқтаждықтарын қамтамасыз етуге қарай бейімдеуге тиіс болды. Бұл - қорғаныс өнімдері мен стратегиялық шикізат өндірісін меңгеру мен кеңейту, өнеркәсіп құрылысын кең өрістету, еңбек және материалдық ресурстарды қайта бөлуді іске асыру, майдан шебіне жақын жерлерден әкелінген кәсіпорындарды қабылдау мен оларды жаңа жерлерде тез іске қосу деген сөз еді. Іс жүзінде материалдық және адам ресурстарын қайта бөлумен, өнеркәсіптегі майданға кеткен арнайы дайындығы бар мамандардың орнын жаңа жұмысшылармен толықтырумен қатар жүрген Қазақстан экономикасын соғыс жағдайына бейімдеп, қайта құру басталды.

Орындағандар: Кулмаганбетова Д.Д

Рүстем Ұ.Н

Табылғанова Г.М