Introducing 

Prezi AI.

Your new presentation assistant.

Refine, enhance, and tailor your content, source relevant images, and edit visuals quicker than ever before.

Loading…
Transcript

Öğrenmenin psikolojik önyargıları önemli ölçüde ortadan kaldırdığı öne sürülmektedir. Dolayısıyla profesyonel uzmanlar tarafından gerçekleştirilecek tüketici davranışlarına yönelik eğitimlerinin ülkemizde yaygınlığını ve katılımını arttırmak,

bu alana ilişkin basılı eserlerin ve yayımlanmış çalışmaların sayısının arttırılması,

Kamu spotlarının arttırılması önemli bir adım olacaktır.

Veri Seti, Yöntem ve Bulgular

Thaler (1990, 1994) ve Thaler ve Shefrin (1981), tasarruf kararını analiz etmek isteyen araştırmacıların, tüketicilerin sınırlandırılmış rasyonalitesini ve birtakım davranışsal eğilimleri dikkate almaları gerektiğini savunmaktadırlar. Bu amaçla davranışsal yaşam döngüsü teorilerini sunarlar.

Davranışsal yaşam döngüsü teorisi (BLCT), kendini kontrol etme, zihinsel muhasebe ve çerçeveleme eğilimini vurgulamaktadır.

Türkiye’de hanehalkının tasarruflarının belirleyicilerinin tespitine yönelik betimsel analiz için TÜİK’ten temin edilen mikro veri setleri kullanılmıştır.

Veri seti 2004-2014 dönemi “Hanehalkı Bütçe Anketlerinden’' oluşmaktadır.

Stata programı yardımıyla analiz edilen tasarruf ile yaş, cinsiyet, eğitim durumu, hane büyüklüğü, konut mülkiyeti ve meslek grubuna göre dağılım tablolar halinde sunulmaktadır.

Tablo 5: Tasarruflar ile Konut Mülkiyetine Göre Dağılım

2004 yılı dağılımı: 2014 yılı dağılımı:

Ev sahibi

Kiracı

Lojman

Diğer

Ev sahibi

Kiracı

Lojman

Diğer

Shefrin ve Thaler (1988),

BLCT, tüketicinin neoklasik teorisi ile çelişen bir sabırsızlık kavramını kullanmaktadır. Bu kavram "irade zayıflığı"dır.

Öyle ki; mevcut bir kazancı değerinin gelecekteki bir kazanca göre daha yüksek olması rasyoneldir. Sonuçta gelecekteki kazanç, zamana bağlı bir risk taşımakta, ancak bugünkü kazancı zaman içerisinde yatırımla büyütmek mümkündür.

Dolayısıyla kayıpların etkisinin kazançlara göre daha fazla olması uzak gelecekteki bir kazancı, yakın gelecektekine göre abartılı bir değerlendirme yapmaya yol açmaktadır.

Türkiye'de son zamanlarda tasarrufu artırıcı tüketimi kısıcı politikalar gündeme gelmeye başlamıştır.

Uygulanan politikalar çerçevesinde hanehalkının sistematik hatalarının saptanıp azaltılması,

finansal okuryazarlıklarının artırılması ve gelirlerine uygun harcama politikaları stratejilerinin benimsenmesi beklenmektedir.

Psikolojik eğilimlerin üstesinden gelmek mümkün olabilir.

Sonuç

Tablo 4: Tasarruflar ile Hane Büyüklüğüne Göre Dağılım

2004 yılı dağılımı: 2014 yılı dağılımı:

Finansal yatırımlar ve tasarruflar her ne kadar ekonomik değişken olduğu kabul edilse de, insan doğası gereği her koşul altında rasyonel davranmayacağı varsayımı altında ek tedbir olarak sosyal ve psikolojik önlemler uygulanmalı ve desteklenmelidir.

Dolayısıyla ekonomik karar birimleri davranışsal eğilimleri bilir ve buna göre hareket ederse, sistematik hatalarından ders alarak daha rasyonalize davranış sergilerler.

  • Öncelikle, kendinizde ve diğer kişilerde olan ön yargıları tanımak, bu ön yargılardan kaçınmada önemli bir adım olacaktır. Hanehalkı , ''neden tasarruf yapıyorum'' sorusunu çoğunlukla gözden kaçırır.

  • Spesifik amaçlara sahip olmak bir avantaj sağlayabilir.

  • Diğer bir önemli nokta, kantitatif tasarruf kriterlerine sahip olmaktır.

Psikolojik tasarruf yanlılıklarını yenmek, sadece bütçenize uygun tasarruf oranını belirlemekten ziyade, söz konusu tasarrufun akım tüketimi geciktirebilecek öz kontrole sahip olmak ve bunun farkındalık ile sağlanabilir.

Yapılan çalışmaların çoğunda hanehalkı tasarruflarının temel belirleyicisinin gelir ve gelire bağlı değişkenler olduğu tespit edilmiştir. Çalışmamızda hanehalkı tasarruf davranışı ile birtakım demografik değişkenleri; hanehalkının yaş, cinsiyet, eğitim ve meslek durumu, hanehalkı büyüklüğü ve konut mülkiyeti gibi değişkenler elde edilerek 2004 ile 2014 yıllarını kapsayan karşılaştırmalı bir betimsel değerlendirmesi yapılmıştır.

Tasarruf; her ne kadar ekonomik faktörlerden etkilense de aslında psikolojik ve sosyal bir süreci içermektedir.

Birtakım çalışmalar hazzı erteleme, riskten kaçınma, benlik kontrolü gibi kişilik davranışları etkisinin birer sonucu olarak tasarrufu ele almıştır. Bazı kesim ise davranışları ve alışkanlıkları yaş, eğitim ve gelir gibi değişkenlerle inceleyerek sosyo-ekonomik açıdan ele almıştır.

Dinlediğiniz için teşekkür ederiz…

Yüksek gelirli bireylerin, ileride gelirlerinin düşme ihtimaline karşılık bunu telafi edebilmek adına şimdiki dönemde daha fazla tasarruf ederken, düşük gelirli bireyler ise ileride gelirlerinin daha fazla yükseleceğinin umudu ile şimdiki dönemde daha az tasarruf etmektedir. (Thaler, 1990, SMT).

“loss aversion” kavramına göre, bireylerin sahip olduğu kayıpların verdiği acı, kazançların vereceği tatminden her zaman daha büyüktür.

Gelecekteki değerleri bugün değerlendirirken abartılı iskonto etmek, gelecekteki bir kararı bugün oldukça kolay almamıza, zaman geldiğinde ise bu karardan caymamıza sebep olmaktadır.

Kredi kartlarının bankalara sağladığı kazançta da bu eğilimin bir rolü vardır. Satın alınmak istenen bir şeyi bir sonraki ayın maaşıyla bugün almak, beklemekten daha çok cazip görünmektedir.

Aynı şekilde hanehalkının bir sonraki ay tasarruflu davranacağına dair kendine söz vermesi bugün kolay, ancak bir sonraki ay bu sözü gerçekleştirmek zorlaşacaktır.

Tablo 2: Tasarruflar ile Cinsiyet Değişkeni Dağılımı

2004 yılı dağılımı: 2014 yılı dağılımı:

Erkek

Kadın

Erkek

Kadın

Thaler (1990: 198), biri yaz öğretim ücretini alan diğeri almayan, ancak aynı yıllık gelirlere sahip iki profesörün varsayımsal bir örneğini sunmaktadır. Zihinsel muhasebe eğilimine dayanarak Thaler, yıllık gelirinin bir kısmını yaz öğretiminde toplu ödeme olarak alan profesörün daha fazla tasarruf ettiğini belirtmektedir.

Yapılan çalışmalardan hanehalkı davranışlarının olayın her sunuş biçimiyle farklılaştığını, sezgilerin ve duygusal etkileşimin, sistematik olarak yapılan hataların, algılamadaki farklılıkların, zihinsel işleyişlerin tasarruf davranışı üzerinde etkisi görülmektedir.

Tüketim ve tasarruf harcamalarını etkileyen davranışsal faktörler çoğunlukla;

İZMİR ULUSLARARASI İKTİSADİ VE İDARİ BİLİMLER KONGRESİ

Graham ve Isaac (2002: 391), çalışmalarında özgün bir anket tabanlı veri seti kullanarak, neoklasik teori için bazı ek zorlukları araştırıp ortaya çıkarmıştır.

Örneğin, tüketicilerin, neoklasik bir tüketici için diğer seçeneklerden bağımsız olan, çok basit bir optimizasyon alt problemine verdiği tepkiyi ele aldıkları çalışmalarında; son derece eğitimli tüketicilerin davranışlarının beklenen neoklasik tahminlerden sapan davranışlar sergiledikleri görülmektedir.

tüketicilerin bekleyişleri, tüketicilerin planları ve tüketicilerin iyimser ya da kötümser oluşları olarak incelenmektedir.

Bireyler tasarruflarını arttırmak için tüketimlerini ve faydalarını geciktirmek isterler, çünkü bu tasarruflar, emeklilikleri için özellikle gelecekteki tüketimleri için kullanılmaktadır.

Tüketici davranışının standart neoklasik modeli hem dostça hem de muhalif eleştirilere sahiptir:

  • Dostça eleştirmenler
  • Muhalif eleştirmenler

Bu çerçevede tüketim ve tasarruf davranışlarını açıklayan temel modeller;

Mutlak Gelir Hipotezi,

Zamanlararası Tüketim Seçimi Hipotezi,

Nispi Gelir Hipotezi,

Sürekli Gelir Hipotezi

Yaşam Boyu Gelir Hipotezi'dir.

Bu modellere ek olarak; Robert Hall Rassal Yürüyüş Hipotezini ve David Laibson Anlık Hazzın Cazibesi modelleri tüketim ve tasarruf davranışlarını açıklamaya yönelmektedir.

Gelir-Tüketim-Tasarruf ve Davranış İlişkisi

Hanehalkı tasarruflarının heterojenliği; amaçların ve tercihlerin farklı olması, farklı borçlanabilme imkânları ve gelir düzeyindeki farklılıklar nedeniyle ortaya çıkmaktadır.

İktisat bilgisinin davranış ile güçlü bir ilişkisi vardır. İktisadi bilgisi yeterli olmayan bireylerin daha az tasarruf yapma eğilimi vardır.

Örneğin, üniversitede öğrencilere finansal eğitimin verilmesi, bu öğrencilerin iş yaşamlarında daha bilinçli ve yüksek servet birikimine yol açar. Benzer şekilde iş yerindeki finansal eğitim, çalışana yönelik emeklilik planlarına katılımı arttırır ve tasarrufu teşvik eder (Bernheim vd. 2001a).

Tablo 3: Tasarruflar ile Eğitim Durumuna Göre Dağılımı

2004 yılı dağılımı: 2014 yılı dağılımı:

Tablo 1: Tasarruflar ile Yaş Değişkeni Dağılımı

Lise

2004 yılı dağılımı: 2014 yılı dağılımı:

İlkokul

Okur-yazar değil

Ortaokul

Yüksek lisans, doktora

4 yıllık yüksekokul, fakülte

İlkokul

Mesleki veya teknik lise

Ortaokul

Yüksek lisans, doktora

2-3 yıllık yüksekokul

İlköğretim

Lise

Orta dengi meslek

2-3 yıllık yüksekokul

4 yıllık yüksekokul, fakülte

Mesleki veya teknik lise

Okur-yazar değil

Okur-yazar olup bir okul bitirmedi

İlköğretim

Okur-yazar olup bir okul bitirmedi

Hanehalkı Tasarruflarının Davranışsal İktisat Yaklaşımıyla Değerlendirilmesi: Türkiye Örneği

Robert Hall, ileriye dönük bir yaklaşım olarak sürekli gelir hipoteziyle yine ileriye dönük tahmin yöntemi olan rasyonel beklentiler hipotezinin tüketim ve tasarruflar üzerindeki etkisini araştırmaktadır.

Zaman içerisinde tüketimde meydana gelen değişmelerin öngörülemez olması tüketimin rassal yürümesi olarak adlandırılmaktadır.

Davranışsal iktisat öncülerinden David Laibson, psikolojinin tüketici davranışlarını, tüketim ve tasarruf modellerini açıklamakta etkili olduğunu söylemektedir.

David Laibson, tasarruf yetersizliği yani tüketicilerin yapmak istediklerinden daha az tasarruf, yapmak istediklerinden daha çok tüketim yapmalarını anlık hazzın cazibesiyle açıklamaktadır. Ayrıca psikolojik eğilimlerin tüketicilerin tüketim ve tasarruf durumlarını açıklamak için önemli olduğunu ve anlık hazzın etkisiyle zamana göre tutarsız davranışlar sergileyebileceklerini belirtmektedir.

Hanehalkı Tasarrufları Üzerine Neoklasik ve Davranışsal Yaklaşımlar

Her hanenin davranışı, iki neden dolayısıyla optimal plandan farklı olmaktadır. Birincisi, hanehalkı kendileri bütçeleri için doğru tasarruf oranını hesaplayamayabilir. İkincisi, doğru tasarruf oranı bilinse bile, hanehalkı gelecekteki tüketim lehine akım tüketimini geciktirmek için öz kontrolden yoksun kalabilmektedir.

Neoklasik yaklaşım içerisinde tüketici davranışları teorisi, tüketici davranışının bilgi ve sayısal temelleri hakkında güçlü varsayımlar sunmaktadır. Temel varsayımı; tüketici davranışının makul bir bütçe kısıtına tabi olan ve mevcut bilgilere dayalı beklenen yaşam boyu fayda hipotezinin maksimizasyonu olarak karakterize edilmesidir.

Geleneksel rasyonalite kavramlarıyla iyi bir şekilde örtüşmekte, teorik olarak (standart formülasyonlarında) izlenebilmekte ve kolayca test edilebilir tahminler üretmektedir. Ancak, mevcut ampirik kanıtlar genellikle bu tahminlerle çelişmektedir.

Çalışmanın Yöntemi

Tablo 6: Tasarruflar ile Meslek Grubuna Göre Dağılım

2004 yılı dağılımı: 2014 yılı dağılımı:

SUNUM PLANI

TÜİK tarafından oluşturulan "Hanehalkı Bütçe Anketi" (2004 - 2014) mikro veri setinden yararlanılarak hanehalkı tasarruflarının belirleyicileri betimsel olarak analiz edilmiştir.

Bu amaçla; hanehalkı tasarruf davranışı ile hanehalkının yaş, cinsiyet, eğitim ve meslek durumu, hanehalkı büyüklüğü ve konut mülkiyeti gibi değişkenler kullanılarak araştırılmıştır.

1. Kanun yapıcılar, üst düzey yöneticiler ve müdürler

2. Profesyonel meslek mensupları

3. Yardımcı profesyonel meslek mensupları

4. Büro ve müşteri hizmetlerinde çalışan elemanlar

5. Hizmet ve satış elemanları

6. Nitelikli tarım, hayvancılık, avcılık, ormancılık ve su ürünleri çalışanları

7. Sanatkarlar ve ilgili işlerde çalışanlar

8. Tesis ve makine operatörleri ve montajcıları

9. Nitelik gerektirmeyen işlerde çalışanlar

Çalışmanın Amacı ve Yöntemi

Gelir-Tüketim-Tasarruf ve Davranış İlişkisi (Relationship Between Income-Consumption-Saving and Behavıor)

Hanehalkı Tasarrufları Üzerine Neoklasik ve Davranışsal Yaklaşımlar (Neoclassical and Behavioral Approaches on Household Savings)

Betimsel Analiz (Descriptive Analysis)

Sonuç

Çalışmanın Amacı

Doç. Dr. ÜZEYİR AYDIN

Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi

İktisat Bölümü

Dr. Öğrencisi BÜŞRA AĞAN

İşletme Fakültesi

İngilizce İktisat Bölümü

Mevcut standart modellerin açıklanmasında tüketicilerin karar alma davranışlarına yönelik açıklamaların yetersiz kalması davranışsal yaklaşımla yeniden değerlendirme ihtiyacı doğurmuştur.

Thaler, hanehalkının tasarruf kararı alma davranışında duyguların daha etkili olduğunu belirtirken,

Shefrin ve Thaler, tasarruflar için davranışsal yaşam döngüsü hipotezini geliştirmişlerdir.

Bu çerçevede çalışmanın amacı; hanehalkı tasarruf kararlarının belirleyicilerini ve sonuçlarını ortaya koymak ve mikro düzlemde tasarruflara ilişkin davranışsal iktisat yaklaşımıyla oluşturulan önerilerini tartışmaktır.

Learn more about creating dynamic, engaging presentations with Prezi