Hella Haasse - Het portret

• gierigheid

"[Charlotte:]'Vader kan verplichtingen gehad hebben waar wij niets van weten.'

[...]

'Er is niets van bekend, wind je niet op, het hoeft je geen cent te kosten, vervolgde Bertus laconiek, en schot midden in de roos."

• snobisme en oppervlakkigheid wat ze heeft aan haar kinderen overgegeven

"Geen hoffelijk inleidend gepraat dus, zoals dat wij van hen gewend zijn (zij vertonen zich nooit belangeloos bij ons), waarbij Evert eerst Bertus poogt te betrekken in beschouwingen over verticale prijsbinding, genuanceerde cartels, marktmechanisme, om daarna samen met Mary en gretig bijgestaan door Charlotte, die altijd zielsgelukkig is met de niet al te frequente bezoeken van haar oudste zoon, het algemeen geworden gesprek te leiden langs onderwerpen als heteluchtverwarming, besloten strijkkwartetavonden in eigen huis, weekendboerderijtjes, het verzamelen van Japanse houtsneden en Biedermeiermeubels." (p. 252.)

"[Mary:]'Die vrouw...wel een lief gezicht vind ik, kijk eens Evert, vind je dat niet een fijn, gevoelig gezicht voor zo iemand. En die kinderen, komisch zo'n katoenen jongensbroek met pijpen tot over de knie. Dat kleine meisje hebben ze kennelijk extra opgedoft voor de gelegenheid, je ziet dat het een dure jurk is geweest, één en al kanten strook, schuw-lelijk, maar zij vinden het prachtig. God, wat goeiig, zo'n negentiende-eeuws arbeiderswoninkie, helemaal gelijkvloers, met een klinkerpad voor de deur...

• Charlotte: 'Het is de tuinman op het buiten van mijn grootouders, met zijn gezin.'"

• arrogantie

" Als altijd Charlottes sterkste argument, zij is de enige van ons die getrouwd is geweest en kinderen heeft, de enige dus ook, vindt zij zelf, die het leven ken en bevoegd is tot oordelen." (p. 249.)

"...ik ben nu eenmaal heel anders dan jullie, Bertus leeft als een burgerman, mijn hemel, kijk naar die pantoffels, als jij maar bij de kachel kunt hokken met je pijp en je krant, je hebt geen grein gevoel voor stijl, er is tenslotte nog zoiets als traditie, en het huis van vader..." (p. 250.)

• heel erg trots op zijn vermeend of reëel afkomst, ze rekent zich

bij de elite

"zij houdt de genealogie bij" (p.248.)

"...is tenslotte familiebezit, het heeft iets..."

"Mensen als wij hebben verplichtingen." (p.251.)

"alsof het een schande is uit een goed milieu te komen, eisen te stellen" (p. 257.)

• "[...] het huis waarin wij alledrie geboren en opgegroeid zijn. Charlotte begint er telkens weer over, dat wij nu dáár moeten gaan wonen. Zij vindt dat belangrijk, 'een achtergrond voor de kinderen', haar kinderen." (p. 249.)

• de rol van representatie in haar leven

"in de overige kamers ziet zij haar oudste zoon (in het bedrijfsleven) ontvangen, haar kleinzoon (later) studenten- en promotiefeesten geven[...]" (p. 249.)

"een kolossaal tafelkleed met ajourmotieven voor haar schoondochter, te gebruiken in de toekomst bij diners waar het representatief zal toegaan."

"Ditmaal kwamen zij onmiddellijk ter zake: zij de benedenverdieping van vaders huis, met het oog op de kleine kinderen en de representatie, wij drieën boven, de kosten gedeeld." (p. 252.)

"Wat er had moeten zijn, maar wat er niet is, groeit in dromen en wensen uit tot ontzagwekkende proporties. Moeders huis heeft zich op eigen kracht verdubbeld, het is waardig en massief genoeg voor twee. [...] De hertengeweien, de serres vol planten [...] hebben lanen, vijvers, grasvelden en bosschages opgeroepen uit het niets, zich in de verte verdicht tot een buiten met park en boomgaard, tot een legendarisch vaderlijk huis.

Morele verhouding

• over zijn vaders collaboratie met de nazi's, zegt Charlotte quasi dat dat het alleen een onaangename schandvlek op familiegeschiedenis is,

"Vader heeft ons al eens eerder onaangename verrassingen bezorgd." (p. 249.)

• de morele tegenargumenten van Elza vindt ze "ziekelijke emotionaliteit"
• en ze heeft ook geen begrip voor Bertus' herinneringen van gestraft geweest zijn
• toch noemt zij de andere twee egoïsten

Eigenschappen

Relatie met familiegeschiedenis

• ze gebruikt haar kinderen als excuses voor haar eigen eerzucht

2 basisconflicten:

ONDERZOEKSVRAAG:

Hoe is de persoonlijkheid van Charlotte opgebouwd?

• Charlotte wil in hun ouders' huis gaan wonen terwijl Bertus en Elza het niet willen
• ze ontkent de waarheid en wil hun grootouders in het portret niet herkennen

Relatie met de realiteit

Bedankt voor jullie aandacht!

• zelfs te midden van haar familie waar niemand zou de waarheid afkeuren

• ze verstaat de tekens bewust gewild verkeerd om zijn afkomst beter te maken schijnen dan het eigenlijk is

"Er moet een boomgaard geweest zijn, vader vertelde immers wel eens dat ze eigen fruit aten. Natuurlijk was er een tuinman!"

"Die ligusterheg en die spichtge dahlia's zullen wel bij het tuinmanshuis horen" (p. 248.)

• ze heeft een mythologie voor de familie geschapen; elementen ervan zijn:
• het buiten + knechten en tuinman
• "vaders huis"

Conclusie

"Evert en Mary, al zo doorkneed in onze mythologie, dat zij zelfs nooit op gedachte schijnen te komen vragen te stellen" (p. 255.)

"Zij schijnt beschamend te vinden dat vader na zijn huwelijk bij zijn schoonouders is ingetrokken." (p. 251.)

• Charlotte heeft geen zelfkritiek
• en geen begrip voor haar broer en zus
• zij is een typisch voorbeeld van 'de snob' voor wie de enige belangrijke dingen zijn vermogen, maatschappelijk stand en representatie

Hella Haasse - Het portret