Nederlandse dialecten

Fonologische Atlas Nederlandse Dialecten: 720 locaties

Syntactische Atlas Nederlandse dialecten: ongeveer 320 locaties

Jo Daan-kaart: zo'n twintig onderscheidingen

'Een taal is een dialect

met een leger en een vloot.'

De belangrijkste reden waarom we het Fries als een aparte taal beschouwen en bv. het Limburgs niet, is dat de Friezen zelf een lange strijd hebben gevoerd voor erkenning

De 17e-eeuwse dichter Gysbert Japiks

Redenen om variatie te bestuderen:

- Er is geen enkele bekende taal die over lange tijd stabiel is. (Waarom?)

- Iedere taal met meer dan een handjevol sprekers vertoont variatie. (Waarom?)

- Toch zijn er ook grenzen aan die variatie, zoals we net hebben gezien. (Waar komt die vandaan?)

- Iedere taal moet waarschijnlijk gezien worden als een samenspel van het individuele en het sociale, van menselijke natuur en menselijke cultuur

mogelijke verklaring: wat verdwijnt, wordt daardoor waardevol;

dialect verliest de rol van dagelijkse omgangstaal en wint die van cultureel onderscheidingsmiddel

onderzoek naar nederlandse dialecten

marc van oostendorp

meertens instituut

De zwanenzang van het dialect

waar encyclopedieën ooit plechtige, in de standaardtaal geschreven papieren uitgaven waren...

en de bijbel is vertaald (hier in het Gronings,

rechtstreeks uit het Hebreeuws, Aramees en Grieks

worden ze nu op internet gezet in het dialect

Er verschijnen populaire

tv-series in het dialect

Europees Handvest voor regionale talen

Driessen (2006)

In 1995 meldde nog 27% van de Nederlandse ouders dat ze onderling dialect spraken

In 2003 was dit nog maar 18%

Nederland heeft drie regionale talen erkend: Fries ('volgens deel 3'), Limburgs en Nedersaksisch ('volgens deel 2')

Erkenning volgens deel 2 betekent dat er geen materiële ondersteuning wordt geboden.

Een paradox

terwijl de officiële erkenning groter wordt, en ook de culturele waarde die men aan de streektaal toekent groeit, neemt het aantal sprekers af

Dialectonderzoek op het Meertens Instituut

Opgericht in jaren 30 als 'Dialectenbureau' van de KNAW.

'Wetenschappelijk ambtenaren' verzamelden gegevens die door hoogleraren van universiteiten werden bestudeerd.

Vanaf jaren vijftig groeide aandeel eigen onderzoek.

Eind jaren negentig werd onderzoek verbreed naar 'taalvariatie'.

Toch zijn in die tijd ook twee grote taalatlasprojecten opgezet.

Ik denk dat hij die koek ....

moet hebben gemaakt

moet gemaakt hebben

deze volgordes vinden we regelmatig

gemaakt moet hebben

gemaakt hebben moet

Een van de doelen van modern dialectonderzoek is: onderzoeken wat er mogelijk en onmogelijk is in taal.

deze volgordes komen niet of nauwelijks voor

hebben moet gemaakt

hebben gemaakt moet

generalisatie: moet moet voor hebben staan. gemaakt kan op alle drie de plaatsen staan.

Kaart uit de Syntactische Atlas van Nederlandse Dialecten

Werken op het Meertens Instituut

• Op dit moment werken op het Meertens Instituut ongeveer 8 taalkundig onderzoekers in vaste dienst (niet allemaal full-time) en ongeveer evenveel cultuuronderzoekers (waaronder ook neerlandici)
• Daarnaast promovendi en postdocs
• Ons geld komt vooral van de KNAW

Stadsdialecten

Brugge

Een bijzondere rol bij taalverandering spelen stadsdialecten

Bijvoorbeeld bij het verdwijnen van naamvallen

Middeleeuwen:

die cleine man (nom.)

des cleinen mans (gen.)

den cleinen man (dat.)

den cleinen man (acc.)

de cleine vrouw (nom.)

der cleinen vrouw (gen.)

der cleinen vrouw (dat.)

de cleine vrouw (acc.)

we hebben nu alleen nog naamvallen bij pronomina (ik/mij, etc.)

het verdwijnen begon in de 14e eeuw, in de steden

Hoeveel dialecten zijn er in Nederland?

data zijn gratis te raadplegen via:

http://www.meertens.knaw.nl/projecten/mand/

Dat hangt er maar vanaf hoe

verfijnd we kijken (er

zijn geen wetenschappelijke

criteria).

data zijn gratis te raadplegen via:

http://www.meertens.knaw.nl/sand/zoeken/

De digitale schatkamers

Wat is het verschil tussen taal, dialect en accent?

De verschillen zijn vooral sociaal-politiek

Bij ons onderzoek hebben we heel veel schatten opgedolven, die u kunt bekijken. gebruiken voor eigen onderzoek, enz.

Je vindt die hier:

http://www.meertens.knaw.nl/cms/nl/collecties/databanken

Onderzoek naar het Fries wordt gedaan aan de Fryske Akademy.