DE VIJF ROLLEN VAN DE LERAAR

• iedereen op zijn gemak stellen
• iedereen voelt zich welkom
• creëren van een veilig klimaat
• duidelijk toezien op afspraken
• tonen dat er absolute en positieve aandacht is voor de gast
• afstemmen op de leerling, met woorden en met intonatie
• binding creëren

• is op tijd in de les
• staat zichtbaar bij de deur
• kijkt lln aan
• wordt gezien door de lln
• toont dat hij er zin in heeft
• corrigeert met de glimlach
• loopt rond en knoopt korte gesprekjes aan
• laat lln stoom afblazen
• toont oprechte belangstelling (afstemmen)
• ...

• noemt lln bij hun naam
• heet lln welkom
• zegt iets positiefs en persoonlijks
• is oprecht
• zorgt voor een ritueel
• benoemt wat er goed gaat en spreekt zijn waardering uit
• benoemt in gedragstermen wat lln wel en niet moeten doen
• ...

• komt te laat
• kruipt weg achter zijn bureau
• stelt zich onzichtbaar op (achter de deur)
• kijkt weg (in de cursus)
• is niet op de lln gericht, staat bijv. aan het bord te schrijven
• verliest lln die in het lokaal zijn uit het oog
• ...

buiten de les:

• oefen de namen van de lln (fotolijsten - plattegrond)
• maak contact met de lln tijdens de pauzes, excursies ...

• neemt een centrale plaats in het lokaal in
• neemt de leiding
• staat stevig rechtop
• maakt oogcontact en houdt oogcontact vast
• ziet alle lln, ook achterin
• let op zijn uitstraling / kleding
• corrigeert lln (non)verbaal
• stapt op lln af indien nodig
• ...

• neemt de leiding in woorden (komaan gasten, we beginnen)
• start met een pakkende (voorbereide) openingszin
• spreekt duidelijk en krachtig
• benoemt gewenst gedrag
• spreekt lln aan bij de naam
• profileert zich als leider bij EERSTE overtreding, maar blijft vriendelijk en duidelijk
• ...

• praat vanachter bureau (zittend)
• staat met gekruiste armen, benen
• staat te wiebelen
• houdt zich vast aan de tafel
• frutselt aan kleren, haar, gezicht
• kijkt weg
• loopt weg na een verbale correctie
• draait zich om als het eindelijk stil is
• rommelt in zijn spullen
• ...

• praat onverstaanbaar
• geeft vage boodschappen
• vraagt welke taken de lln hadden
• zegt dat hij haast heeft
• start met de boodschap dat het een slechte klas is
• "ik wacht wel"
• "ik wil beginnen" + instructie
• "luisteren!"
• "je moet nu maken dat ..."
• ...

in de les:

• geef uitleg over het programma van de les
• oefen bewust met het corrigeren van de EERSTE overtreder

buiten de les:

• oefen hardop hoe je reageert op de eerste overtreder
• ga na welke lkn gezag uitstralen en hoe dit komt

• staat centraal en is zichtbaar voor all lln
• houdt oogcontact
• maakt duidelijke gebaren
• schrijft instructie / plan / blz. op het bord
• stapt op lln af die na de complete instructie niet meteen aan het werk gaan
• ...

• geeft complete en duidelijke instructies
• praat in termen van GEDRAG
• spreekt luid en duidelijk
• volgt de drie fasen: voordoen, activeren en overlaten
• bemoedigt lln die op de goede weg zijn
• corrigeert lln op gedrag als het nodig is
• ...

• "Ga nu aan het werk, maak de oefening"
• "Wie heeft er nog vragen?"
• "Je hebt weer niet geluisterd!"
• inleiding of instructie duurt langer dan 10 minuten
• gaat verder met de les als er geen aandacht is
• ...

Fase 1 Fase 2 Fase 3

Gedrag LK Vertellen en voordoen Activeren Overlaten

(hardop laten denken)

Gedrag LLN Luisteren Actief verwerken Oefenen en toepassen

in de les:

• vraag een lln de complete instructie te herhalen
• schrijf de complete instructie aan bord
• oefen met verschillende werkvormen

buiten de les:

• maak een (beknopt) lesplan, met aandacht voor de instructies
• probeer de actualiteit te koppelen aan de leerstof

• Hoe lang ben je gemiddeld aan het woord tijdens de les?
• Hoe zet je de lln aan het werk? Wat zeg je precies?
• Wat doe je als de lln aan het werk zijn?

• beperkt zich niet tot één specifieke fase van de les, maar is van belang gedurende de hele les, in alle rollen
• creëert een veilig klimaat door positieve benadering van de lln
• corrigeert ongewenst gedrag en overtredingen gepast, met behoud van de onderlinge relatie
• kan onderscheid maken tussen gedrag dat onschuldig is, gedrag om over te onderhandelen en absoluut onacceptabel gedrag

• luistert echt naar de lln
• houdt (oog)contact
• negeert ongewenst gedrag als dat kan
• wacht eerst op zelfregulatie
• corrigeert lln individueel
• vergroot of verkleint de afstand met ll bewust
• geeft lln de kans te kiezen het gedrag te herstellen
• ...

• benoemt wenselijk gedrag
• benadert lln positief (compliment)
• communiceert op een respectvolle manier
• formuleert regels in gedragstermen
• spreekt waardering uit als lln het gedrag herstellen
• is consequent
• koppelt passende correcties aan overtredingen
• ...

• maakt geen contact
• negeert de lln wanneer dit echt niet kan
• kijkt weg
• stapt achteruit als hij corrigeert
• laat een grote ll rechtstaan tijdens een correctie
• ...

• "Jij bent toch wel dom, hoor."
• "Eigenlijk kan je echt niks..."
• "Jullie zijn altijd zo vervelend."
• "Zijn jullie doof misschien?"
• dreigt (nog één keer en dan...)
• stelt correcties uit
• wordt boos bij elke kleinigheid
• bestraft kleine overtredingen, maar gaat niet in op de grote
• discussieert onnodig
• ...

in de les:

• geef in elke les een positieve boodschap
• start de les met een ontspannen houding
• gebruik je lijst met correctiemogelijkheden

buiten de les:

• oefen met de drieslagregel
• maak een lijst met overtredingen (in gedragstermen) en de bijhorende correcties

• reflecteert en evalueert
• vat samen of laat samenvatten
• geeft huiswerk op
• situeert de leerstof in het grote geheel
• benoemt regels voor opruimen, blijven zitten enz.
• ...

in de les:

• uit je tevredenheid over de les
• geef positieve feedback aan de lln
• controleer of de lln doen wat er is afgesproken
• hou de timing in de gaten (wekker)

buiten de les:

• bedenk wat de rode draad is van deze reeks lessen
• denk na over wanneer je het huiswerk wil opgeven (huiswerk = voor de lln einde van de les)

REFLECTIE

• Waar ben je als je de aandacht van de klas wil vangen?
• Welke openingszinnen gebruikte je al om de aandacht te vangen?
• Hoe corrigeer je de EERSTE overtreder?

Klachten

Het is hun eigen verantwoordelijkheid, ik ben geen politieagent...

--> Het is belangrijk om goed voorbeeldgedrag te vertonen als het gaat om naar elkaar luisteren.

Ik vind een ontspannen sfeer belangrijker dan dat de lln muisstil zijn. De lln mogen zich vrij voelen...

--> In deze fase van de les dwing je stilte af, om dan op een rustige manier te kunnen lesgeven. De lln vinden het goed als er een duidelijke structuur is in de les. Binnen de aangeboden structuur is er vrijheid.

Ik ben blij dat het eindelijk redelijk stil is, dus ga ik niet opnieuw corrigeren. Daarom praat ik gewoon door...

--> Het is belangrijk om in deze fase lef te hebben, krachtig en duidelijk te zijn. Dit komt het verdere verloop van de les ten goede. Benoem duidelijk welk gedrag je in deze fase van de lln verwacht.

• de aandacht van de lln vangen dmv een openingszin, een voorwerp, een grap...
• energievretend moment!
• doel van deze fase: lln verplaatsen de aandacht die ze hebben voor elkaar naar de lk, ze gaan luisteren
• via lichaamstaal laten zien dat je de leider bent
• kies voor een positieve benadering, complimenteer de lln en reageer alert

in de les:

• vraag naar de hobby's van lln
• luister bij het begin van de les naar de lln en vraag door
• vraag wat lln het voorbije weekend gedaan hebben, hoe ze naar school komen, ...

Klachten

Ik heb het zo goed uitgelegd en voorgedaan en dan weten ze het nog niet. Ze snappen het wel, maar luisteren gewoon niet...

--> Dit is vaak een teken dat de leeractiviteit vooral bij de lk ligt, en niet bij de lln.

Als lln de uitleg niet snappen, leg je het nog eens uit, desnoods op een andere manier. Verlies de drie fasen niet uit het oog!

Als ik zeg dat ze aan het werk moeten, dan moeten ze dat gewoon doen...

--> Het is belangrijk om lln verantwoordelijkheid te geven voor wat werd afgesproken.

Ik ben beter als ik kan improviseren...

--> Alles wat van tevoren bedacht werd, hoeft in de les niet meer bedacht te worden. Een goede voorbereiding zorgt dat je in de les meer aandacht kan besteden aan de interactie met de lln. Let op: niet alleen inhoudelijk, maar ook procesmatig goed voorbereiden!

De presentator

aandacht vangen

REFLECTIE

• verstopt zich achter zijn bureau
• praat tegen het bord, met de rug naar de klas
• rommelt in zijn spullen
• praat in het boek
• ...

REFLECTIE

• Wanneer leg je de spullen klaar die je nodig hebt?
• Waar sta je bij het begin van de les?
• Wat zeg je als de lln binnenkomen?

Klachten

Dit duurt toch veel te lang...

--> Contact voor contract, als je afstemt en contact maakt, verloopt de rest van de les vlotter.

De lln hebben mij niet graag...

--> Als je de lln positief benadert, roep je positieve gevoelens bij hen op.

De lln komen om te leren...

--> Investeer in de kwaliteit van het contact tussen jezelf en je lln. Goede interactie tussen leraar en lln leidt tot betrokken lln die willen samenwerken en open staan voor en nieuwsgierig zijn naar anderen.

• moppert op de lln (jullie zijn altijd te laat...)
• schreeuwt
• geeft korte bevelen
• voert een gesprek met één ll en negeert de rest
• benadert lln negatief
• zegt dat hij haast heeft
• zegt niets
• reageert onecht
• ...

• dit is de primaire functie van de leerkracht!
• de lln motiveren
• adequate instructies geven
• effectieve werkvormen aanbieden
• de lln zo snel mogelijk aan het werk zetten
• vakinhoudelijke kennis en vaardigheden worden doorgegeven

De gastheer

de les starten

De didacticus

instructie geven

DE VIJF ROLLEN VAN DE LERAAR

Driefasenmodel

De complete instructie

Martie Slooter

1. Wat ga je doen?

omschrijving van pagina, hoofdstuk...

2. Hoe ga je het doen?

llngedrag omschrijven: schrijven, opzoeken, ...

3. Hoelang krijg je ervoor?

realistische timing meegeven

4. Welke hulp mag je gebruiken?

woordenboek, internet, buur, lk

5. Wat ga je doen als je klaar bent?

concrete vervolgopdracht geven

6. Wat doen we met deze opbrengst?

llngedrag en lkgedrag concreet omschrijven

nakijken, bespreken, presentatie...

De pedagoog

orde houden

De afsluiter

de les afsluiten

FILMPJE!

http://ikbenleerkracht.blogspot.be/2012/11/de-5-rollen-van-de-leerkracht.html

Klachten

• neemt centrale plaats in
• vangt de aandacht
• ziet erop toe dat de regels worden nageleefd
• handelt tevreden en ontspannen
• afsluiten is een vast en herkenbaar ritueel bij elke les
• ...

Ik moet vaak heel boos zijn in die klas...

--> Zorg dat je over een gevarieerd repertoire aan gote en kleine ordemaatregelen beschikt. Denk aan de correctieladder en het GUT-model.

De lln willen mij gewoon boos krijgen...

--> Lln verkennen graag grenzen, ook de emoties van de lk. Ze willen weten hoe een lk in alle mogelijke situaties reageert. Voor hen is het een soort spel, neem het dan ook niet persoonlijk op. Hou dit in je achterhoofd en probeer je emoties te doseren.

Ik wil dat de lln me aardig vinden...

--> Lln hebben nood aan een lk die het gewenste gedrag concreet benoemt en dit gedrag beloont. Als de lk daarover onduidelijk is, blijven lln zoeken en uitdagen tot de lk wel zegt wat hij wil.

Ik zou moeten strenger zijn...

--> wat is 'streng zijn'? Dit is niet noodzakelijk strafwerk geven of lln buiten zetten. Soms ga je uit deze opvatting onvoorspelbaar reageren, wat een onveilig klimaat creëert voor de lln.

Streng zijn = duidelijk zijn in het hanteren van de regels en consequent zijn in het corrigeren van lln die de regels overtreden.

Ik dreig regelmatig met lln buiten zetten...

--> Consequent zijn is vasthouden aan je doel. Dus als je dreigt, moet je per definitie de maatregel toepassen. Anders ben je onvoorspelbaar en is er weer een onveilig klimaat in de klas.

Ben je bereid je dreigement uit te voeren?

• samen met de lln reflecteren op proces en inhoud van de les
• reflecteren op het leerproces bevordert de transfer van de leerstof
• les afsluiten
• afscheid nemen van de lln
• de lln verlaten het lokaal rustig en laten het netjes achter

• geeft onduidelijke instructies voor het opruimen
• wordt verrast door de bel
• praat door de bel heen
• dwingt lln te blijven zitten na de bel
• zegt dat de lln mogen opruimen, maar tegelijkertijd dat ze moeten stil zijn
• neemt geen afscheid
• ...

REFLECTIE

• Hoe corrigeer jij de lln? Wat zeg je? Wat doe je?
• Hoe reageer je op goeie / foute antwoorden van de lln?
• Vermijd je het om bepaalde lln te corrigeren, ook al is het nodig?

De correctieladder

non-verbaal

• negeren
• aankijken
• aankijken en fronsen
• aankijken en naam noemen
• op de ll afstappen
• wijzen en naam noemen
• in de vingers knippen

verbaal

• zachter praten
• luider praten
• stoppen in het verhaal
• naam noemen (neutraal-vragend-streng)
• reageren met humor
• vragen wat er is
• rechtstreeks vragen om op te houden
• ik-boodschap (ik heb last van jouw gedrag)
• drieslagregel toepassen

Drieslagregel

1. het waarneembare, ongewenste gedrag benoemen

Ik zie dat je zit te praten met je buur.

2. De regel benoemen

De regel is dat je de taak individueel maakt, in stilte.

3. Het gewenste gedrag benoemen

Ik wil dat je stopt met praten.

Nog krachtiger corrigeren?

• Ll laten kiezen: 'of je doet nu mee, of ...'
• ll andere opdracht laten maken
• ll laten nablijven
• ll strafwerk geven
• ll verplaatsen
• ll uit de les sturen

Zorg vanaf het begin van de les voor een goede

werkorde (eerste rollen), want orde herstellen is altijd lastiger...

• rommelt in zijn spullen
• loopt de klas uit
• beëindigt de les te vroeg of te laat
• laat de orde verslappen
• ...

REFLECTIE

• Welke afspraken maak je op het einde van de les?
• Stel je eisen aan de lln bij het verlaten van het lokaal? Welke?

Hoe reageer je op deze overtredingen?

• Sms lezen op gsm en beantwoorden
• Haar kammen
• Boeken niet bij
• Voortdurend en storend praten met buurman
• Schrijven op bank
• Spuiten met deo
• Pennenzak gooien
• Bitch zeggen tegen klasgenoot
• Bitch zeggen tegen jou

Klachten

Ik ben al blij als ik de leerstof volledig heb kunnen uitleggen in één lesuur...

--> Het op gang brengen van het reflectieproces van de lln is een vaardigheid die moet aangeleerd worden. Het zorgt voor een betere transfer van de leerstof.

Morgen zie ik die klas toch weer...

--> Het is belangrijk dat de lessen goed op elkaar aansluiten en op elkaar voortbouwen. Denk ook aan het onderhouden van een relatie met je lln.

Mijn lln willen niet samenvatten, ze kunnen niet reflecteren...

--> Als je dit inbouwt als vast onderdeel van elke les, train je het reflecteren op het leerproces. Na verloop van tijd zullen de lln dit bijna vanzelf doen.