EKOLOGJIA

TEMP.

UJI DHE LAGESHTIA

BIMET: -HIDROFITE(JETOJNE NE UJE)

HIGROFITE(JETOJNE NE LAGESHTIRA

MEZOFITE( NE VENDE MES. TE LAGESHTA)

KSEROFITE (NE VENDE TE THATA)

SHTAZET:

HIDROFILE( JETOJNE NE UJE)

HIGROFILE( JETOJNE NE LAGESHTI TE MADHE)

KSEROFILE( JETOJNE NE THATESI TE MADHE)

TERMOFILE- JANE ORGANIZMA QE U QENDROJNE TEMP. TE LARTA.

FRIGOFILE- ORGANIZMAT QE JANE PERSHTATUR TEMP. TE ULETA

SHTAZET NDAHEN NE:

POIKILOTERME : QE VAREN NGA TEMPERATURA E MJEDISIT TE JASHTEM .

HOMOTERME:RREGULLOJNE VETE TEMPERATUREN TRUPORE

NDARJA E TYRE

VALENCE EKOLOGJIKE- QUHET DIAPAZONI I NDRYSHUESHMERISE SE VEPRIMIT TE FAKTORIT EKOLOGJIK BRENDA TE CILIT ESHTE E MUNDSHME JETA E NJE LLOJI TE CAKTUAR .

AJRI DHE DRITA

CIKLI I KARBONIT

AJRI-ESHTE I RENDESISHEM PER GJITHE ORGANIZMAT

FAKTORET EKOLOGJIK

FOTOSINTEZA:ESHTE PROCES KU BIMA GJATE KESAJ KOHE LIRON OKSIGJENIN DHE MERR DIOKSIDIN E KARBONIT

GJITHA VEPRIMET BIOTIKE DHE ABIOTIKE QUHEN FAKTORE BIOLOGJIKE.

- INDIVIDI:SISTEM BIOLOGJIK I NDERTUAR NGA QELIZAT , VEPRON I PAVARUR ME MJEDISIN.

-POPULLATA:PERBEHET NGA NUMER I MADH INDIVIDESH TE NJEJTE.

...

DRITA-

BIMET-HELOFITE ( KANE NEVOJE PER DRITE. SKIOFITE (JETOJNE NE HIJE.

FRYMARRJA:ESHTE PROCES I KUNDERT ME FOTOSINTEZEN, NDODH GJATE NATES, KU GJATE KESAJ KOHE LIROHET DIOKSIDI I KARBONIT DHE BIMA MERR OKSIGJENIN

SHTAZET E KANE TE NEVOJSHME DRITEN. ATO QE JETOJNE NE THELLESI NUK KANE SY

HYRJE

SINEKOLOGJIA

USHQYERJA

NIV 1:

AUTOTROFE:PRODHOJNE USHQIMIN VETVETIU.

NIV 2:

HERBIVOR:USHQEHEN ME BIME.

PUNUAN PER PROFESORIN: HALIL GJURAJ

DHE LENDEN E BIOLOGJISE :

GENTRIT DERVISHI

LIRIDON SADIKU

EKOLOGJIA ESHTE SHENCE E CILA MERRET ME STUDIMIN E PERSHTATSHMERIS SE ORGANIZMAVE NE MJEDISIN JETESOR.

NE VITIN 1886 BIOLOGU GJERMAN ERNEST HAECKEL E EMERTOI ME KETE EMER .

FJALA EKOLOGJI RRJEDH NGA FJALA GREKE ekos-shtepi DHE logos-shkence

MERRET ME STUDIMIN E MARREDHENIEVE BRENDA GRUPIT TE ORGANIZMAVE DHE MARREDHENIET E TYRE ME MJEDISIN

NIV 3:

KARNIVOR: USHQEHEN ME MISH.

NIV 4:

OMNIVOR:USHQEHEN ME BIME DHE ME MISH.

NDERVEPRIMET E QENIEVE TE GJALLA

NDERVEPRIMI I KOMPONENTEVE TE GJALLA DHE JO TE GJALLA PERCAKTON CILESIN DHE VECORITE E EKOSISTEMIT.

KETO NDERVEPRIME MUND TE KENE NDIKIM NE KLIMEN E NJE HAPESIRE TE CAKTUAR TE QUAJTUR MIKROKLIME.

P.SH NE NJE PYLLME DRUNJ TE LARTE PENGOJNE DEPERTIMIN E DRITES NE KATIN PERDHESE DHE ATY MBIZOTERON HIJA DHE LAGESHTIA .

SHUME EKOLOG SI (ODUM,1953) JANE PERPJEKUR QE MARREDHENIET MES DY ORGANIZMAVE TE NDRYSHEM TI GRUPOJNE SI POZITIV (+),NEGATIV(-) DHE NEUTRAL(0)

NE PLANETIN TONE JETOJNE

RRETH 7.200.000.000 NJEREZ.

MIREPO NE NUK JEMI TE VETMIT NE KETE PLANET, ME NE JETOJNE RRETH 10 MILIONE ORGANIZMA TE TJERE.

EKOLOGJIA NDAHET NE:

AUTOEKOLOGJI & SINEKOLOGJI.

-NEUTRALIZMI:MARRADHENIE E THJESHTE E DY ORGANIZMAVE QE NUK VEPROJNE FARE ME NJERI TJETRIN

-KOMPETICIONI:TE DY ORGANIZMAT JANE AKTIV NE NJERI TJETRIN NE MENYRE KONKURUESE

AUTOEKOLOGJIA

-MUTUALIZMI:TE DY ORGANIZMAT VEPROJNE POZITIVISHT NE NJERI TJETRIN,KANE DOBI TE NDERSJELTE

-PROTOKOOPERIMI:TE DY ORGANIZMAT KANE DOBI NE BASHKJETESE POR JO NE MENYRE TE OBLIGUESHME

-KOMENSIALIZMI: MARREDHENIE E NJEANSHME POZITIVE PER NJERIN KURSE PER TJETRIN NEUTRALE.

-AMENSALIZMI:MARREDHENIE E NJEANSHME NEGATIVE PER NJERIN KURSE PER TJETRIN NEUTRALE

-PARAZITIZMI:MARREDHENIE E NDERSJELLTE POZITIVE DHE OBLIGATIVE PER NJEREN DHE NEGATIVE PER TJETREN

ENERGJIA NE EKOSISTEME

-PREDATORIZMI:MARRADHENIE E NDERSJELLTE PER DY INDIVIDET, POZITIVE DHE OBLIGATIVE PER GRABITESIN DHE NEGATIVE PER PRENE.

MUTUALIZMI DHE KOMENSIALIZMI

AUTOEKOLOGJIA STUDION INDIVIDIN DHE MARREDHENIET E NDERSJELLTA TE TIJ ME MJEDISIN

MUTUALIZMI: ESHTE MARRADHENIE SIMBIOTIKE KU PERFITOJNE TE DY INDIVIDET. P.SH TE LIKENI KU KERPURDHA MERR NGA ALGA SHEQERNAT DHE MATERIET ORGANIKE TE KRIJUARA NGA FOTOSINTEZA KURSE ALGA MERR KOMPONIMET AZOTIKE.

KOMENSIALIZMI: PARAQET RASTIN ME TE TJESHTE TE BASHKVEPRIMIT.

SHEMBULL TIPIK ESHTE BASHKJETESA E GAFORRES SESILE DHE BALENES SE KALTER KU AJO E SHFRYTEZON BALENEN PER UDHETIM DHE PER TE GJETUR USHQIM

PRODHUES: E MARRIN ENERGJINE DHE E AKUMULOJNE NE MOLEKULA ORGANIKE(BIMET,ALGAT,BAKTERET)

CIKLI I UJIT

PARAZITIZMI DHE BUJTARET

KONSUMUES:ENRGJINE E SIGUROJNE ME ORGANIZMAT E TJERE (PROTISTET,BAKTERET,KERPURDHAT)

SHEMBULLI ME I MIRE JANE 12 LEPUJT E BARTUR NE 1859 NE AUSTRALI.

NE VITIN 1940 MILIONA LEPUJ KISHIN PUSHTUAR ZONAT RURALE TE AUSTRALISE DUKE DEMTUAR KULTURAT BUJQESORE.

QEVERIA AUSTRALIANE PER TE KONTROLLUAR LEPUJT BARTI NJE SEMUNDJE VIRALE MIKSIMOTAZA PREJ AMERIKES JUGORE.

ME PAS U PA SE 90% E LEPUJVE KISHIN NGORDHUR DHE SHKENCTARET ME VONE PANE SE SEMUNDJA ISHTE BERE ME PAK VDEKJEPRURESE DHE SE LEPUJT DHE VIRUSET KISHIN EVOLUAR SE BASHKU. KY ESHTE NJE SHEMBULL I BUJTARISE DHE PARAZITIZMITT.

SHPERBERESIT:SIGUROJNE ENERGJINE DUKE U USHQYER ME MBETURINA ORGANIKE (KERPURDHAT DHE BAKTERET)

HAPI I PARE: EVAPORIMI(AVULLIMI I UJIT NGA LIQENET DHE OQEANET

HAPI I DYTE: TRANSPIRIMI( LIRIMI I UJIT NGA BIMET NE FORME TE AVULLIT )

HAPI I TRETE:KONDENSIMI (FORMIMI I REVE)

HAPI I KATERT: TE RESHURAT (SHIU, BORA DHE BRESHERI ETJ.)

HAPI I PESTE: RRJEDHA OSE KTHIMI PRAPA NE CIKEL.

EKOLOGJIA