Bajka:
to krótkie pouczenie o charakterze moralizatorskim objaśniające symbolikę przedstawioną w bajce. Przykłady: „Nie czyń drugiemu, co tobie nie miłe”.
- jawny:
1) wyrażony w formie dowcipnej puenty /przysłowia, sentencji/ na końcu utworu /epimythion/
(np. „Nie każdemu dał Pan Bóg rodzić się puchaczem” – I. Krasicki, Puchacze)
2) mający postać tezy umieszczonej na początku dzieła /promythion/ (np. „Zawżdy znajdzie przyczynę, kto zdobyczy pragnie” (I. Krasicki, Jagnię i wilcy)
- ukryty – wynikający z treści utworu (np. „Ludzie lubią słuchać pochlebstw, byle tylko miłych i odpowiadających ich mniemaniu o sobie” /I. Krasicki, Malarze/
to funkcjonujący w świadomości uproszczony obraz rzeczywistości. Np. pijany jak szewc.
to zaskakujące sformułowanie podkreślające sens wypowiedzi lub utworu literackiego umieszczone na końcu.
to krótki, najczęściej 4-wersowy utwór literacki.
KONWENCJA to wieloznaczny termin umowy, normy obecny w różnych dziedzinach. Jest terminem wieloznacznym, obecnym w wielu dziedzinach życia (życiu publicznym, społecznym, w polityce). W sztuce i literaturze konwencja nazywa zbiór cech charakterystycznych dla danego nurtu, stylu, autora, gatunku.
KONWENCJA LITERACKA:
- rozpoznawalna w kontekście tradycji literackiej, warunkuje porozumienie między autorem a czytelnikiem, nadawcą a odbiorcą;
- może obejmować takie elementy jak: kompozycja, kreacja postaci, dobór i ujęcie motywów, cechy gatunku, środki stylistyczne, systemy wersyfikacyjne i inne;
- jest punktem odniesienia dla stylizacji i nawiązań;
- jest przeciwieństwem nowatorstwa i oryginalności.
Alegoria to obrazowe przedstawienie pojęć i idei abstrakcyjnych. Alegorią nazywamy motywy posiadające znaczenie dosłowne i przenośne. Może byc odczytywana tylko jednoznacznie. Przykłady alegorii:
W literaturze :
- ojczyzna jako okręt-"Kazania sejmowe" P.Skargi
-rozdarta sosna -"Ludzie bezdomni" S. Żeromski
W teatrze:
-miłość Stanisława Wokulskiego do Izabeli Łęckiej - "Lalka" B. Prus
W malarstwie:
-przedstawienie rewolucji - "Wolność albo śmierć" Jean-Baptiste Regnault
Za twórcę bajki uznaje się pochodzącego z Azji Mniejszej Ezopa.
W VI wieku p.n.e. stworzył on typ bajki zwierzęcej, epigramatycznej, alegorycznej.
Jednym z najważnejszych bajkopisarzy był Jean
de La Fontaine, który upowszechnił bajkę narracyjną
Niemiec G. E. Lessing żyjący w XVIII wieku i upowszechnił bajkę epigramatyczną.
W Polsce bajki pisali: I. Krasicki,
S. Trembecki,
A. Fredro
oraz wielu innych.
Narracyjna
Epigramatyczna
Liryka:
Epika:
Andrzej Waligórski (ur. 20 października 1926 w Nowym Targu, zm. 10 maja 1992 we Wrocławiu) – aktor, poeta, satyryk, dziennikarz, wieloletni współpracownik rozgłośni Polskiego Radia we Wrocławiu.
Choć wykazywał wielki talent poetycki i wrażliwość na słowo, sam nazywał się „tekściarzem”. Zasłynął jako autor wielu utworów satyrycznych i piosenek kabaretowych („Ballada o cysorzu”), a także cyklu krótkich wierszy pt. „Bajeczki Babci Pimpusiowej”.
Był twórcą popularnego słuchowiska radiowego „Rycerze”, parodiującego postacie i wątki z „Trylogii” Henryka Sienkiewicza. To z tego słuchowiska pochodzi słynna piosenka „Hej, szable w dłoń” wykonywana z mistrzostwem przez członów Kabaretu „Elita”.
W swych utworach satyrycznych stworzył postać Dreptaka, który uosabiał największe wady i słabości Polaków.
Dziękujemy !
- Krótki utwór pisany wierszem lub prozą;
- Pisana wierszem sylabicznym.
- Należy do epiki, lecz zawiera elementy liryki.
- Bohaterowie to zwierzęta, przedmioty, rośliny, rzadziej ludzie.
- Zawiera pouczenia moralne
- Historia opowiedziana w bajce jest ilustracją ludzkich doświadczeń, które są powszechne i powtarzalne;
- Zwierzęta są alegoriami ludzkich cech.
krótka, rymowana, rytmiczna, zwykle 4-wersowa, oparta na błyskotliwym koncepcie; zawiera zwięźle ujęty morał, oparta za kontraście postaci. Wyrasta z tradycji bajek Ezopa i Fedrusa.
dłuższa forma opowiadania z wyeksponowaną rolą narratora; fabuła ma postać wierszowanej noweli lub opowiadania z zarysowaną akcją; oparta jest na monologu i dialogach postaci. Upowszechniona w XVIII wieku przez Jeana de La Fontaine’a
Przykłady bajek epigramatycznych:
Przykłady bajek narracyjnych:
- "Pan i pies"
- "Przyjaciele"
- "Kruk i lis"
- "Groch przy drodze"
- "Filozof"
- "Dewotka"
Cechy liryki:
Cechy epiki :
- obecność narratora
- pisana wierszem
- świat przedstawiony
- występują rymy
- fabuła
- regularna budowa
- zapis prozą
- występuje dużo środków stylistycznych
- występuje podmiot liryczny