Introducing
Your new presentation assistant.
Refine, enhance, and tailor your content, source relevant images, and edit visuals quicker than ever before.
Trending searches
3
Махмұд Қашқари
Z
Орындағандан:Жаманқұл Венера
Тлеуова Айнұр
Яшева Диана
Өркешбаева Ақтоты
e
S
5
Әдебиеттер
1.Ә.Қоңыратбаев,Т.Қоңыратбаев "Көне мәдениет жазбалары" Алматы, 1991
2.Н.Келімбетов "Түркі халықтарының ежелгі әдеби жәдігерлері"Алматы,2011
3.А.Қыраубаева "Ғасырлар мұрасы" Алматы, 2008
4.Интернет көздері
Араб парсы әсері
- Араб парсы лексикадан емес , поэзияядан басталады. А. фитрат.
Жетісу түріктерінің тілін оғыз және түркі екіге бөлген .
- Түркі поэзиясы силлабизмге емес, метрге араб поэзиясының өлшенуіне құралған.И.В.Стеблеваның
- Қашқари лұғатындағы бәйіт пен рубани үлгілерің фольклор халық поэзиясының стилинде. К.Броккел
- Көне түркі поэзиясының ұйқас өлшеу болмаған ,аллитерацияға негізделген . П. Пелио
Тілі және поэтикасы
Құтты білік алғашқы жазба тілдің көрінісі болса, оған жол салған адам Махмұт Қашқари.
Қашқари түркі тайпаларының тілін тұтас алып зерттеген. Ол барлық сөздерді, өлең және мақал-мәтелдерді тайпалар тілінен алған.
Ал, өлеңдері фольклордан алынған. Оның барлығы Исламға дейінгі үлгілер.
Ескі туркология Алтай түріктерінің көне мәдениет жазбалары фольклор жазбалары негізінде емес, араб-парсы әдебиеті дәстүрінде XI ғасырда туа бастады, оған Махмұт Қашқаридің Диуани лұғат ат түрік сөздігін жатқызамыз.
Туркологтар 7-8 ғасырларда туған Орхон жазулары мен араб алфавитінде көрінген диуан арасына үлкен шек қояды.
Мәселе Орхон жазбаларының түркі алфавитінде жазылуында ғана емес, туркологтар бұл екі жазбаның бірін исламнан бұрын бірін соң туған, сол себепті жазба әдебиет болды дейді.
И.В.Стеблева ежелгі түркі тілінде ұйқас пен өлшемге құрылған поэзия болған емес, болса ол тек аллитерациядан басталған деген пікір айтады.
Махмұт Қашқари өз жазбаларын тұңғыш рет араб-парсы поэзиясындағы аруз өлшеуінде құрып, жаңалық ашты.
Аруз жазуы 11-ғасырдағы Ахмет Иугнеки, Қожа Ахмет Яссауи, Сүлейман Бақырғанидан бастап, барлық түркі поэзиясына негіз болған еді.
Көптеген зерттеушілер "Оғызнаманың" прозалық тілін, 15-16 ғасырда көрінген Шалгез(1470-1560), Доспамбет (1523 жылы өлген), Асан Қайғы жырларын да ескермейді. Ескерілгендері "фольклор стилі" деп ұғынады.
Жоспар:
І Түркі әлемінің тұңғыш түркологы
ІІ “Диуани лұғат ат-түрік” зерттелуі, тарихы,мәні
ІІІ Тілі және поэтикасы
ІV Араб парсы әсері
Түркі әлемінің тұңғыш түркологы-Махмұд Қашқари
Махмұд Қашқари (толық аты-жөні Махмұд ибн Әл-Құсайын ибн Мұхаммед) (1029–1101) – түркі тілдерінің тұңғыш сөздігін құрастырушы, энциклопедист-ғалым, атақты «Диуани луғат-ат-түрік» еңбегінің авторы. Қашғарда туып, Баласағұн қаласында өмір сүрген. Қарахандар ақсүйектері ортасынан шыққан. Әкесі Құсайын Мұхаммед Мауреннахрды жаулаушы Боғырханның немересі. Ол Қашғарда білім алып, Бұхара мен Бағдадта оқуын жалғастырған. Түркі халықтарын түгелге жуық аралап, заң ілімі, арифметика, Құран, шариат пен хадис бойынша білім алды.
“Диуани лұғат ат-түрік”
Түркі тілдері бойынша ең ауқымды және ең маңызды ежелгі тіл жәдігер
Бағдат қаласында жазған түркіше-арабша сөздік
Қолжазба нұсқасы 638 беттен тұрады, онда 9000-нан астам түркі сөзінің араб тіліндегі егжей-тегжейлі түсіндірме-аудармалары қамтылған
- Қазір бізге келіп жеткен жалғыз ғана жазба нұсқасы 1266 Дамаск (Шам) қаласында жаңадан көшіріліп жазылып, оны тек 1915 жылы ғана Әли Емірі ефенді Ыстамбұл қаласында кездейсоқ тауып алады.
- Әли Емірінің көшірмесі 1917 жылы Талат пашаның (1874-1921) қолдауымен және Кіліслі Рифат білгенің (1873-1953) бақылауымен басылып шығып, бүкіл дүние жүзінің түркологтарының назарын өзіне аударды.
- 1928 жылы түрколог Карл Брокельманн сөздіктің егжей-тегжейлі түсініктемелермен жабдықталған алман тіліндегі аудармасын жариялады.
- Бесім Аталайдың қазіргі түрік тіліне аудармасын 1940 жылы Түрік тілі қоғамы басып шығарды.