Lidhja Shqiptare e Pejës 1899 dhe Lëvizja Kulturore 1908-1909
Rreziku nga copëtimi dhe kërkesat për autonomi
- Vazhdonte sundimi i huaj dhe rreziku nga copëtimi.
- "Reformat për Maqedoninë"
- Kundërshtimi i "Reformës" dhe riparashtrimi i kërkesës për autonomi
- Shoqëria e Stambollit, Bukureshtit, Sofjes etj. ???
- "Njohja e kombit Shqiptar dhe bashkimi i vilajeteve shqiptare, përdorimi i gjuhës në administratë dhe shkolla" etj.
- Asnjëherë nuk u plotësuan kërkesat e palës shqiptare.
Rreziku nga copëtimi dhe kërkesat për autonomi
Formimi i Lidhjes së Pejës
Formimi i Lidhjes së Pejës
- Shqiptarët bënë një qendresë ndaj rreziqeve të jashtme.
- Vendosën të krijojnë një lidhje të re.
- Haxhi Zeka morri iniciativën për fillimin e kësaj lidhje me qëllime mbarëkombtare.
- Shkurt-Mars 1897 - u krijua besëlidhja kombtare me qendër në Gjakovë.
- Porta e Lartë nuk lejoi shtrirjen e saj në të gjitha territoret.
- 23-28 janar u mbajt një kuvend në Pejë - rreth 500 pjesëmarrës .
- U formua lidhja e re si e Prizrenit që u quajt Lidhja e Pejës ose Besa Besë me kryetar Haxhi Zekën.
- Lufta kundër coptimit, nuk u shpreh kërkesa për autonomi.
- U shpall besa e përgjithshme dhe falja e gjaqeve.
- Pati jehonë pozitive dhe u përhap edhe në Jug. U zgjeruan kërkesat dhe u mundua krijimi i një kuvendi gjithëkombtar si ai i Prizrenit.
Veprimtaria e Lidhjes së Pejës
- Diaspora bëri thirrje për tiu bashkuar Lidhjes.
- Mars 1899 Sami Frashëri, botoi librin "Shqipëria ç'ka qenë, ç'është e ç'do të bëhet".
- Gjendja e vështirë, rreziqet dhe rruga që duhej ndjekur.
- Autonomi më vonë pavarësi.
- Porta e Lartë e pengoi kuvendin gjithëkombtar.
- U shtyp Lidhja, u thellua presioni ushtarak, u mbyllën shkolla, u ndalua botimi i librave gazetave etj.
- Mospagimi i taksave dhe ikja nga shërbimi ushtarak.
Veprimtaria e Lidhjes së Pejës
Lëvizjet patriotike pas Lidhjes së Pejës
Lëvizjet patriotike pas Lidhjes së Pejës
- Vrasja e Haxhi Zekës - 1902.
- Revolta të armatosura në disa rajone .
- Papa Kristo Negovani u vra nga një bandë greke më 1905 dhe provokoi shqiptarët.
- Bajo Topulli më 1905 formoi komitetin shqiptar të Manastirit.
- Kolonjë, Devoll, Korçë, Berat etj.
- Çeta e Çerçiz Topullit.
Shqiptarët pas Revolucionit të turqve te rinj
Shqiptarët pas Revolucionit të turqve te rinjë
- Komiteti "Bashkim e Perparim" në Stamboll fund shek. XIX
- Interesi i përbashkët kundër absolutizmit të sulltanit dhe ndërhyrjve të huaja bëri shqiptarët ta përkrahnin këtë komitet.
- korrik 1908 - shumica e fshatarëve shqiptarë, komitetet e fshehura, çetat e armatosura përkrahnin komitetin.
- Shqiptarëve iu premtua se do tu sigurohej barazia dhe liria politike, por programi i tyre ishte në kundërshtim me Lëvizjen Kombtare Shqiptare.
- Patriotët punuan në zhvillimin e arsimit dhe kulturës.
- Hapën shumë shoqëri, shkolla e botuan libra dhe gazeta në gjuhën shqipe.
- Legalisht komitetet mirreshin vetëm me arsim dhe kulturë.
Kongresi i Manastirit
- Përparimet e shpejta në arsim shtuan nevojën e botimit të teksteve, librave etj.
- Pengesë - mungesa e një alfabeti unik.
- 14 nëntor1908 filloi punimet Kongresi Kombtar në Manastir.
- Morrën pjesë rreth 50 delegatë prej tyre: Luigj Gurakuqi, Gjergj Fishta, Gjergj Qiriazi, Bajo Topulli etj.
- Mit'hat Frashëri u zgjodh kryetar i kongresit.
- Komisioni i veçantë për alfabetin me Gjergj Fishtën në krye.
- U vendos të përdoren 2 alfabete : a. i Stambollit me disa ndryshime të vogla. b. Shoqëria "Bashkimi" nga Shkodra.
- Klubi i Manastirit u zgjodh kryesor për klubet e tjera.
- Fshehurazi u miratua edhe një program kombtar prej 18 pikash.
Kongresi i Elbasanit
- Kongresi i Manastirit i dha shtytje zhvillimeve arsimore e kulturore në vend.
- Rritja e numrit të shkollave shfaqi nevojën për kuadro të përgaditura.
- U organizua një kongres i ri kombëtar në Elbasan nga 2 deri më 8 shtator 1909 ku u diskutuan kryesisht probleme arsimore.
- U hap shkolla e mesme pedagogjike (normale) e Elbasanit më 1 dhjetor 1909 me rreth 150 nxënës nga të gjitha rajonet.
- Xhonturqve i pengonte ky hov i arsimit shqiptar dhe përdorën mjete të ndryshme për pengimin e zhvillimeve.
- Propagandimi i përdorimit të alfabetit turko-arab.
- Këmbëngulja e patriotëve shqiptar.