Introducing 

Prezi AI.

Your new presentation assistant.

Refine, enhance, and tailor your content, source relevant images, and edit visuals quicker than ever before.

Loading content…
Loading…
Transcript

Histori 8

Tema : Qendrimi i Hebrenjve ne Luften e Dyte Boterore

Gjatë regjimit komunist e Shqipërisë

Punoi : Amantia Lici

Pranoi: Aurela Nipolli

Hebrenjt ne Shqiperi

Sipas historianit Apostol Kotanit, më konkretisht librit të tij Shqipëria dhe Hebrenjtë:[1]: "Çifutët mund të kenë ardhur të parë në Shqipëri, në 70 e.s. si robër me anijet romake që zbarkuan në brigjet jugore të vendit. Pasardhësit e këtyrë robërve mundësisht ndërtuan sinagogën e parë në qytetin port jugor të Sarandës në shekullin e pestë, por pak dihet në lidhje me komunitetin hebre në zonën e deri në shekullin e 15-të. "[2][3]

Hebrenjtë Shqiptar e ditëve të sotme, kryesisht Sefardit, përbëjnë vetëm një përqindje shumë e vogël së popullsisë Shqiptar. Gjatë Luftës së Dytë Botërore, Shqipëria do të jetë një nga vendet e pakta në Europë që të shohin një rritje në popullsinë e saj hebrejnëve. Gjatë diktaturës komuniste të Enver Hoxhës, Republika Popullore Socialiste e Shqipërisë do të ndalojë të gjitha fetë, duke përfshirë Judaizmin, në përputhje me aderimin ndaj doktrinës së ateizmit shtetëror. Në epokën paskomuniste, këto politika kanë qenë të braktisur dhe liria e fesë është e lejuar, edhe pse numri i hebrenjve në Shqipëri sot është shumë i vogël, sepse shumë hebrenj kanë migruar në Izrael, që prej rënies së regjimit komunist. Në Luftën e Dytë Botërore, asnjë hebrejtë shqiptarë iu dorëzuan gjermanëve. Pas pushtimit italian dhe gjerman të Shqipërisë, popullsia hebreje në fakt u rrit në sajë të ndihmës nga shqiptarë

Photo

Lufta e Dyte

Boterore

Shqipëria kishte rreth 200 hebrenj në fillim të luftës së dytë botërore.[5] Ajo më pas u bë një strehë e sigurt për disa qindra refugjatë hebrenj nga vende të tjera.[6][7] Në Konferencën e Wannsee në vitin 1942, Adolf Eichmann, projektuesi për vrasjen masive të hebrenjve nëpër Evropë, vlerësoi numri i hebrenjve në Shqipëri që do të vriteshin si 200.[8] Megjithatë, hebrenjtë në Shqipëri mbanin e mbrojtur nga popullata vendase dhe kjo mbrojtje vazhdoi edhe pas pushtimit të Shqipërisë nga forcat naziste, pas kapitullimit të Italisë më Shtator 1943. Në fund të luftës, Shqipëria kishte një popullsi prej 2.000 hebrenjve.

Photo

Gjatë sundimit komunist të Shqipërisë nën diktaturën e Enver Hoxhës, komuniteti hebreje ishte i izoluar nga bota hebreje, edhe pse kjo nuk reflekton masa anti-hebraike. Në mënyrë që të krijojnë unitet të qëndrueshëm kombëtar si dhe socializmit të ri, Hoxha ndaloi besnikëritë konfesionale në të gjithë spektrin fetar. Në këtë mënyrë, fati i komunitetit hebre ishte e lidhur pazgjidhshmërisht me fatet e shoqërisë shqiptare si një tërësi. Të gjitha fetë u ndaluan rreptësisht në vend. Popullsia judenj numërohen rreth 200 qytetarë. Pas rënies së komunizmit, në vitin 1991, pothuajse të gjithë Judenjtë të Shqipërisë emigroi në Izrael dhe u vendosën kryesisht në Tel Aviv.Kishte pak histori të antisemitizmit në Shqipëri midis të krishterëve lokalë, muslimanëve dhe hebrenjve. Pjesa më e madhe e popullsisë shqiptare nuk ishte armiqësore ndaj judenjve dhe ndihmoi t'i fshehte ato gjatë luftës, veçanërisht kur Italia dhe Gjermania pushtuan vendin.

Më 7 prill 1939, Italia pushtoi dhe aneksoi Shqipërinë. Hebrenjtë u dëbuan nga qytetet e porteve bregdetare dhe u shpërngulën në brendësi të Shqipërisë. Disa familje austriake dhe gjermane u strehuan në Tiranë dhe Durrës në vitin 1939, me shpresën për ta bërë atë përfundimisht në Shtetet e Bashkuara ose në Amerikën e Jugut. Shumë refugjatë hebrenj kaluan gjithashtu përmes Shqipërisë në rrugën e tyre për në Palestinë. Këta refugjatë u trajtuan mirë nga forcat italiane dhe nga popullata lokale. Familjet e refugjatëve hebrenj filluan të shpërndaheshin në të gjithë Shqipërinë dhe të asimilonin në shoqëri. Fëmijët hebrenj vazhdonin të ndiqnin shkollën, por nën emra dhe religjione të rreme. Italianët hodhën poshtë Zgjidhjen përfundimtare dhe prandaj nuk zbatonin ligjet anti-hebraike. Megjithatë, shumë shqiptarë u bashkuan me Divizionin SS "Skënderbeu". Disa refugjatë hebrenj u vendosën përfundimisht në një kamp tranzit në Kavajë dhe prej aty dërgoheshin në Itali. Në një moment, gati 200 hebrenj u vendosën në kampin e Kavajës. Disa zyrtarë shqiptarë u përpoqën t'i shpëtonin këta hebrenjë të Kavajës, duke lëshuar letra identiteti për t'i fshehur ato në kryeqytetin e Tiranës.

Vazhdim

Në pranverën e vitit 1941, me rënien e Jugosllavisë, provinca e Kosovës u aneksua në Shqipëri duke krijuar Shqipërinë e Madhe. Shumë familje hebreje në territoret e sapo pushtuara të Shqipërisë së Madhe u vendosën në burgun e internimit në Prishtinë, Jugosllavi. Rreth 100 burra hebrenj dhe familjet e tyre nga burgu i Prishtinës u morën në Berat. Pasi në Berat, shumë nga këta refugjatë hebrenj u mbrojtën nga shqiptarët lokalë. Sipas kërkesës së Gjermanisë, refugjatët hebrenj që po mbaheshin në burgun e Prishtinës në territorin e aneksuar të Jugosllavisë u dorëzuan në forcat gjermane. Këta refugjatë u dërguan pastaj në Beograd dhe u vranë.

Gjermania rifitoi territorin nga Italia në shtator 1943. Në fillim të vitit 1944, Gestapo detyroi të gjithë hebrenjtë në Tiranë të regjistroheshin me zyrtarët gjermanë. Rrjedhimisht, shumë hebrenj u larguan nga fshatrat mbështetëse shqiptare jashtë qyteteve. Kur gjermanët kërkonin një listë të familjeve hebreje që jetonin në Shqipëri, zyrtarët refuzuan të zbulonin informacionin; në vend të kësaj, shqiptarët paralajmëruan hebrenjtë dhe premtuan t'i mbrojnë ata.

Në prill të vitit 1944, 300 hebrenj u vendosën në burgun e Prishtinës, kryesisht refugjatë në Kosovë, pasuar nga disa qindra më shumë brenda muajve të ardhshëm. Në fund të fundit, 400 prej këtyre hebrenjve u transportuan në Bergen-Belsen në verën e vitit 1944, ku vetëm 100 vetë mbijetuan.

Mes viteve 1941 dhe 1944, gati 600 hebrenj nga Shqipëria e Madhe u dërguan në vdekjen e tyre në kampe të ndryshme përqendrimi në Evropë. Për këtë arsye shumë historianë nuk pajtohen me rolin e shqiptarëve në Holokaust. Ndërsa shqiptarët mund të kenë tentuar t'i shpëtojnë hebrenjtë në Shqipëri, qeveria ishte e vetëdijshme për grumbullimin dhe dëbimin e hebrenjve nga rajoni i Kosovës.

Pas vitit 1944, italianët dhe gjermanët ranë dakord të vendosnin pjesën më të madhe të territorit jugosllav nën autoritetin e Shqipërisë. Shumë hebrenj nga Serbia, Greqia dhe Kroacia ikën në këtë territor. Më 29 dhjetor 1944, Tirana u çlirua nga pushtimi gjerman.

Deri në fund të luftës Shqipëria ishte shtëpia e rreth 2.000 hebrenjve për shkak të guximit të qytetarëve shqiptarë në rrezikimin e jetës së tyre për të siguruar një strehë për hebrenjtë që iknin nga vendet fqinje. Shqipëria ishte i vetmi territor i pushtuar nga nazistët për të provuar një rritje të popullsisë hebraike gjatë Holokaustit.

Deri në janar të vitit 2011, muzeu memorial i Holokaustit izraelit Yad Vashem kishte njohur 69 shqiptarë si paganë të drejtë - ata që ndihmuan shetlerin ose shpëtuan hebrenjtë nga nazistët gjatë Holokaustit.

Vazhdim

Në ditët e sotme, mbi 160 hebrejn të jetojnë në Shqipëri, shumica e tyre në kryeqytetin Tiranë. Një sinagogë i vjetër u zbulua në qytetin e Sarandës dhe një sinagogë të ri të njohur si "Hekal Shlomo" filloi të ofrojë shërbime për komunitetin hebre në Tiranë në dhjetor 2010. Një sinagogë mbetet në Vlorë, por nuk përdoret. Në dhjetor 2010, kryerabini Joel Kaplani u përurua si rabin kryesor i parë i Shqipërisë, nga ana e kryeministrit Sali Berisha dhe kryerabit i Izraelit Shlomo Amar. Një Qendra Komuniteti hebre i quajtur "Moshe Rabenu", u përurua edhe në Tiranë.

Ne ditet e sotme

Learn more about creating dynamic, engaging presentations with Prezi