Wie doet wat op de energiemarkt?

Elektriciteit

Een ‘klassieke’ elektriciteitscentrale gebruikt uranium, aardgas, olie of steenkool om water te verhitten tot stoom. Die hete stoom wordt via één of meerdere generators naar een turbine gestuurd, en zo wordt mechanische energie omgezet in elektriciteit. Die stroom noemen we ‘grijze’ stroom omdat hij wordt geproduceerd met fossiele, niet-hernieuwbare grondstoffen.

Die klassieke elektriciteitsproductie maakt meer en meer plaats voor ‘groene’ stroom, die wordt opgewekt door hernieuwbare energiebronnen: zon, wind, biomassa, afval, waterkracht,…

Electrabel en EDF Luminus nemen historisch het grootste deel van de elektriciteitsproductie in Vlaanderen voor hun rekening. Sinds de vrijmaking van de energiemarkt in 2003 zijn ook enkele nieuwe spelers elektriciteitsproducent geworden, de belangrijkste zijn eni en EON. Daarnaast wekken sommige grote bedrijven zelf elektriciteit op.

De energietransitie verschuift het zwaartepunt niet alleen van grijze naar groene energie, maar ook van centraal opgewekte energie naar decentrale, lokaal opgewekte energie. Energieconsumenten worden dan ook zélf producent. Die zogenaamde prosumenten zijn vooral zonnepaneleneigenaars. In de toekomst zal het voor die prosumenten ook mogelijk worden om de energie die ze produceren te verkopen aan andere energieconsumenten.

Aardgas

Aardgas is een fossiele brandstof die ontstaat uit de resten van prehistorische vennen en wouden in de grond. Speciale boortorens halen het aardgas van kilometers diep op. België en Vlaanderen beschikken zelf niet over aardgasreserves. Alle aardgas dat we verbruiken wordt ingevoerd uit het buitenland.

Transmissie van elektriciteit

Elektriciteitscentrales sturen de stroom die ze opwekken naar het transmissienet (met een spanning van meer dan 70 kilovolt). Via het transmissienet gaat de elektriciteit dan naar de distributienetten van de netbeheerders of naar het buitenland.

In België beschikt Elia over een wettelijk monopolie op het transmissienet.

Elia is verantwoordelijk voor:

1. het transport van elektriciteit naar de distributienetten in België, of rechtstreeks naar individuele grote gebruikers (bv chemische bedrijven in de haven die heel veel stroom verbruiken);

2. het overbrengen van energie tussen buurlanden via het Belgische net;

3. de opvolging van de goede werking van het elektriciteitsnet, en het beheer van het evenwicht tussen verbruik en productie.

Invoer van aardgas

Aardgas wordt vanaf boortorens of behandelingsfabrieken vervoerd via pijpleidingen of methaantankers. Om het gas te transporteren met een tanker moet het eerst vloeibaar worden gemaakt onder atmosferische druk. België slaat het aardgas op in grote reservoirs in o.a. Zeebrugge.

Fluxys regelt het vervoer en is verantwoordelijk voor:

1. het transport van aardgas vanuit de voedingspunten en de opslagruimtes naar distributienetten of rechtstreeks naar grote afnemers via het Belgische vervoernet;

2. systeemdiensten, zoals de flexibiliteit op het net, en aanverwante diensten voor transit en opslag van gas, voor LNG-operaties en voor het odoriseren van gas.

Daarna wordt het aardgas via de netten verspreid tot bij de eindafnemers.

Netbeheerders

De netbeheerders beheren, bouwen en onderhouden het distributienet voor elektriciteit en/of voor aardgas, en vervoeren op vraag van de leverancier de energie tot bij de afnemer.

Wie uw netbeheerder is, hangt af van uw woonplaats of de plaats van uw onderneming.

Bij de netbeheerders (de vroegere intercommunales) werken verschillende gemeenten samen, al dan niet met een privépartner. Ze zijn verplicht hun net voor iedereen open te stellen, aan dezelfde voorwaarden.

Een netbeheerder heeft verschillende taken:

• Zorgen voor een veilig, betrouwbaar en efficiënt distributienet (kabels voor elektriciteit en leidingen voor aardgas)

• Hun distributienet ter beschikking stellen aan alle erkende leveranciers die er aardgas en/of elektriciteit over willen vervoeren

• Nieuwe aansluitingen voor aardgas en elektriciteit realiseren en bestaande aansluitingen aanpassen

• Elektriciteits- en aardgasmeters plaatsen

• Meterstanden opnemen

• Budgetmeters plaatsen bij mensen die het moeilijk hebben om hun energierekening te betalen

• Rationaal en zuinig energieverbruik aanmoedigen

• Openbare verlichting voorzien en installeren

• Premies voor energiebesparing betalen

• Certificaten, bv. van zonnepaneleneigenaars, opkopen tegen minimumprijzen

Werkmaatschappijen

Distributienetbeheerders kunnen voor de exploitatie van het distributienet en de uitvoering van openbaredienstverplichtingen een beroep doen op een aparte rechtspersoon of ‘werkmaatschappij’ (zie artikel 4.1.5 Energiedecreet). Een werkmaatschappij is dus eigenlijk het operationele bedrijf boven de distributienetbeheerders.

Een werkmaatschappij moet aan gelijkaardige voorwaarden voldoen als een netbeheerder. Deze voorwaarden werden vastgelegd in het Energiebesluit. Vooraleer de VREG de distributienetbeheerder toestemming geeft om een beroep te doen op een werkmaatschappij, onderzoeken we dus of aan deze voorwaarden voldaan is.

Nu kennen we in Vlaanderen nog twee werkmaatschappijen– Eandis en Infrax – maar die smolten midden 2018 samen tot één bedrijf: Fluvius.

EANDIS is de werkmaatschappij waarop de distributienetbeheerders IMEWO, INTERGEM, GASELWEST, IVERLEK, IMEA, IVEKA en SIBELGAS een beroep doen.

INFRAX is de werkmaatschappij waarop de distributienetbeheerders PBE, Infrax West, IVEG en Inter-energa (via Infrax Limburg) een beroep doen.