Introducing
Your new presentation assistant.
Refine, enhance, and tailor your content, source relevant images, and edit visuals quicker than ever before.
Trending searches
Ahlak Felsefesi
139
AHLAK FELSEFESİ (ETİK)
Ahlak Felsefesi (Etik) nedir?
Ahlak felsefesi, insan eylemlerini ve bu eylemlerin dayandığı ilkeleri konu alan felsefe dalıdır. Buna göre ahlak felsefesi, ahlak alanında hakim olarak ilkeleri "iyi" ve "kötü" nün ne olduğunu, ahlaklılığın ne anlama geldiğini ele alır. İnsanın davranışlarında özgür olup olmadığını sorgular. Hangi eylemlerin ahlaklı olduğunu irdeler. kısacası ahlak felsefesi, ahlak hayatı üzerinde sistemli bir biçimde düşünme ve soruşturmadır
Ahlak felsefesi nedir? Ne sorar?
Temel soruları
Etik eylemin amacı var mıdır?
Bu soruya filozoflar farklı cevaplar vermişlerdir;
Hedonizm: Epiküros'un öncülük ettiği akımdır. Etik eylemleri amacı mutlu olmaktır, haz duymaktır. Ancak bu haz duyusal olmayıp, daha soyut bir hazdır.
Pragmatizm: Etik eylemin amacının fayda olduğunu söylerler.
Ödev ahlakı: Kant'ın öncülük ettiği akımdır. Eylemin amacının mutluluk olduğunu değil ödev olduğunu söylerler. Ödev iyiyi istemedir, gerçekleşmesi ya da gerçekleşmemesi önemli değildir.
İnsan etik eylemde bulurken özgür müdür?
Bazı filozoflar bu soruya birbirine karşıt iki cevap vermiştir. Cevaplar determinizm ve indetermizm olarak iki grupta incelenebilir. otodeterminizm bu iki görüşü uzlaştıran üçüncü bir görüş olarak ortaya çıkmıştır.
İndeterminizm
Eylemlerim özgür olduğunu ileri süren akımdır. Kişinin kararlarında tamamen özgür olduğunu ileri sürerler ve özgürlük için sınır tanımazlar.
İndeterminizm
Determinizm
Eylemlerin özgür olmadığını savunan akımdır. Her şeyin önceden belirlenmiş olduğuna ve insanın bu önceden belirlenmiş olan şeyleri asla değiştiremeyeceğini ortaya sürer. Deterministlere göre insan rüzgarda sallanan bir yaprak gibidir. İrade içten ve dıştan gelen etkenler tarafından belirlenir. İnsan karar alırken içinde bulunduğu koşulların etkisindedir. Bu koşullar serbest karar vermeyi önler.
Otodetermizim (Ahlaki Özerklik)
Otodeterminizm
Otodeterministler, iradeyi ve ahlaki eylemleri bir kişilik ürünü olarak görürler. İnsan bilgi birikimini zenginleştirerek,kişiliğini geliştirerek ve aklını kullanarak özgürleşmiştir. Sonuç olarak kişiliği gelişmiş olanlar, gelişmemiş olanlardan daha özgürdür. Kişiye özgürlük ve ahlaki ortam hazır olarak sunulmaz; fakat bu, kişinin asla özgür olamayacağı anlamına gelmez. Çünkü kişi kendi özgürlüğünü kendi yaratır.
Doğaya karşı etik: İnsanın doğaya olan tepkisidir.
İnsan neye karşı etiktir?
Dine karşı etik: Dinin belirlediği kurallara uymak esastır. (Kutsallara saygı duymak)
Bireysel etik: Bireylerin kendi özgüvenine bakışında söz konusudur. Kimsenin haberi olmadığı kötü bir davranıştan utanma hali buna örnek verilebilir.
Toplumsal etik: İnsanın diğer insanlarla ilişkilerinde ortaya çıkar.
Evrensel Bir Ahlak Yasası var mıdır?
Evrensel bir ahlak yasası var mıdır?
Bu soru ahlak felsefesinin temel problem alanını ortaya koymaktadır ve kişi vicdanı karşısında evrensel bir ahlak yasasının olup olmadığını irdeler. Bu problem alanında iki farklı yaklaşım vardır: Evrensel ahlak yasasının varlığını reddedenler; evrensel ahlak yasasının varlığını kabul edenler.
Vardır
Bazı düşünürlere göre ahlaki yasalar, nesnel olarak insanın dışında, ondan bağımsız biçimde vardır ve kendini bireye kabul ettirir. Ahlak yasasının varlığını kabul eden filozoflara göre bu yasayı objektif ve subjektif özellikler belirlemektedir.
Ülitarizm (Faydacılık)
Ütitarizm (Faydacılık)
Ülitarizmin temsilcisi olan J. Bentham ve J.S. Mill'e göre insan ahlaksal eylemlerinde diğer insanların da yararını dikkate almalıdır. Her eylemde olabildiğince çok insanın olabildiğince çok mutluluğu göz önüne alınmalıdır. O halde tek başına insan için değil, herkes için faydalı olan evrensel bir ahlak yasasıdır.
Entüisyonizm (Sezgicilik)
Entüisyonizm
Entüisyonizmin kurucusu Bergson'a göre insan neyin iyi neyin kötü olduğunu ancak sezgiyle anlayabilir. İnsan ahlaksal eylemde kendi sezgisine uygun davranırsa (yoksula yardım edip etmeme gibi) herkes için iyi olanı yapmış olur.
Erdem Etiği
İnsanın mutlu olabilmesi için gerekli etik davranışın bilgi ile elde edilebileceğini savunan bir yaklaşımdır. Yani ne kadar bilirsen, o kadar etiksin demektir. Başlıca temsilcileri Sokrates ve Platondur.
Ahlaki Determinizm
Bu yaklaşımın temsilcilerinden biri olan Spinoza, ahlak anlayışında insanı doğanın ayrılmaz bir parçası olarak görür. Ona göre insan da diğer varlıklar gibi Tanrı'nın bir ürünüdür. Tek varlık olan Tanrı farklı görünümler almış ve farklı varlıklar meydana getirmiştir. Tanrı ile evren bir ve aynıdır. Bu nedenle evrenin etik kurallarına uymak aynı zaöamda Tanrı'nın kurallarına uymaktır. Tanrı'nın kuralları da her yerde aynı olduğu için evrensel bir ahlak yasasından söz edebiliriz. Bu doğanın yasasına uygun olan iyi, uygun olmayan kötüdür. Bu durum insanın tutkularından kurtaracak ve etik bir yola sokacaktır.
Ödev Ahlakı
Bu yaklaşımın temsilcisi olan Kant'a göre bir eylem bir eylem ödev duygusundan dolayı gerçekleşmişse ahlakidir. Kant'a göre bir eylemin gerisindeki ilke eylemin kendisinden ve sonucundan daha önemlidir. Ödeve uygun davranmak, sağduyu sahibi herkes için bir yükümlülüktür. Ödevle aklın sesi dile getirilir.
Ahlaki eylem her şeyden önce kişinin iradesi ve vicdanı ile ilgilidir. Bu nedenle bireysel ve özneldir. Hedonizm, Faydacılık, Egoizm, Anarşizm gibi yaklaşımlar daha çok bireyi temele aldıklarından evrensel bir ahlâk yasasının olmadığını savunurlar.
Yoktur
Hukuk gibi ahlak da, insan özgürlüğünü kısıtlayan kurallardır. Bunlar olmadan insan kendini daha iyi gerçekleştirebilir, daha iyi yaşar. Önemli olan tek şey bireyin hak ve özgürlükleridir. Temsilcileri Proudhon ve Stirner’dir.
Proudhon, insanların doğal durumlarının yapma kurumlarla zorlanmaması gerektiğini savunur. Baskıcı kurumların kaldırılmasının insanı mutlu edeceğini söyler.
Stirner, bireyin kendisi dışında hiçbir şeye ve hiçbir kimseye karşı sorumluluk altında olmadığını savunur. “İyinin de, kötünün de benim için hiç bir anlamı yoktur” der. Ona göre insan eylemlerini haklı çıkaran şey, yalnızca kendi beninin gücüdür.
Anarşizm
Var olan görüşlere, değerlere, düzene karşı hiçbir ilke tanımayan yaklaşımdır. Temsilcisi Nietzsche’dir. Nietzsche, köle ahlakı olarak nitelediği geleneksel ahlak anlayışına karşı çıkarak, ahlak dışı bir öğreti kurmaya çalışmıştır.
Nihilizm
Öz Ahlakı
Sartre’ın temsilciliğini yaptığı bu anlayışa göre, evrende kendi varlığını yaratan tek varlık insandır. İnsan değerlerini kendisi yaratır, yolunu kendisi seçer. Sartre’a göre genel bir ahlak yoktur; dünyada insana yol gösterecek bir işaret yoktur. İnsan özgürlüğe mahkumdur. Herkes kendi özünü kendi belirlemek zorundadır. İnsan karar verirken tek başınadır, tüm sorumluluklar onun omuzundadır
Ahlaki eylemin değeri, eylemin sonucunda oluşan hazdan gelmektedir. Haz duygusu farklı derecelerde ve kişiye bağlı olduğundan, evrensel ahlak yasasını reddeder. Temsilcileri Aristippos ve Epiküros’dur.
Aristippos için haz sağlayan şey iyidir, acı veren şey de kötüdür. Epiküros’a göre de hazlar, tüm insanların amaçladığı, yönelmek durumunda oldukları hedeftir.
Haz Ahlakı
Fayda Ahlakı
Bireye fayda sağlayan şeyler iyi, fayda sağlamayan şeyler kötüdür. Bu anlayış ahlaki eylemin sonucuna değer vermekte, ahlaki eylemin değerini onun vereceği sonuca bağlamaktadır. Faydayı ve başarıyı iyinin ölçütü sayan bu anlayışa göre de evrensel ahlak yasası yoktur.
Bencillik, kişinin kendi benine ve çıkarlarına düşkünlük göstermesidir. Etik anlamda bencillik, kişinin tüm eylemlerinin ben sevgisiyle belirlendiğini, ahlaklılığın da kendini koruma güdüsünün dışa vurmasından başka bir şey olmadığını ileri sürer. Bu nedenle evrensel ahlak yasasının varlığını tanımaz. Bu anlayışın önde gelen temsilcisi Hobbes’tur. Ona göre insanı yönlendiren ve harekete geçiren iki önemli güdü; “ben sevgisi” ve “kendini koruma”dır. Hobbes, yaşamda her şeyden önemli ve değerli şey, olarak kişinin kendi başarısı ve mutluluğunu görür.