Komponimet organike me rendesi jetesore
Elion Krasniqi
Lipidet
- Yndyrat dhe vajrat u perkasin substancave biologjike qe quhen lipide.
- Sipas perberjes dhe struktures kimike lipidet ndahen ne :yndyra dhe vajra, dyllra,holesterol,folipide,glikolipide.
- Yndyrnat me origjine shtazore gjenden ne dhjamin e shtazeve, te lopes te deles derrit , etj
- yndyrnat e lengeta ose vajrat jane :
- vaji i peshkut
- vaji i balenes
Ceshte dallimi mes yndyrnave dhe vajrave?
- Yndyrnat jane substanca te ngurta ne perberjen ete cilave marrin pjese acidet e ngopura sic jane : acidi plamitik dhe stearik
- Vajrat jane substanca te lengeta vajore ne perberjen e te cilave mbizoterojn mbetjet e acideve te larta te pangopura, qe ne molekulat e tyre permabjne lidhje 2fishe.
Vetite
- Yndyrnat ne temperatura te zakonshme jane te ngurte. me i lehte se uji.m te pa tretshme ne uje. Tretet ne tretesire organike.Temperature te larte te vlimit. Numri i atomeve te karbonit eshte rreth 10-20.
- Vajrat ne temperatura te zakonshme jane te lenget, me i lehte se uji.m te pa tretshme ne uje. Tretet ne tretesire organike.Temperature te larte te vlimit. Numri i atomeve te karbonit eshte rreth 14-18
Perdorimi
Yndyrat dhe vajrat , perveq qe perdoren per ushqim si burim i energjise , por perdoren edhe per sapune , detergjent,glicerine,kozmetike etj.