Bretkosat

I njohur gjithashtu si "Babai i Komedisë" dhe "Princi i Komedisë Antike", Aristofani është thënë të rikrijojë jetën e Athinës antike më bindshëm se çdo autor tjetër. Fuqitë e tij të talljes u frikësuan dhe u pranuan nga bashkëkohës me ndikim; Platoni veçoi veprën e Aristofanit Retë si shpifje që kontribuoi në gjykimin dhe më pas dënimin me vdekje të Sokratit, edhe pse dramaturgë të tjerë satirikë kishin karikaturuar gjithashtu filozofin.

ARISTOFANI

Drama e dytë e Aristofanit, Babilonasit (tani të humbur), u denoncua nga Kleoni si një shpifje kundër polisit Athinas. Eshtë e mundur që çështja të argumentohej në gjykatë, por detajet e gjyqit nuk janë regjistruar dhe Aristofani e karikatoi Kleoni pa mëshirë në dramat e tij të mëvonshme, veçanërisht Princat, e para nga shumë shfaqje që ai drejtoi vetë. "Sipas mendimit tim," thotë ai përmes Refrenit të asaj shfaqjeje, "autori-regjisori i komedive ka punën më të vështirë nga të gjithë.

HYRJA

HYRJA

Ndonëse është perëndi, Dionisi ka frikë të zbresë në botën e të vdekurve: Për t’u treguar trim, vesh lëkurën e luanit që e kishte veshur dikur Herakliu kur kishte zbritur në botën e nëntokës – në Had. Hadi është paraqitur si një vend i qetë, me pijetore, kërcimtarë, furrtarë, mu si në botën e gjallë. Në këtë udhëtim, Dionisi, i shoqëruar nga skllavi i tij Ksantia, takon përbindësh të ndryshëm, skena të frikshme dhe tmerrohet. Takon edhe Eskilin, të ulur në fronin e tragjedisë, të cilin synon t’ia zërë Euripidi. Midis dy poetëve zhvillohet një dyluftim me fjalë, për të argumentuar secili epërsinë e vet ndaj tjetrit. Pas debatit të tyre, Dionisi bindet se Eskili qëndron më lart se kundërshtari i tij. E merr atë me vete për ta bërë zot në skenën e teatrit të Athinës.

Në fillim të udhëtimit të tij që shoqërohej nga kori i bretkosave, nga e ka marrë dhe emrin komedia, Dionisi takon Herakliun, të cilit i lutet t’ia tregojë rrugën për në Had. Me të parë Dionisin të veshur me lëkurë luani, ai qeshën me të madhe. Dionisi i mburret Heraklit, duke i folur për heroizmat e tij, duke i thënë se ka mbytur edhe anije armike. I tregon sesi kur rrinte në anijen e vet dhe lexonte tragjedinë “Andromeda” të Euripidit, një mall i fort ia pushtonte zemrën.

Që këtu nis të shpaloset tendenca e Aristofanit për ta vënë në lojë Euripidin. Herakliu e pyet: “Përse të mori malli për Euripidin”? Dionisi i përgjigjet po me pyetje: “Po ty …të ka marrë malli ndonjëherë për lakra”? Me “mallin për lakra” Aristofani ironizon me Euripidin, i cili, sipas gojëdhënës, ishte bir i një shitëseje perimesh.

VAZHDIM

Dionisi i zhgënjyer nga poetët tragjikë që ishin gjallë, i thotë se do të shkojë poshtë në Had për ta marrë me vete Euripidin. Në rrugë e sipër, Dionisi dhe skllavi i tij Ksantia arrijnë në ferr në pallatin e Plutonit. Rojtari i tij, Eaku, me të parë Dionisin, pandeh se është Herakliu, ndaj i vërsulet. Ksantia kënaqet kur e sheh padronin e tij të hajë dru. Dionisi përpiqet t’ia bëjë me dije rojtarit se është perëndi, se është Dionisi, i biri i Zeusit. Rojtari e pyet skllavin në janë të vërteta pohimet e tij. Ky i përgjigjet: “Më për këtë duhet të hajë dru, madje pak e ka. Po qe hyj, dhembje s’do të ndjejë”.

PJESA E DYTE

Në pjesën e dytë të komedisë bëhet fjalë për problemin e artit dhe për rolin e tij në shoqëri. Nis një diskutim i gjatë. Çdo krijues letrar mbron veprën e vet dhe i shpalos të metat dhe mangësitë e tjetrit. Në të vërtetë, kjo pjesë e “Bretkosave” është një shkrim i çmuar i kritikës letrare që sapo kishte filluar të hedhë hapat e parë në shekullin V.

Si pikënisje në këtë debat letrar, dy poetët pranojnë mendimin se arti duhet t’i edukojë njerëzit. Çdonjëri prej tyre përpiqet të provojë epërsinë e vet ndaj tjetrit. Duke qenë se debati zhvillohet pa gjetur zgjidhje, atëherë Dionisi kërkon që fjalët dhe vargjet t’i vënë në peshore për të parë se vepra e kujt peshon më tepër. Peshorja anon herë nga njëri, herë nga tjetri, por më shpesh nga Eskili. Deshi s’deshi, Dionisi e merr autorin e “Prometeut të mbërthyer” për ta kthyer në botën e të gjallëve.

PERSONAZHET KRYESORE

• Dionisi
• Ksantia
• Euripidi
• Eskili
• Eaku
• Herakliu
• Karoni
• Shërbëtorja
• Pijeshitësja
• E vdekura
• Plutoni

PERSONAZHET