monosacharydy

WZÓR OGÓLNY

C (H 0)

n

2

Składają się z pojedynczych cząsteczek (monomerów), które w procesie trawienia nie muszą być rozkładane, ale od razu po ich spożyciu organizm czerpie z nich energię.

Cukry proste charakteryzują się tym, że zawierają od 3 do 7 atomów węgla w cząsteczce. Poza tym w ich skład wchodzi również tlen oraz wodór. Charakterystyczne dla nich jest to, że posiadają grupę karbonylową oraz kilka grup hydroksylowych.

Z czego się składają?

Ich odczyn jest obojętny i dobrze rozpuszczają się w wodzie. To, co ważne to fakt, że te monosacharydy nie są rozkładane w pojedynczych cząsteczkach przez enzymy trawienne, a są bezpośrednio wchłaniane z przewodu pokarmowego. Dodatkowo łatwo się krystalizują, nie mają zapachu, a ich temperatura topnienia to 140 stopni Celsjusza. Stanowią cenne źródło energii dla ludzkiego organizmu, bowiem z jednego grama cukru prostego możliwe jest uzyskanie nawet do 4 kalorii.

Właściowości

tetrozy

mają 4 atomy węgla w cząsteczce, np. erytroza

triozy

mają 3 atomy węgla w cząsteczce, np. dihyroksyaceton

C H O

4 8 4

3 6 3

heksozy

mają 6 atomy węgla w cząsteczce, np. glukoza

pentozy

mają 5 atomy węgla w cząsteczce, np. ryboza

liczba atomów węgla

C H O

6 12 6

5 10 5

aldozy

(polihydroksyaldehydy)

mają w cząsteczce grupe aldehydową

-CHO i grupy hydroksylowe -OH

ketozy

(polihydroksyketony)

mają w cząsteczce grupe karbonylową C = 0

-CHO i grupy hydroksylowe -OH

\

/

grupa funkcyjna

GLUKOZA

To najważniejszy cukier dla ludzkiego organizmu, gdyż to właśnie do glukozy w procesie trawienia rozkładane są wszystkie węglowodany i wchłaniane do krwi. Jest to monosacharyd, który najczęściej znajdziemy w owocach (śliwkach, winogronach, czereśniach czy bananach), sokach czy miodzie. Posiada 6 atomów węgla. Często znajdziemy ją pod nazwą cukier gronowy. Stanowi podstawowy substrat energetyczny dla naszego organizmu.

Źródłem glukozy są przede wszystkim rośliny. Z kolei proces, który pozwala na “stworzenie” glukozy to fotosynteza. Proces ten zachodzi w komórkach roślin zawierających chlorofil. Tam z połączenia wody, dwutlenku węgla i światła, powstaje glukoza i tlen.

glukoza

FRUKTOZA

Fruktoza jest składnikiem oligo- i polisacharydów. Pochodną fruktozy jest syrop glukozowo-fruktozowy, czyli substancja, która jest bardzo często dodawana przez producentów żywności do napojów owocowych oraz słodyczy. Najczęściej fruktozę znajdziemy w różnych miodach, sokach owocowych, ale również w owocach. Warto jednak mieć na uwadze, że spożycie jej w zbyt dużych ilościach może prowadzić do nieprzyjemności ze strony układu pokarmowego takich jak problemy żołądkowo-jelitowe czy biegunka.

fruktoza

GALAKTOZA

Występuje ona najczęściej jako element oligosacharydów (jest m.in. składnikiem laktozy) i polisacharydów. Do jej przekształcenia w glukozę dochodzi w wątrobie.

Galaktozę poza mlecznymi produktami znajdziemy m.in. w orzechach, bulwach, majonezie czy ketchupie, podrobach zwierzęcych, zbożach, warzywach (papryka, pomidor) roślinach strączkowych (fasola, ciecierzyca) czy owocach (figach, melonach).

Należy jednak uważać na spożywane ilości galaktozy bowiem jej nadmiar prowadzi do rzadkiej choroby – galaktozemii, która jest cięższym schorzeniem niż nietolerancja laktozy.

galaktoza

MANNOZA

Jest to cukier, który znajdziemy w wielu owocach takich jak jabłka, jagody, żurawina, pomarańcze czy brzoskwinie. Można ją również spotkać w orzechach, fasoli i kukurydzy. Odpowiada za prawidłowe funkcjonowanie wątroby i jelit, a także jest stosowana leczniczo w przypadku chorób pęcherza. Uznawana jest za cukier całkowicie bezpieczny, bowiem nie wywołuje żadnych skutków ubocznych. Powinny na nią jednak uważać kobiety w ciąży, jednak stosowana w umiarze jest dla nich bezpieczna.

mannoza