КҚБ 5-лекция

Тозу

Бағалау қызметінде физикалық және моральдық тозуға байланысты пайдалану процесінде көлік құралының құнын салыстырмалы түрде жоғалту.

Физикалық тозу

Көлік құралының функционалдық және пайдалану сипаттамаларының нашарлауына әкеп соғатын пайдалану процесінде оның техникалық жай-күйінің өзгеруіне байланысты көлік құралы құнының салыстырмалы түрде жоғалуы. Көлік құралдарының физикалық тозуының негізгі себептері-тозу, пластикалық деформация, шаршау, коррозия, Құрылымдық материалдардың физика-химиялық қасиеттерінің өзгеруі

Моральдық тозу

Автомобиль жасаудағы ғылыми - техникалық прогреске қол жеткізу, көлік құралдарын өндіруге, импортқа, тауар нарықтарына және пайдалануға мемлекеттік реттеумен қойылатын шектеулер, көлік құралдары өндірісінің аяқталуы, оларға қосалқы бөлшектер өндірісінің тоқтатылуы және т. б. жататын факторлардың әсерінен хабардар сатып алушы үшін оның пайдалылығының төмендеуіне байланысты көлік құралы құнының салыстырмалы түрде жоғалуы.

Объектіні бағалауға қатысты тозу бағалау объектісінің құнын жоғалтуды білдіреді:

Оны пайдалану немесе ұзақ уақыт сақтау (физикалық тозу)

Макроэкономикалық жағдайдың түбегейлі өзгеруі (экономикалық немесе сыртқы ескіруі).

Неғұрлым жетілдірілген конструкцияларды (функционалдық ескіруі немесе моральдық тозуы) шығаруға әкеп соққан ғылыми-техникалық прогресті дамыту)

Нарықта ұсынылған ұқсас объектілердің санына (іріктеу шамасына) байланысты және қолдану саласына қарамастан (коммерциялық немесе коммерциялық емес) тозу шамасын есептеудің екі әдісі қолданылады. Нарықта ұсынылған статистикалық критерийлер бойынша объектілер үшін тозу шамасын есептеу кезінде бағалау объектісінің тозу дәрежесін оның құнының өзгеруіне қарай есептеуге мүмкіндік беретін әртүрлі экономикалық-статистикалық әдістер (регрессиялық, корреляциялық, дисперсиялық және т.б.) қолданылады.

Олай болмаған жағдайда, осы нарықта ұсынылған аналогтар санының жеткіліксіздігіне байланысты кез-келген статистикалық әдісті қолдану мүмкін болмаған кезде (мысалы, сирек кездесетін және эксклюзивті автомобильдер үшін), тозу мөлшерін есептеу кезінде объектінің жасын, қызмет мерзімін, жүгірісін және басқа да уақытша факторларды ескере отырып, тозуды есептеуге мүмкіндік беретін эмпирикалық тәуелділіктер қолданылады.

Сонымен қатар, тозу бөлінеді:

Жойылатын-техникалық тұрғыдан түзетуге болатын тозу және бұл экономикалық тұрғыдан орынды.

Жойылмайтын-объектінің құрылымдық ерекшеліктеріне байланысты жою мүмкін емес немесе экономикалық себептер бойынша жою мүмкін емес тозу, өйткені жою шығындары объектінің құнынан асып түседі.

Физикалық тозуды жою әдісі-жөндеу.

Нысанның физикалық тозуы дегеніміз - пайдалану, апат немесе ұзақ мерзімді сақтау кезінде материалдардың өлшемдерінің, пішінінің немесе күйінің өзгеруі, физика-механикалық, химиялық, электрлік қасиеттері. Физикалық тозу объектінің жұмыс қабілеттілігінің ішінара немесе толық жоғалуын немесе оның тартымдылығын тудырады және нәтижесінде объект құнының ішінара немесе толық жоғалуын білдіреді.

Табиғи (қалыпты) физикалық тозу - бұл объектіні пайдалану немесе сақтау кезінде пайда болатын тозу (өндірушінің ұсыныстарына сәйкес). Егер физикалық тозудың нақты түрі анықталмаса, онда "Әдепкі" табиғи физикалық тозу дегенді білдіреді.

Авариялық физикалық тозу деп штаттан тыс жағдай (ЖКО, сыртқы күштердің әсері және т.б.) нәтижесінде, сондай-ақ пайдалану қағидалары бұзылған кезде пайда болған тозу деп аталады, соның нәтижесінде тозу АҚТС-ты одан әрі пайдалану мүмкін болмайтын мөлшерге жетеді.

Функционалды ескіру (моральдық тозу) - бұл жаңа, құрылымдық жағынан жетілдірілген, ұқсас объектілердің пайда болуынан туындаған объектінің құнын жоғалту. Функционалды ескіруді жою әдісі-объектіні жаңарту.

Экономикалық (сыртқы) ескіру - сыртқы макроэкономикалық факторлардың әсерінен құнның жоғалуы. Бұл белгілі бір объектілерге сұраныстың күрт, апатты төмендеуіне әкелетін жалпы экономикалық және салаішілік өзгерістерден туындауы мүмкін (мысалы, 90-шы жылдары ЗИЛ-130 және ГАЗ-53 жүк көліктеріне сұраныс пен бағаның апатты төмендеуі). Экономикалық ескіру тозудың жойылмайтын түрі болып табылады.

мұндағы: Иб-объектінің қызмет ету мерзімімен анықталатын тозуының базалық мәні, пайыздар;

Ик-АМТС нақты жүрісінің орташа жылдық жүрістен ауытқу шамасымен айқындалатын жүріс бойынша түзететін тозу мәні, пайыз;

К-объектіні пайдалану шарттарын ескеретін және мынадай формула бойынша есептелетін түзету коэффициенті:

мұнда: А1-пайдаланудың табиғи-климаттық жағдайларын ескеретін тозуды түзету коэффициенті;

А2-осы өңірдегі қоршаған ортаның жай-күйін ескеретін тозуды түзету коэффициенті;

А3-объект пайдаланылған өңірдің түрін ескеретін тозуды түзету коэффициенті.

мұнда: И1-АҚТС нақты жүрісінің орташа жылдық жүрістен ауытқу шамасына қарай тозуды түзету коэффициенті (тиісінше қайта жүрудің немесе кем жүгірудің 1000 км үшін 0,25% немесе 0,1% - ға тең));

Пф-пайдалану басталғаннан бергі АҚТС нақты жүрісі, мың км. Дф-нақты қызмет мерзімі, жыл;

ПС - орташа жылдық жүгіріс, мың км.

Автокөлік құралдарын бағалау үшін келесі технологиялық құжаттама қолданылады;

- автомобильдерді жөндеу жөніндегі басшылық;

- автомобильдерді пайдалану жөніндегі нұсқаулықтар (нұсқаулықтар);

- автомобильдерге қосалқы бөлшектердің каталогтары;

- техникалық қызмет көрсету және жөндеу кезінде орындалатын жұмыс түрлері бойынша автомобильдерге технологиялық құжаттама;

- прейскурант 27-07. Көлік құралдарына арналған бөлшектердің босату бағасы;

-автокөлік құралдарына, қозғалтқыштарға және оларға қосалқы бөлшектерге баға жинақтары;

- шетелде шығарылған автомобильдерге баға жинақтары;

- шетелдік өндірістегі жеңіл және жүк автомобильдері бойынша "Евротакс", "Митчелл", "Аудатекс", "ДАТ", "Мотор" анықтамалықтары.

Кәсіпорын ұсынатын жұмыс түрлерінің номенклатурасына байланысты тізбе нақты жағдайда қысқартылуы мүмкін.

Пайдаланылған әдебиеттер

https://studbooks.net/2438421/tehnika/vidy_iznosa_otsenke_transportnyh_sredstv