Lipidet ose Yndyrnat

Lipidet

Lipidet janë formuar nga përbërës karboni ( numri i të cilave përcakton gjatësinë e zinxhirit, që mund të jetë nga 2 deri në 24) oksigjen dhe hidrogjen. Duhet të theksojmë se në lipidet prezenca e oksigjenit është me e pakët se ajo e hidrogjenit dhe kjo është një motiv për të cilën ato peshojnë më pak se glucidet dhe protidet, dhe kërkojnë njëkohësisht oksigjen për t’u oksiduar.

Kur zinxhiri i atomeve të karbonit është më pak se 6-7 , yndyrna përcaktohet si zinxhir i shkurtër; nga 7 në 12-13 zinxhir mesatar, nga 14-20 zinxhir i gjatë dhe mbi 20 zinxhir shumë i gjatë.

Yndyrnat përbëjnë një tërësi substancash të karakterizuara nga patretshëmira në H20 (ujë) dhe tretshmëria në likuide ( alkool, benzene, kloroform etj)

Të gjitha lipidet janë formuar nga një përzierje të acideve yndyrore dhe janë pikërisht këto të fundit që përcaktojnë edhe cilësinë e tyre.

Karakterisitka më e dukshme është ajo fizike: në fakt ekzistojnë lipide të lëngshme në temperaturë ambienti dhe solide në po të njëjtat kushte.

Yndyra të ngopura dhe të pangopura

Emërtimi acide yndyrore të ngopura ( kryesisht me prejardhje shtazore) dhe të pangopura ( kryesisht të përfituara nga qumështi dhe bimët) vjen nga konfigurimi i strukturave të tyre ; në të ngopurat, çdo atom karboni është i lidhur me dy atome hidrogjeni, ndërsa në rast të mono dhe polisaturneve numri I atomeve të karbonit është më i ulët se dyfishi i atyre të hidrogjenit.

Acidet yndyrore të ngopura kanë një formulë CH3 (Ch2)n CO-OH. Janë lehtësisht të tretshme dhe më të pasur me fosfolipide ( që favorizojnë sintezën e HDL, dmth. kolesteroli i mirë, që kundërshton kolesterolin e keq LDL, përgjegjës për shumë sëmundje kardiovaskulare)

Acidet yndyrore të pangopura kanë një formulë : CnH(2n-2x)02, ku x është numri i lidhjeve të dyfishta (lidhjet etilenike).

Lipidet, në përmbajtjen e tyre të acideve yndyrore, kanë efekte të rëndësishme plastike, esenciale për formimin, funksionimin dhe mbrojtjen e membranës qelizore, ndër të tjera, acidet yndyrore janë esenciale për transportimin në gjak dhe për përthithjen e disa vitaminave si (A,D,E,K,Q); madje edhe guaina mielinike e sistemit nervor ka si përbërës kryesor yndyrat. E rëndësishme është të kuptojmë pra rëndësinë e tyre lidhur me mbrojtjen e membranave qelizore (funksione antioksidante dhe mbrojtëse) ndër të tjera është thelbësore roli i acideve yndyrore në transmetimin nervor si edhe në funksionimin e memories (fosfolipidet). Lipidet përbëjnë një pjesë strukturore të qelizave organike.

Sic e theksuam, lipidet veprojnë si transportues të vitaminave dhe të kolesterolit, të cilat përbëjnë bazat për hormone seksuale dhe kortikosurenale. Në mungesë të kolesterolit shfaqen rënie të të mëdha të hormoneve anabolike, si testoteroni, niveli i së cilës prishet nga stresi i madh i shkaktuar nga ushtrimet intensive.

video

https://youtu.be/dkKagEhe0N4