Introducing
Your new presentation assistant.
Refine, enhance, and tailor your content, source relevant images, and edit visuals quicker than ever before.
Trending searches
Қазақ хандығы
50
Қазақ хандарының ел бірлігін сақтаудағы қызметі
Айтан Абылайхан
Шәкір Али
Ибрашева Дана
Хақназар хан (1538-1580)
- Хақназар қазақ хандығын 42 жыл биледі.
- Қасым ханның Ханық сұлтан ханымнан туылған баласы.
- қабілетті қайраткер
Хақназар хан
Мақсаты:Қазақ жерлерін қайта қалпына келтіру
Сыртқы саясаты
1
Моғол хандығымен, Ноғай Ордасымен, Орыс
мемлекетімен бейбіт өзін-қатынас жасауды өзінің басты міндеті санады
2
Моғол хандығымен Жетісу-Ыстықкөл аумағындағы жерлер үшін күрес 16 ғасырдың 50-60 жылдары болды.
16 ғасырдың 60-70 жылдарында Хақназар хан моғол ханына қарсы сәтсіздіктеріне
салдарынан Жетісудың біршама жерлерінен уысынан шығарып алды.
Сыртқы саясаты
3
1570 жылы
Жетісудың батыс бөлігі Шу,Талас өңірі оның билігінде болды.
Ішкі саясаты
Ішкі саясаты
Келісім
Ұтымдылық
Нәтиже
Соғыс қимылдары
тоқтап, бейбітшілік орнады. Қазақтардың Орта Азия халқымен сауда-саттық
атынасы, экономикалық байланысы одан әрі дамыды.
Шайбани әуелетімен
қарымқатынас жасауға ұмтылды. Ташкентті басып алу соғыс қимылдарын тоқтатып Бұхар ханы 2
Абдаллахпен дос болуға шарт жасасты.
Өзбек ханы Абдаллах пен Ташкент билеушісі Баба сұлтан арасында билік үшін талас тартыс
басталған кезінде , Хақназар хан бұл таласты пайдаланып, әлсірету үшін екеуінде қолдайды.Сонда Абдаллах оған Түркістан аумағынан бірнеше жерді сыйға береді. Баба сұлтан
Түркістан мен Сауранды тарту етеді.
Себептері:
Күшею себептері
Cаяси жағынан ыдырай бастаған, қазақ хандықтарын біріктіруде;
Қазақ халқының халықаралық жағдайын нығайтуға зор үлес қосты;
Көршілес мемлекеттермен қарым-қатынасын күшейтіп, өз хандығының саяси беделін арттыруға көп күш жұмсады;
Ноғай Ордасымен, Орта Азия халықтарымен, Сібір хандығымен, Шайбани әулетімен сенімге негізделген қарым-қатынас орнатуға қол жеткізді;
Әкесі Қасым ханның жақсы қасиеттерін ала отырып, ел басқаруда сабырлы, дұрыс шешім қабылдай білетін көрегенді саясаткер, дипломат ретінде қалыптасты;
Тәуекел хан (1582-1598)
- Шығай ханның ұлы;
- Әскери істі жетік білетін көреген саясаткер;
- Қазақ хандығының беделін халықаралық деңгейге көтерді.
Тәуекел хан
Басты мақсаты:
- Өзбек хандығына кеткен қалаларды қайтару
Сыртқы саясат:
Сыртқы саясат
Тәуекел хан тұсында сыртқы саясат ауыр еді:
Неліктен?
1) одақтас болып жүрген Абдаллах ханның қарсы шығуы
2) хандықтың шығыс жағында моғолдар мен жоңғарлар қазақ жеріне қауіп төндіріп отырды
Стратегиясы:
- Қазақ хандығының территориясын үлкейтуге бағытталды
Әскери күш
Тапқыр саясат
Стратегиясы
Әскер саны
Бақылау
Қоршауға алу
Жоспар
Әрекет
Нәтиже
Нәтижесі:
1583 ж өзбек ханымен антты бұзды
Абдаллах хандығына шабуыл
бастап; Сауран,Түркістан,Отырар,Сайрам қалаларын басып алды, Ташкентке қауіп төндірді.
2) Мәскеумен қарым-қатынас орнатуды қолға алды.
бұған дәлел:
1594 ж Федорға елшісі Құл Мұхаммедті жіберуі;
Нәтижесі
3) Абдаллах хандығындағы шиеленісті тиімді пайдаланып 1597 ж Ташкент қаласының түбінде Абдаллах ханның әскерін ойсырата жеңді.
Бұл жеңіс қазақ хандығының беделін арттырды.
4) 1598 ж Мауараннахрға баса көктеп кірді.
Ақши,Искандер,Мүнши,Ташкент,Самарқан қалаларын басып алды
5)1598 ж Сібір хандығы жойылып, оның қол астындағы қалалар Қазақ хандығының құрамына енді
Жер аумағы кеңейді
Есім хан (1598-1628)
- Жәнібек ханның ұрпағы.
- Әскербасы
- Көрнекті тұлға
Мақсаты: экономикалық байланыс орнату, ішкі талас-тартысты қалыпқа келтіру
Есім хан
Астанасы: Түркістан қаласы
Жүзеге асырды:
- Таққа отырғаннан кейінгі ең алғашқы жүзеге асырған шарасы Мауереннахрға қатысты түйінді мәселені шешіп, оны ретке келтіру болатын.
- Искандер Мунши ол жөнінде былай деп жазады: «Біршама уақыт өткеннен кейін
- Ташкенттегі қазақ билеушісі мен ортаазиялық билеушілер арасында бейбітшілік орнатылып, Самарқан әскерлері Ташкентке қарсы ешқандай әрекет жасамайды деген келісімге келеді». Бұл дегеніміз – Қазақ хандығының аумағына Ташкент аймағының қосылуын Мауереннахр билеушілерінің заңды түрде мойындағанын білдіреді.
- М.Әбусейітованың пікірінше, бұл келісімшарт Түркістанды түпкілікті түрде, Ташкентті 200 жылға және Ферғананы уақытша Қазақ хандығының құрамына қосады.
Жүзеге асырды:
Ішкі және сыртқы саясаты:
Саясаты:
Өзекті мәселелер:
Тұрсын ханның бүлігі
Бұқар ханы бытыраңқылықты пайдаланып, жорықтар жасауы
Нәтиже:
1)1603 ж Айғыржар (Самарқан маңы) жерінде алғаш қазақ-бұқар шайқасы болады. Бұқар хандығы жеңіліске ұшырап, Самарқан бекінісіне тығылады.
2)1627 ж Жетісу жерінде қалмақтарға қарсы жорықта жүргенінде, Тұрсын ханның Түркістанға басып кіруі;
Нәтижесінде Есім хан әскерін қайтарып, Ташкентке қарай бет бұрыпқ қатаған руын жазалайды. (Қатаған қырғыны)
Нәтиже
Марғасқа жыраудың деректеріне қарағанда Тұрсын ханды Есімнің өзі жазаламаған.
Неліктен?
Біз оның басты себебін Есім ханның жеке басындағы қарапайым мінездері мен өте діндар болуынан деп түсіндіреміз.
Ол – атасы Жәдік сұлтан, әкесі Шығай хан секілді мұсылманшылықты берік ұстағандықтан өз туысының қанын бекер шашуға бармаған, ел бірлігін ойлаған және Тұрсын ханның уәдесіне, антына сеніп отырған.
Ал Ташкент билеушісінің соңғы іс-әрекеті – ешбір заңға сыймайтын, ешбір қисынға келмейтін іс-әрекет болғандықтан, ол Тұрсын ханды өлтіруге барған деп ойлаймыз.
Есім ханның ескі жолы
Заң
- Заң жинағында Қыпшақ, Шағатай, және басқа ұлыстарда қолданылатын әртүрлі жарғылар енгізілді.
- Есім хан өзіне дейін көп өзгеріске ұшырай қоймаған Қасымның заңдарын іс жүзінде қолдануды өзі билік жүргізгенде қатаң талап етті.
- Қасымның заңы Есімнің арқасында сол дәуірдің әскери-саяси және әлеуметтік қажеттіліктеріне, халықтың тұрмысы мен дәстүріне сәйкес жетілдірілді, соның нәтижесінде бұл заң халық арасында кеңінен тарады.
Тәуке хан (1680-1715/18)
- Салқам Жәңгір ханның ұлы.
- ақылды дипломат
- Көреген саясаткер
- Құдіреті күшті хан
Тәуке хан
Мақсаты:
1)Ішкі феодалдық талас-тартыс пен бытыраңқылықты жойып, саяси жағдайды ретке келтіру;
2) келіссөздер жүргізіп, Қазақ хандығының беделін көтергісі келді.
- мемлекет астанасы Ташкент пен Түркістан қалалары болды.
- «Қой үстіне бозторғай жұмыртқалаған заман»
Ішкі саясаты:
Хандық кеңес
Ішкі саясаты:
Билер кеңесі
Ақын, жыраулар
Билер кеңесі:
- Түркістан қаласының жанында Битөбеде,
- Сайрам қаласының маңында Мартөбе
- Сырдария облысының Ангрен қаласына жақын жердегі Күлтөбеде өткізілетін.
Сыртқы саясат:
Сыртқы саясаты:
Жорық
Әскери техника
Дипломатиялық келісім
- Отты қару
- Дабыл
- Қорғаныс шептер
1681 – 1685 жж. жоңғар феодалдары Оңтүстік Қазақстанға бірнеше рет жабуыл жасады, Сайрам қаласын қиратып, егіншілікпен айналысқан ауылдарды күйретті.
1710 жылы жауға қарсы қалай төтеп беру мәселесін талқылау үшін Қарақұм маңында барлық қазақ жүздерінің өкілдері бас қосты. Халықжасақтары құрылды, бұлар жоңғар әскерлерін шығысқа қарай ығыстырды. Бірақ, бұл жеңіс баянды бола алмады. Өйткені бұл кезде жоңғарлар жұм (біріккен), қазақтар бытыраңқы болды.
1)1694 ж Тәуке хан I Петрмен елші Аталықов арқылы сауда байланысын күшейту туралы келісім жасады.Қазақ хандығының Ресеймен жақындасуында жоңғарларға қарсы күрес мүддесі негізге алынды.
2)Академиялық басылымдарда Тәуке ханның Бұқара ханы Сұбханқұли ханмен 1687-88 жылдары Ташкент мәселесі жөнінде келіссөздер жүргізгендігі жөнінде ғана айтылады.
Жүзеге асырды
Сауда қатынасы
Келісім
Жүзеге асырды
Жоңғарларға қарсы күресте көршілес қырғыздар мен қарақалпақтарды да тартты
Орта Азияда әмір кұрған Аштархан әулетімен және Ресей, Моғолстан
Заңдар жинағын қалыптастырды
Жеті жарғы: Жасақ заңына негізделді
Жер дауы заңы
Отбасы - неке заңы
Әскери заң
Сот заңы
Жеті жарғы
Қылмысты істер заңы
Құн заңы
Жесір дауы заңы
Қорытынды:
Сыртқы саясаттың күшеюі: Есім хан тұсында
Ішкі саясаттың күшеюі: Тәуке хан тұсында
Дипломатиялық қатынас: Хақназар,Тәуке хан тұсында(басымырақ)
Әскер күші басым: Тәуекел хан тұсында
Әскери техника: Тәуке хан тұсында
Сауда: Тәуке хан тұсында
Нәтиже
Гендік байланыс