Biyolojik Örnek Alma Ve Nakli

Biyolojik Materyal Alma Yöntemleri

Laboratuarda analiz işlemleri 3 aşamada incelenir:

Biyolojik Materyal Alma Yöntemleri

Preanalitik Evre: Testin klinisyen tarafından istenmesiyle laboratuvarda analiz edilmesine kadar geçen süreçtir.

Analitik Evre: Laboratuvarda analizin yapıldığı evredir.

Post Analitik Evre: Testin sonuçlanmasından klinisyene ulaşmasına kadar geçen süreçtir.

Laboratuvarlarla ilgili hata kaynakları araştırıldığında hataların yaklaşık %68’inin preanalitik evrede, %20’sinin post analitik evrede ve sadece %12’sinin analitik evrede olduğu tespit edilmiştir.

Klinik Mikrobiyoloji Laboratuvarlar

I.I.2.Klinik Mikrobiyoloji Laboratuvarı

Klinik Mikrobiyoloji; insanda mikroorganizmaların neden olduğu hastalıkların tanısı, ayırıcı tanısı, önlenmesi, korunulması, tedavinin yönlendirilmesi ve izlenmesi, antimikrobiyal ilaç direncinin izlenmesi amacıyla hastaya ait tüm biyolojik örneklerin incelenmesinde; mikrobiyolojik, immünolojik ve moleküler testlerin seçimi, testlerin yapılması, sonuçların yorumlanması ve tıbbi konsültasyonu da içeren kliniğe özgü bir laboratuvar bilimidir.

Klinik Hematoloji Laboratuvarı

Hematoloji; kanın yapısını, kan hücrelerinin morfolojilerini (şekil ve yapılarını), kan yapan organları (kemik iliği, lenf nodülleri, dalak) ve kanın fizyolojisini (görev ve işleyişini) inceler.

I.I.3.Klinik Hematoloji Laboratuvarı

Patoloji Laboratuvarı

Patoloji, organ ve dokularda oluşan yapı ve fonksiyon bozukluklarını inceleyen bilim dalıdır. Böylece patoloji, hastalık bilimi anlamını taşır.

I.I.4.Patoloji Laboratuvarı

Postürün Etkisi

Normal bir erişkinin ayakta durma hâlindeki kan hacmi, yatan bir kişiye göre 600- 700 ml daha azdır (%10’luk azalma).

Yatarken dik duruma geçmek, sıvı hacmini azaltacağından hiperproteinemiye yol açar.

Yatış pozisyonundan dik pozisyona geçildiğinde ve tersi durumda kan hacmindeki değişim belli zaman almaktadır.

1.3.1. Postürün Etkisi

Egzersizin Etkisi

1.3.2. Egzersizin Etkisi

Egzersiz sonunda alınan kan örneklerinde yükselmelerin olduğu, kan glukozunun değişimler gösterebileceği göz önünde bulundurulmalıdır.

Egzersizin bir preanalitik değişken olarak etkisinin en aza indirilmesi için kan verilmesinden bir gün önce ağır spor, uzun mesafe yürüşü veya koşusu yapılmaması önerilmektedir.

Açlık Durumu

1.3.3. Açlık Durumu

Genellikle laboratuvar testleri için 10-12 saat açlık süresi istenir. Bu sürenin 16 saatten uzun olması tercih edilmez.

Besinlerin Etkisi

Bazı plazma bileşenlerinin etkisi öğün içinde alınan gıdalarla değişiklik gösterebilir. Kahve, çay, kola gibi kafein bulunan içecekler de kan bileşenlerinin konsantrasyonunu etkiler.

Örneğin, kafein tüketimi glukozun yükselmesine neden olur.

1.3.4. Besinlerin Etkisi

Sigara

İçerdiği nikotin nedeniyle birçok laboratuvar testini etkiler. Bunlar arasında lipidler, hormonlar, vitamin B12 sayılabilir. Glukoz toleransı da sigara içenlerde bozulmuştur.

1.3.5. Sigara

Alkol Alımı

Alkol alımından 2-4 saat sonra etanol; plazma glukoz düzeylerini azaltır, ürik asit ve laktat düzeylerini artırır.

Alkol alımından sonra hiper trigliseridemi görülür.

1.3.6. Alkol Alımı

İlaç Kullanımı

Pek çok biyokimyasal parametreyi etkileyebilir.

Testleri yorumlarken kullanılan ilaçların etkisi mutlaka göz önünde bulundurulmalıdır.

1.3.7. İlaç Kullanımı

Ateş

Serum hormon düzeyleri yanı sıra lipidler, kalsiyum düzeyi, ürik asit gibi birçok parametreyi etkiler.

1.3.8. Ateş

Transfüzyon

Total kan veya plazma transfüzyonu verilen miktara bağlı olarak plazma protein konsantrasyonunu yükseltir. Glukoz çözeltilerinin infüzyonu, plazma fosfat ve potasyum konsantrasyonlarını azaltır.

1.3.9. Transfüzyon

Yaş ve Cinsiyetin Etkisi

Laboratuvar testleri için genel olarak çocuk, adolesan, erişkin ve yaşlılık dönemlerine ait referans değerler vardır. Örneğin; alkalen A, kemik büyümesine paralel olarak pubertede en yüksek değerlere ulaşır. Puberteden sonra aktivite azalır.

Kadın ve erkek cinse ait yapısal farklılıklar testler de referans değerlerin çok değişik olmasına yol açmaktadır.

1.3.10. Yaş ve Cinsiyetin Etkisi

Gebelik

Gebelik her ne kadar fizyolojik bir durum olsa da organizmada meydana gelen değişiklikler birçok laboratuvar parametresini etkiler.Tüm laboratuvar test sonuçlarının yorumlanmasında dikkate alınmalıdır.

1.3.11. Gebelik

Biyolojik Ritim

Gün içerisinde bazı analitlerin salınımı, metabolizması ya da dolaşıma çıkmasında değişiklikler görülebilir. Örneğin; öğleden sonra yapılan glukoz tolerans testlerinde glukoz değerleri sabah yapılanlara göre daha yüksek çıkar.

1.3.12. Biyolojik Ritim

Mevsimsel Değişiklikler

Özellikle yaz ve kış mevsimi arasında bazı laboratuvar parametreleri farklılık gösterir. Bunlar arasında D vitamini düzeylerinin yazın daha yüksek olması, trigliserid ve total kolesterol düzeylerinin yazın kışa göre daha düşük olması sayılabilir.

1.3.13. Mevsimsel Değişiklikler

Rakım

Deniz seviyesinden daha yüksek yerlerde yaşamak bazı laboratuvar parametrelerini etkiler. Hemoglobin, hematokrit ve CRP gibi testlerde yükseklik görülür.

1.3.14. Rakım

1.6.1.1. Kapiller Kan Alma

Başlıca Kan Alma Yöntemleri

Az miktarda kan örneğine ihtiyaç duyulan test ve analizler için gerekli kan örneğinin hastadan doğru olarak alınmasıdır.

Kapiller kan örneği aşağıdaki durumlarda alınır;

• Hemoglobin- hematokrit analizi,
• Periferik yayma,
• Kan grubu tayini,
• Kan şekeri izlemi,
• Bebek ve çocuklarda bilirubin, neonatal tarama programı kapsamında yapılan analizler.

Steril Olmayan Analiz Örnekleri

• İdrar (idrar kültürü için alınan kateterizasyon ya da suprapubik aspirasyon yöntemi ile alınanlar hariç)
• Gaita
• Balgam
• Kan numunesinin lam üzerine periferik olarak yayılması steril özelliğinin bozulmasına sebep olur.

Steril Olmayan Analiz Örnekleri

Random İdrar Örneği

Spot idrar örneği olarak da bilinir. Günün herhangi bir zamanında alınan idrar örneğidir.

Random İdrar Örneği

Balgam kültürü almak için gerekli malzemeler:

Balgam kültürü almak için gerekli malzemeler nelerdir ?

• Kapaklı steril kültür kabı
• Steril eldiven
• Havlu
• Kâğıt havlu
• Böbrek küvet

Numune Reddedileceği Durumlar

Numune Reddedileceği Durumlar

 Hangi analizlerin yapılacağı net olmayan otomasyona girişi yapılmamış numuneler

 Üzerinde hasta kimliğinin belirgin olmadığı numune

 Son kullanma tarihi geçmiş tüpe alınmış numune

 Yanlış antikoagulanlı tüpe alınan numune

 Kapağı açılmış sızan numune kabı olması

 Kırık tüp

 Yeterli miktarda alınmamış numune

 Tüpteki antikoagulan miktarının az veya fazla olması

 Antikuagülanlı örneklerin pıhtılı olması

 Antükuagülanlı tüplerin kan alımından hemen sonra alt üst edilerek

karıştırılması

 Kan alınan tüplerin dik olarak biriktirilmesi

 Açlık, tokluk, egzersiz gibi durumlara dikkat edilmeden alınan numuneler

 Hastanın kullandığı ilaçlar ve kulanım süreleri uygun olmadan alınan numuneler

 Uzun süre uygunsuz koşulda beklemiş numune

 Alınan numunenin laboratuvara uygunsuz transferi