Introducing 

Prezi AI.

Your new presentation assistant.

Refine, enhance, and tailor your content, source relevant images, and edit visuals quicker than ever before.

Loading…
Transcript

ŞİİR BİLGİSİ ve SÖZ SANATLARI

6. Sınıf Türkçe

Hüseyin Kavdır

ŞİİR

BELKİ GELMEM GELEMEM

Sen İstinye'de bekle ben burdayım

İçimde köpek gibi havlayan yalnızlığım

Belki gelmem gelemem beş dakika bekle git

Çünkü ben buradayım karanlıktayım

Çünkü elimi kestim beni kan tutuyor

Şarabım bütün ekşi suyum soğuk

Yanımda olmadın mı seni daha bir çok seviyorum

Belki gelmem gelemem beş dakika bekle git

Yüzünü ıslatmadan ağlayabilir misin

Yarı geceden sonra telefon ettin mi hiç

Karanlık adamlar hüvviyetini sordu mu

Ben senin olmadığını arıyorum

Belki gelmem gelemem beş dakika bekle git

Belki gelmem gelemem beş dakika bekle git

Bana ait ne varsa hepsi seni korkutuyor sana ait ne varsa

Hiçbiri benim değil

Belki ölmek hakkımı kullanıyorum

Belki gelmem gelemem 5 dakika bekle git

Belki gelmem gelemem 5 dakika bekle git

Duygu, hayal ve düşüncelerin bir düzene bağlı olarak, çekici bir dil ve ahenkli mısralar içinde aktarılmasına şiir denir.

  • Diğer türler gibi şiir de bir plana sahiptir ve bir ana duygu etrafında örgülenir.
  • Şiirde “duygu’"temel unsurdur ama duygunun dışında “düşünce” ve “hayal” de vardır.
  • Şiirde “sanatsal dil” öğesi ağır basar. Bu anlatıma şiirsel dil adı da verilir.
  • Şiirde imgeler, semboller ve söz sanatları ağır basar.

ŞİİR

Ağlasam sesimi duyar mısın mısralarımda

Dokunabilirmisiniz gözyaşlarıma ellerinizle

Bilmezdim şarkıların bu kadar güzel

Kelimeler ise kifayetsiz olduğunu

Bu derde düşmeden önce

Bi yer var biliyorum

Herşeyi söylemek mümkün

Epeyce yaklaşmışım duyuyorum

Anlatamıyorum !!!

Şair Ahmet Erhan "Kül Altındaki Kor" şiirinde güneşin doğuşunu aşağıdaki şiirsel dil ile anlatmaktadır.

Örnek

Güneş, daldan dala sıçrayarak yürüyor

Bir neden var mı mutlu olmamam için?

Daha ne kadar yaşadım ki şunun şurasında

Adını biliyor muyum bütün çiçeklerin?

Dörtlük (Kıta)

Dize (Mısra)

Temel Kavramlar

Şair

Ey mavi göklerin beyaz ve kızıl süsü,

Kız kardeşimin gelinliği, şehidimin son örtüsü,

Işık ışık, dalga dalga bayrağım!

Senin destanını okudum, senin destanını yazacağım.

Sana benim gözümle bakmayanın

Mezarını kazacağım.

Seni selâmlamadan uçan kuşun

Yuvasını bozacağım.

Dalgalandığın yerde ne korku, ne keder...

Gölgende bana da, bana da yer ver.

Sabah olmasın, günler doğmasın ne çıkar:

Yurda ay yıldızının ışığı yeter.

Neşet Ertaş

Şiir yazana şair denir. Halk şiiri yazan ve bunu çalıp söyleyene de ozan denir. Günümüzde ise şair yerine ozan sözü de kullanılmaktadır.

Her şiirin bir başlığı vardır. Başlığın, şiirde anlatılanlarla uyumlu olması gerekir. Şiirde her bir satıra dize (mısra) denir. Şiiri yazarken her dizenin başındaki harf büyük harfle yazılır.

Dört dizelik kümelere kıta (dörtlük) denir.

Ozan

Şiir de Ahenk (Uyum)

Şiirde Ahenk Unsurları

Nasıl ki bir şarkıda ritm varsa ve notaların kendi arasında bir uyumu varsa şiirde de her bir dizenin ve harfin kendi içinde bir uyumu vardır. Şarkılardaki ritm ve nota uyumu ile şiirlerdeki ses ve dize uyumu sanatsal olarak insanların kulağına hitap eder. Şiirde bu uyumu sağlayan iki unsur bulunmaktadır.

Şiirde Ses Uyumu

Dize sonlarındaki seslerin ya da sözcüklerin birbiriyle aynı olmasıyla sağlanan uyumdur. Şiirde bu uyuma redif ve/veya uyak(kafiye) adı verilmektedir.

Ses Uyumu

Ölçü (Vezin)

Şiirde, her bir dizede bulunan hecelerin sayılarına göre bir düzen oluşturulur. İşte bu düzene ölçü denir. Edebiyatımızda hece ölçüsü ve serbest ölçü olmak üzere iki tür ölçü kullanılmıştır.

Ölçü

Hece Ölçüsü

Her ölçü bağlı bulunduğu dilin yapısından doğar. Bu nedenle Türk dilinin doğal ölçüsü, hece ölçüsüdür. Hece ölçüsünde şiirin bütün dizelerindeki hece sayısının eşit olması gerekir.

Örnek

Hece Ölçüsü

Uzun, ince bir yoldayım

Gidiyorum gündüz gece

Bilmiyorum ne haldeyim

Gidiyorum gündüz gece

Âşık Veysel’den alınan yukarıdaki dörtlük 8’li hece ölçüsü ile yazıl-mıştır.

Yukarıdaki dizeler, 11’li hece ölçüsüyle yazılmıştır.

Faruk Nafiz Çamlıbel

Serbest Ölçü

Herhangi bir ölçüye bağlı

kalınmayan ölçüdür. Hecelerin sayılarına bakmaksızın şairin tamamen kendi üslubuna göre yazmasıdır. Serbest ölçü, Türk şiirinde 1940’lardan sonra Orhan Veli Kanık ile yaygınlaşmaya başlamıştır.

Serbest Ölçü

Orhan Veli Kanık

Konusuna Göre Şiir Türleri

Her şiirin belli bir konusu, üslubu vardır. Kimi aşk, ayrılık konusunu işler, kimi okura bir bilgiyi özlü bir şekilde verir, kimi ise birini eleştirir. İşte şiirlerin bunlara göre sınıflandırılması şiir türlerini ortaya koyar.

Bunlar Yunanca’daki adlarıyla adlandırılır: Lirik, Epik, Didaktik, Pastoral, Satirik.

Konusuna Göre Şiir Türleri

Lirik Şiir

İçten gelen heyecanları coşkulu bir dille anlatan duygusal şiirlere lirik şiir denir. Bu şiirlerde “sevgi, özlem, ayrılık” gibi konular işlenir.

Lirik Şiir

...

Öyle uzaktan seviyorum seni

Elini tutmadan

Yüreğine dokunmadan

Gözlerinde dalıp dalıp gitmeden

Şu üç günlük sevdalara inat

...

Cemal Süreya

Epik Şiir

Kahramanlık, yiğitlik, savaş konularını işleyen ya da tarihsel bir olayı coşkulu bir anlatımla işleyen şiirlere epik şiir denir.

Epik Şiir

Bizdik o hücumun aşkıyla kanatlı

Bizdik o sabah ilk atılan safta yüz atlı

Uçtuk Mohaç ufkunda görünmek hevesiyle

Canlandı o meşhur ova at kişnemesiyle

Yahya Kemal Beyatlı

Pastoral Şiir

Doğa güzelliklerini; orman, yayla, dağ, köy ve çoban yaşamını ve bu hayata duyulan özlemi ifade eden şiir türüne pastoral şiir denir.

Pastoral Şiir

Gümüş bir dumanla kapandı her yer

Yer ve gök bu akşam yayla dumanı

Sürüler, çeşmeler, sarı çiçekler

Beyaz kar, yeşil çam, yayla dumanı

Ömer Bedrettin Uşaklı

Didaktik Şiir

Belli bir düşünceyi kabul ettirmek veya belli bir konuda öğüt, bilgi vermek, ahlaki bir ders çıkarmak için yazılan öğretici şiirlere didaktik şiir denir.

Didaktik Şiir

Piknik, gezi yaparken

Çöp bırakma geride

Çayırlarda yürürken

Zarar verme çiçeğe

Yunus Emre

Gel bakma kimseye hor,

Halkı yorma kendin yor.

Yıkmak için çok düşün,

Yıkmak kolay yapmak zor.

Not

Fabl da didaktik şiir sayılabilir. Bu türde amaç, insanların hatalarını düzeltmek, onlara yol göstermektir. Fabllardaki düşsel unsurlar birer araçtır. Asıl hedeflenen ise ahlaki derstir. İnsan dışındaki varlıklara insana ait özellikler verilerek, bu varlıklar öyle hareket ettirilir.

NOT

Karga ile Tilki

Günlerden bir gün bay karga konmuş bir dala

Koca bir peynir ağzında.

Tilki peynirin kokusunu almış gelmiş:

— Günaydın, Sayın Karga, demiş;

Bu ne güzellik böyle:

Bakmaya doyamıyorum size.

Şu tüylere bakın, pırıl pırıl;

Sesiniz bilmiyorum nasıl;

O da renginiz kadar güzelse

Ne yalan söyleyeyim

Bu ormanda güzel yoktur üstünüze.

Karga bu sözlere bitmiş:

— Şuna bir gak diyeyim de ses görsün, demiş;

Gak der demez peynir düşmüş, tilki yutmuş.

— Kara bayım, demiş kargaya;

Şu sözümü hiç unutma,

Kaptırdığın peynire değer:

Her dalkavuk çıkarı için över,

Yüzüne güler, peynirini yer.

Karganın aklı gelmiş başına

İş işten geçtikten sonra.

Örnek

Satirik Şiir (Yergi Şiiri)

Toplum hayatındaki aksayan yönlerin, düzensizliklerin; insanların çeşitli konulardaki beceriksizliklerinin ve zayıflıklarının anlatıldığı yergi şiirlerine satirik şiir denir.

Satirik Şiir

Söylersin de söz içinde şaşmazsın

Helâli haramı yersin seçmezsin

Nasibin kesilir de sular içmezsin

Akar çaylar senin olsa ne fayda

Pir Sultan Abdal

Söz Sanatları

Söz sanatları (edebi sanatlar), ifadeye zenginlik katmak, ifadenin etkisini artırmak ya da az sözle çok şey ifade etmek için kullanılır. Söz sanatları abartma, benzetme, kişileştirme, konuşturma ve karşıtlık olmak üzere beşe ayrılır:

SÖZ SANATLARI

Abartma (Mübalağa)

Bir şeyin özelliklerini, bir olayı veya bir durumu olduğundan daha büyük veya daha küçük göstermeye abartma denir.

Abartma (Mübalağa)

Çantayı taşımaktan kolum koptu.

Bir ah çeksem dağı taşı eritir

Gözüm yaşı değirmeni yürütür

Bu hasretlik beni dahi çürütür

Bana sıla da bir, gurbet il de bir

Benzetme (Teşbih)

Anlatımı kuvvetlendirmek, sözün etkisini artırmak için aralarında değişik yönlerden ilgi bulunan iki şeyden zayıf olanın kuvvetli olana benzetilmesine benzetme denir.

Benzetme (Teşbih)

Kükremiş sel gibiyim, bendimi çiğner, aşarım

Yırtarım dağları, enginlere sığmam taşarım

Benzetmenin Unsurları

Tam bir benzetmede benzeyen, benzetilen, benzetme yönü ve benzetme edatı olmak üzere dört temel unsur vardır fakat bir cümlede benzetme yapılması için sadece benzeyen ve benzetilen olması da yeterlidir.

Benzetmenin Unsurları

► Benzeyen: Zayıf unsur.

► Benzetilen: Kuvvetli unsur.

► Benzetme yönü: İki unsur arasındaki benzetme sebebi.

► Benzetme edatı: Benzetmede kullanılan “gibi, kadar” edatlarıdır.

3. Kişileştirme (Teşhis)

İnsan dışındaki varlıklara insana özgü özelliklerin verilmesine kişileştirme denir. Bu sanatta hayvanlara, bitkilere ve diğer varlıklara insana özgü özellikler verilerek ifade daha çekici hâle getirilir, duygular daha güzel anlatılır.

Kişileştirme (Teşhis)

Köyün çayı boş yere akmaktan sıkılıyor, bir bostanı sulayacağı günlerin gelmesini iple çekiyordu.

Toplanırken göklerde bulutlar yığın yığın

Hırçın bir fırtınayı düşünüyordu deniz.

Konuşturma (İntak)

İnsan dışındaki varlıkları konuşturma, onların ağzından

söz söyleme sanatına konuşturma (intak) denir.

Konuşturma, kişileştirme sanatı ile birlikte kullanılır. Kişileştirme ile insan özelliği kazandırılan varlıklar, konuşturulduğu zaman konuşturma sanatı yapılmış olur.

Konuşturma(İntak)

Akşam rüzgârları der ki Ali’ye:

“Gözler ileriye, gönül geriye…”

Sanki köydekiler görünsün diye

Tepeler alçalır, dereler dolar!

Google: Ben her şeyi bilirim.

Facebook: Ben herkesi tanırım.

İnternet: Ben olmasam ikiniz de işe yaramazsınız!

Elektrik: Bence tartışmayı fazla uzatmayın.

Karşıtlık (Tezat)

Birbirine karşıt olan durum, kavram ve fikirlerin bir arada kullanılmasına karşıtlık (zıtlık) denir.

Gülen çehremi görüp Sanmayın beni bahtiyardır.

Her kahkahanın içinde

Bir damla gözyaşı vardır.

Karşıtlık (Tezat)

Güneş her akşam batıp her gün doğuyorsa

Çiçekler solup solup tekrar açıyorsa

En derin yaralar kapanıyorsa

En büyük acılar unutuluyorsa

Neden korkulur hayatta söyleyin bana.

Akrostiş Şiir

Her mısranın ilk harfi yukarıdan aşağıya doğru okununca bir ismin çıkacağı şekilde yazılmış şiire “akrostiş” denir.

AKROSTİŞ

DERS AKIŞI

Kurallar....

DERS AKIŞI

1-Ders boyunca cihazınızın başından ayrılmamalı istendiğinde kamera ve mikrofonunuzu açabilecek durumda (giyiminiz ve görünüşünüzle okula uygun) olmalısınız.

2-Konu ile ilgili herhangi bir sorunuz olduğunda “el kaldırma” butonuna tıklayarak size söz verilmesini beklemelisiniz. Eğer size söz verilme durumu dersin akışına bağlı olarak o an için gerçekleşmez ise sorunuzu bir yere not ederek ders içinde sorularınıza ayrılan zamanda mikrofonunuzu açarak sorabilirsiniz. Ders süresi haricindeki sorularınız için hkavdir@isev.k12.tr adresine sorularınızı gönderebilirsiniz.

3-Ders sırasında dikkatinizi dağıtabilecek tüm cihaz ve ortamlardan kaçınınız. Ders boyunca dikkatinizin dersin işlendiği cihazda olduğundan emin olunuz.

4-Ders esnasında size ‘’Sohbet" bölümünden bazı bağlantılar (linkler) gönderilecektir. Bunlar hemen o anda açıp doldurmanız gereken çıkış bileti, ara değerlendirme vb. çalışmaların bağlantılarıdır. Lütfen dersteki tüm sözlü ve chat bölümünden gelebilecek yazılı yönergeleri dikkatlice takip ediniz.

Bu hafta....

VE KURALLAR

2. DERS

4. DERS

1-Çevrim içi ders kuralları ve öğrencilerden beklenen davranışların hatırlatılması

2-Önceki konuların (Konularına Göre Şiir Türleri) hatırlatılması

3-Giriş etkinliği - video

4-Söz Sanatları

5-Ara değerlendirme (Google forms üzerinden) ve cevapların paylaşılması

6- Konunun özeti, ödevler ve duyurular.

7- Öğrencilerden gelen soruların cevaplanması

1-Çevrim içi ders kuralları ve öğrencilerden beklenen davranışların hatırlatılması

2-Önceki konuların (Şiirde ahenk unsurları) hatırlatılması

3-Giriş etkinliği - video

4-Şiir bilgisi – konularına göre şiirler

5-Ara değerlendirme (Google forms üzerinden) ve cevapların paylaşılması

6- Konunun özeti, ödevler ve duyurular.

7- Öğrencilerden gelen soruların cevaplanması

1-Çevrim içi ders kuralları ve öğrencilerden beklenen davranışların hatırlatılması

2-Önceki konunun (şiirde ses uyumu) hatırlatılması

3-Giriş etkinliği - video

4-Şiir bilgisi, şiirde ölçü konu anlatımı

5-Ara değerlendirme (Google forms üzerinden) ve cevapların paylaşılması

6- Konunun özeti, ödevler ve duyurular.

7- Öğrencilerden gelen soruların cevaplanması

1-Çevrim içi ders kuralları ve öğrencilerden beklenen davranışların hatırlatılması

2-Önceki konuların ve ödevlerin hatırlatılması

3-Giriş etkinliği - video ve bu haftaki konuya genel bakış

4-Şiir bilgisi, şiirde ses uyumu konu anlatımı

5-Ara değerlendirme (Google forms üzerinden) ve cevapların paylaşılması

6- Konunun özeti, ödevler ve duyurular.

7- Öğrencilerden gelen soruların cevaplanması

1. DERS

3. DERS

Click to edit text

Learn more about creating dynamic, engaging presentations with Prezi