Filmski plan

Filmski plan - pojam

Filmski plan je veličina objekta snimanja (najčešće čovekove figure) u okviru filmskog kadra i zavisi od udaljenosti kamere od objekta snimanja i žižne daljine objektiva.

Jednom kadru odgovara jedan određeni plan, ali unutar jednog kadra može postojati više planova i to se postiže:

1. kretanjem objekata unutar kadra koji kretanjem mogu menjati veličinu i izgled plana (mizanscen)

2.kretanjem kamere

Osnovno merilo za određivanje filmskog plana je odnos ljudske figure i prostora u kome se figura nalazi (i to samo u stojećem ili sedećem položaju).

Svim drugim objektima snimanja filmski plan se određuje prema zamišljenoj čovekovoj figuri u stojećem ili sedećem položaju.

Kroz planove, preciznije se:

- formuliše informacija,

- usmerava pažnja (diktiraju interesovanja),

- izaziva emocionalni doživljaj određenog nivoa.

Podela filmskih planova

Podela filmskih planova (filmska lestvica) i utvrđivanje njihovog značenja zavisi od prihvaćenih konvencija.

Lestvica planova (koja se najčešće koristi u praksi):

DALEKI PLAN (DALEKI TOTAL)

SREDNJI PLAN (SP)

OPŠTI PLAN (TOTAL)(OP)

AMERIČKI PLAN - AMERIKEN (AM)

SREDNJE KRUPNI PLAN (SKP)

KRUPNI PLAN (KP)

VRLO KRUPNI PLAN (VKP)

DETALJ PLAN (DP)

DALEKI PLAN (daleki total)

Najšire zahvaćen prostor u kadru, obuhvaćen čitav prostor (na primer, ceo trg ili grad.), određuje lokaciju, prostor sa ljudskom figurom koja se gotovo ne vidi. Delovi tela,pol, starost, kostim, rekvizita ne mogu se prepoznati.

Snažno ističe veličinu prostora i sićušnost, usamljenost čoveka. Ima informativni karakter

Rastojanje kamere od objekta snimanja iznosi više od 200 metara.

Podela filmskih planova

Podela filmskih planova (filmska lestvica) i utvrđivanje njihovog značenja zavisi od prihvaćenih konvencija.

Lestvica planova (koja se najčešće koristi u praksi):

DALEKI PLAN (DALEKI TOTAL)

SREDNJI PLAN (SP)

OPŠTI PLAN (TOTAL)(OP)

AMERIČKI PLAN - AMERIKEN (AM)

SREDNJE KRUPNI PLAN (SKP)

KRUPNI PLAN (KP)

VRLO KRUPNI PLAN (VKP)

DETALJ PLAN (DP)

OPŠTI PLAN (TOTAL) – OP

Prikazujući odjednom ceo pejzaž ili ceo enterijer sa znatne daljine, opšti plan omogućava da sa jednim pogledom orijentišemo gde će se odigrati dalja radnja razvijena u sledećim kadrovima i utvrdimo osnovne prostorne odnose na tom terenu, topografiju mesta.

- U filmskoj slici u kojoj se odigrava radnja, najčešće sa velikim brojem ljudskih figura.

- Predstavlja glavni plan za orijentaciju u prostoru i za prostorne odnose između aktera

- Upotrebljava se za isticanje važnosti prostora, za masovne scene.

- Figura čoveka se bolje uočava nego kod dalekog totala, ali se lice i mimika ne mogu jasno raspoznati.

Informativna funkcija opšteg plana –

OP smešta čoveka u kontekst sredine, utvrđuje njegove odnose sa spoljnim svetom, koji je u ovom planu dominantan.

Pored informativne funkcije, opšti plan smanjuje čoveka izgubljenog čoveka u prostoru, koji ga prigušuje, što izaziva osećanje čovekove usamljenosti I nemoći.

OPŠTI PLAN (TOTAL) – OP

Nedovoljan broj opštih planova može da dezorijentiše gledaoca, da naruši tečnost radnje, da učini nerazumljivim skokove u vremenu I prostoru.

Prevelik broj opštih planova može biti dosadan, može da onemogući da dopremo do dubljih semantičkih slojeva pojedinih scena I sekvenci.

OP je izuzetno pogodan za otvaranje I zatvaranje pojedinih sekvenci, a posebno filmova.

Retko se film završi amerikenom.

Otvaranje pomoću OP jednostavno se objašnjava

(oni poseduju najviše informativni kapacitet koji je posebno važan za otpočinjanje radnje).

Zatvaranje radnje opštim planom podrazumeva zaključivanje, a ne informaciju.

Podela filmskih planova

Podela filmskih planova (filmska lestvica) i utvrđivanje njihovog značenja zavisi od prihvaćenih konvencija.

Lestvica planova (koja se najčešće koristi u praksi):

DALEKI PLAN (DALEKI TOTAL)

SREDNJI PLAN (SP)

OPŠTI PLAN (TOTAL)(OP)

AMERIČKI PLAN - AMERIKEN (AM)

SREDNJE KRUPNI PLAN (SKP)

KRUPNI PLAN (KP)

VRLO KRUPNI PLAN (VKP)

DETALJ PLAN (DP)

SREDNJI PLAN (SP)

Karakterističan i jasan prostor u srednjem planu daje predstavu o zanimanju neke ličnosti, njenim sklonostima, porodičnim odnosima itd.

U srednjem planu glumac se vidi dobro, kao i njegove fizičke reakcije i mimika lica.

Prostor u kojem se ljudska figura vidi u celosti (od gornje do donje ivice kadra).

Precizira za radnju najvažnije podatke iz opšteg plana I služi za prenošenje akcenta iz pozadine na glavnog junaka (ređe suprotno) ili povezuje elemente “gde” (prostor) sa elementom “ko” (akteri).

Primenjuje se dosta retko, više kao prelazna forma između opšteg plana I bližih planova, ili kao zamena za opšti plan (u skučenom enterijeru).

SREDNJI PLAN (SP)

SP se primenjuje pre svega tamo gde je pozadina naročito mnogo može da kaže o glumcu (na primer – uvođenje nove ličnosti, koju prvi put vidimo u pozadini njenog stana, vrši se obično u SP.

Pošto se gledaocu ostavi dovoljno vremena da se upozna sa svim elementima u SP stvaralac prelazi na bliže planove I razvoj radnje, a naročito njenu kulminaciju prati sa manje udaljenosti.

Podela filmskih planova

Podela filmskih planova (filmska lestvica) i utvrđivanje njihovog značenja zavisi od prihvaćenih konvencija.

Lestvica planova (koja se najčešće koristi u praksi):

DALEKI PLAN (DALEKI TOTAL)

SREDNJI PLAN (SP)

OPŠTI PLAN (TOTAL)(OP)

AMERIČKI PLAN - AMERIKEN (AM)

SREDNJE KRUPNI PLAN (SKP)

KRUPNI PLAN (KP)

VRLO KRUPNI PLAN (VKP)

DETALJ PLAN (DP)

AMERIČKI PLAN (AMERIKEN) AM

Filmski plan u kojem se ljudska figura vidi od temena do oko kolena.

AM kao plan je vizuelna realizacija našeg osnovnog načina opažanja lica koja nas okružuju, kad nijedan detalj ne privlači našu pažnju, niti tu pažnju prenosimo na celu okolinu.

Na taj način sagovornike vidimo uvek do oko kolena. Svi ostali planovi u odnosu na AM su izraz koncentracije ili popuštanja pažnje.

U američkom planu pažnja gledaoca je ravnomerno raspoređena između prostora u pozadini i sadržaja u prednjem planu, ali je mnogo češći slučaj da se težište pažnje sa pozadine prenosi na čoveka u prednjem planu.

Veoma je dobar za kadriranje dva ili tri aktera u razgovoru i za registrovanje diskretne gestikulacije tela i mimike lica.

Podela filmskih planova

Podela filmskih planova (filmska lestvica) i utvrđivanje njihovog značenja zavisi od prihvaćenih konvencija.

Lestvica planova (koja se najčešće koristi u praksi):

DALEKI PLAN (DALEKI TOTAL)

SREDNJI PLAN (SP)

OPŠTI PLAN (TOTAL)(OP)

AMERIČKI PLAN - AMERIKEN (AM)

SREDNJE KRUPNI PLAN (SKP)

KRUPNI PLAN (KP)

VRLO KRUPNI PLAN (VKP)

DETALJ PLAN (DP)

SREDNJE KRUPNI PLAN (SKP)

Ljudska figura u kadru, snimljena od temena do pojasa, koja dominira nad okolinom, ističe se mikromimika, akter je ograničen, ali izražajan.

SKP je pogodan za razvoj radnje započete u AM, kada već znamo kakva je suština konflikta.

Stvaralac tada izdvaja najvažnija lica za radnju filma, izolujući ih od ostalih da bi na njima koncentrisao pažnju gledaoca.

Podela filmskih planova

Podela filmskih planova (filmska lestvica) i utvrđivanje njihovog značenja zavisi od prihvaćenih konvencija.

Lestvica planova (koja se najčešće koristi u praksi):

DALEKI PLAN (DALEKI TOTAL)

SREDNJI PLAN (SP)

OPŠTI PLAN (TOTAL)(OP)

AMERIČKI PLAN - AMERIKEN (AM)

SREDNJE KRUPNI PLAN (SKP)

KRUPNI PLAN (KP)

VRLO KRUPNI PLAN (VKP)

DETALJ PLAN (DP)

KRUPNI PLAN (KP)

Ljudska figura snimljena od temena do ramena, odnosno do pazuha.

U krupnom planu posebno je naglašeno ljudsko lice ili objekat snimanja, dok je prostorno-vremeska označenost veoma mala ili gotovo ne postoji,jer glava i ramena sasvim ispunjavaju kadar.

Najvažniji plan u emocionalnom smislu i izuzetno snažno sredstvo u rukama uzdržljivog reditelja.

KRUPNI PLAN (KP)

Primer: Film-Živeti u miru

www.youtube.com/watch?v=M7q-N8i3GC0

od 47.21

...

Krupni planovi euforije, maksimalne ekspresije, bili bi u ovakvim relacijama preterani, ali ključni momenat koji prethodi odluci upravo je momenat ravnodušnosti na licu Nemca, na kojem tek što je počeo da se nazire neki odlučujući izraz.

Upravo taj momenat „pokrenutih“ emocija trebalo bi da se istakne krupnim planom.

KP se ne sme zloupotrebiti, treba ga primenjivati jedino u opravdanim, izuzetno bitnim situacijama i ne treba ga primenjivati u trenucima krajnjeg uzbuđenja.

Nije svaka važna situacija povezana sa krajnjim uzbuđenjem. Čak nijedna važna situacija ne nastupa istovreno sa krajnjim uzbuđenjem (koje dolazi sa izvesnim zakašnjenjem).

KRUPNI PLAN (KP)

Spoj krajnjih planova – opšteg i KP

Izostavljanje niza posrednih planova, koji se obično koriste, još više ističe emocionalnu sadržinu krupnog plana.

Primer: Kradljivci bicikla

https://archive.org/details/ladri_di_biciclette_1948#

U kradljivcima bicikla kada Antonio traži malog Bruna, plašeći se da bi mogao pasti u reku, kamera najpre umiruje gledaoca pokazujući da nesuđeni davljenik nije Bruno, a zatim u OP otkriva mališana koji usamljen sedi na vrhu stepeništa.

OP udaljenog Bruna spojen sa KP očevog lica, koji je sada odahnuo s olakšanjem. Ovaj plan pridaje značaj ne toliko opasnosti od davljenja dečaka (koje je bilo prividno), koliko očevoj griži savesti, koji se oseća krivim prema sinu.

KP-ovi se množe pred kraj filma, postaju sve brojniji, kako se približavamo raspletu.

Podela filmskih planova

Podela filmskih planova (filmska lestvica) i utvrđivanje njihovog značenja zavisi od prihvaćenih konvencija.

Lestvica planova (koja se najčešće koristi u praksi):

DALEKI PLAN (DALEKI TOTAL)

SREDNJI PLAN (SP)

OPŠTI PLAN (TOTAL)(OP)

AMERIČKI PLAN - AMERIKEN (AM)

SREDNJE KRUPNI PLAN (SKP)

KRUPNI PLAN (KP)

VRLO KRUPNI PLAN (VKP)

DETALJ PLAN (DP)

VRLO KRUPNI PLAN (VKP)

VKP čoveka koristi se za razliku od KP ne toliko za praćenje njegovih psihičkih reakcija, koliko za isticanje njegovih fizičkih osobina.

(ženska lepota)

Filmski plan ukome se lice aktera kadrira od čela do brade.

Okolni prostor se uopšte ne zapaža.

Služi za naglašavanje reakcija očiju i usta aktera.

Kreatanje je veoma ograničeno.

Često ima ironičan ili demaskirajući smisao.

Ironičan: primer - VKP u kome dominiraju usta i brkovi oficira koji izdaje naređenja, spojen sa zvučnom deformacijom tih naređenja stvara parodiju.

Podela filmskih planova

Podela filmskih planova (filmska lestvica) i utvrđivanje njihovog značenja zavisi od prihvaćenih konvencija.

Lestvica planova (koja se najčešće koristi u praksi):

DALEKI PLAN (DALEKI TOTAL)

SREDNJI PLAN (SP)

OPŠTI PLAN (TOTAL)(OP)

AMERIČKI PLAN - AMERIKEN (AM)

SREDNJE KRUPNI PLAN (SKP)

KRUPNI PLAN (KP)

VRLO KRUPNI PLAN (VKP)

DETALJ PLAN (DP)

DETALJ PLAN (DP)

Detalj očiju,nakit, olovka itd.

2. strah - npr. kretanje valjka na pisaćoj mašini,u DP, prilikom pisanja spiskova Jevreja odvođenih u logore doprinosi emociji straha, koju reditelj gradi.

Fizičke radnje prikazane u DP mogu da otkriju daleko dublju sadržinu od doslovne, a između ostalog mogu da izazovu:

1. napetost - jer detaljan opis radnje, kroz DP, stvara utisak da se posao produžava, da se nagoveštava njegov fijasko.

3. sažaljenje - npr. prikazujući zavisan odnos žene prema mužu, DP namazivanja hleba, gde žena pripremjući mužu doručak, skida sa svog sendviča namaz i stavlja njemu.

i slično, u zavisnosti od konteksta

Podela filmskih planova

Podela filmskih planova (filmska lestvica) i utvrđivanje njihovog značenja zavisi od prihvaćenih konvencija.

Lestvica planova (koja se najčešće koristi u praksi):

DALEKI PLAN (DALEKI TOTAL)

SREDNJI PLAN (SP)

OPŠTI PLAN (TOTAL)(OP)

AMERIČKI PLAN - AMERIKEN (AM)

SREDNJE KRUPNI PLAN (SKP)

KRUPNI PLAN (KP)

VRLO KRUPNI PLAN (VKP)

DETALJ PLAN (DP)

IZBOR PLANOVA

Jedan od glavnih zadataka reditelja je da odredi kako vizuelno predstaviti svaki momenat iz scenarija. Prilikom donošenja odluke koje planove koristiti, reditelj uzima u obzir sledeće (IZBOR PLANOVA ZAVISI OD):

2. Značaja objekta snimanja:

Veličina objekta u kadru zavisi od njegovog značaja u priči u datom momentu.

Na primer: prikazivanje pisma u DP, dok ga osoba A daje osobi B, ističe značaj pisma za sudbinu junaka.

1.Funkcije:

Mi biramo plan u skladu sa onim šta želimo da publika vidi.

Na primer prikazati gracioznost pokreta balerine, najbolje je kroz širi plan (OP, SP), kao što ćemo emociju na licu najbolje prikazati kroz KP.

Uopšteno govoreći, zavisi od uloge čoveka u datom kadru:

A. Podređena (sporedna uloga čoveka) – upotreba opšteg plana ili dalekog plana

B. Dinamička uloga čoveka – upotreba srednjeg ili američkog plana

C.Emocionalna uloga čoveka ( isključuje telo) – upotreba srednje krupnog, krupnog i vrlo krupnog plana.

IZBOR PLANOVA

5. Koncepta:

Veličina plana može zavisiti i od koncepta scene, pa čak i koncepta čitavog filma.

Na primer sve veme junake u filmu prikazujemo iz širih planova, ne želeći da izdvajamo bilo koga od njih, niti da se bavimo ličnim, pojedinačnim.

Posmatramo ih sa distance. Ne želimo da uđemo u njihov intimni svet, koji nam je dalek.

4. Željenog inteziteta pažnje koju reditelj želi da postigne datom scenom:

Obično u početnim sekvencama pokazuje se mnogo stvari (mesta, likova, odnosa), odjednom i površno.

Sekvence koje razvijaju uvod, proširuju i produbljuju karaktere i odnose.

Što smo bliže kulminaciji, što se dublje prodire u likove, odnose, priču, bliži planovi su češći.

3.Radnje koja se dešava:

Ako u totalu snimimo npr. baku koja ljušti krompir nećemo videti šta ljušti...

Opis koji dolazi do izražaja ne samo nove sredine, već svugde gde radnju treba pojačati atmosferom, nameće upotrebu OPŠTIH PLANOVA.

Radnja koju pokreće napred delovanje ljudi polazi od upotrebe opštih planova, koji isključuju nepotrebnu konkurenciju pozadine.

IZBOR PLANOVA

6. Formalin razlozi:

Ponekad izborom plana doprinosimo stilu I atmosferi filma.

Često ćemo izabrati određeni plan jer nam pomaže da napravimo privlačnu kompoziciju kadra.

Redosled planova

Načini na koje možemo zameniti plan drugim planom (koji se odnosi na isti ili na drugi objekat snimanja):

3. Promenom oštrine: Upotrebom objektiva, koji ne čine podjednako oštrim bliske I udaljene predmete u datom kadru, promena oštrine izaziva u svesti gledaoca promenu plana, mada se ni kamera ni glumci nisu kretali.

1. Montažom: ova promena je povezana sa promenom kadra.

Poseban slučaj je kada spajamo dva kadra, bez promene plana (npr. Dva glumca u sitom planu snimljena)

2.Montažom unutar kadra: Ova montaža nije vezana za završetak kadra, već za pokret objekta ili kamere

Na primer:

U AM tri glumca razgovaraju, u jednom trenutku, jedan prilazi kameri u KP)

Customize the Template