Metafor & İç Mimarlık

ÖZET

Bu çalışmada öncelikle metafor kavramı irdelenmiş ve metafor kavramının mimaride nasıl kullanıldığı, mimari tasarıma ne gibi katkılar sağladığı araştırılmıştır. Metafor kavramının kullanımı, çok eski tarihlere dayanmaktadır, bilinen en eski kullanımı Platon’ un Mağara Alegorisi metaforudur. En basit tanımıyla metafor, bilinen gerçeği benzetme yoluyla anlatmaktır. Burada amaç, anlatılmak istenen düşünceyi basit ama etkili bir biçimde, okuyucuyu düşünmeye sevk edecek şekilde anlatmaktır. Günlük yaşamımızda farkında olmadan birçok metafor kullanırız bunu yapma nedenimiz ise anlatılmak isteneni güçlü kılma isteğimizdir. Mimarlık alanında ise metafor, birçok ünlü mimar tarafından yapılarında kullanılmıştır. Metaforlar kültürden kültüre değişiklik gösterebilirler ayrıca anlatılış biçimine göre metaforlar kendi içinde türlere ayrılırlar. Bu makalenin amacı metafor kavramını mimari yapılar üzerinden incelemek ve yapılara yüklediği anlamları tespit etmektir.

Anahtar Kelimeler: Metafor, Mimarlık, İç Mimarlık

Introduction

Metafor Kavramı

Metafor, bir ilgi veya benzetme sonucu gerçek anlamından başka anlamda kullanılan sözlere veya kavramlara mecaz yahut metafor denir. "Mecaz" Arapça, "metafor" ise Fransızca kökenli bir sözcüktür. Ad değişimi olarak da bilinir. Mecaz" sözcüğü Türkçeye 1300'lü yıllarda, Arapça "macāz" sözcüğünden geçmiştir. Bu sözcük Arapçadaki cwz (geçit, köprü) kökünden gelir. Türkçeye Fransızcadan geçen, Antik Yunancada "taşıma, transfer etmek" anlamlarına gelen "metafor" sözcüğü de sıklıkla mecaz ile eşanlamlı olarak kullanılır [1].

Mimari gibi pozitif ilimlerde ise metaforun amacı, her şeyden önce ifadelerin anlaşılmasını kolaylaştırmaktır [3].

Klasik dil kuramlarında metafor, düşünülmeyen bir dil meselesi olarak görülmüştür [2].

Metaforların mimari içerisinde bir dil yaratmak amacıyla kullanıldığını görmekteyiz. Bu dil aynı zamanda mimariyi bir iletişim aracı olarak da görmektedir. Mimarinin dil gibi bir iletişim ve ifade aracı olarak kabul edilmesi, bu aracın en önemli yapı taĢları olan metaforları kullanmayı gerekli kılmaktadır. [3]

Lagner' e göre ; “mimarlık kelimeler dışında, iletişim ve anlatımın temel biçimidir”.

Smith' e göre, “mimarlık mesajlar taşır, o dil gibi bir ifade aracıdır”.

1. Soyut (intangible) metaforlar; bir kavram, bir düşünce ya da özel bir niteliğe dayanan (özgünlük, doğallık, ortaklık, geleneksel, kültürel) metaforlar.

2. Somut (tangible) metaforlar; bazı görsel ve maddesel karakterlerden yola çıkılarak metaforik bir yenilik ortaya koyar (bir kale olarak ev, gökyüzü olarak düşünülen bir tapınağın çatısı).

3. Bir araya getirilmiş metaforlar; kavramsal ve görsel olarak üst üste getirilmiş metaforlardır.

Metafor, bir ilgi veya benzetme sonucu gerçek anlamından başka anlamda kullanılan sözlere veya kavramlara mecaz yahut metafor denir. "Mecaz" Arapça, "metafor" ise Fransızca kökenli bir sözcüktür. Ad değişimi olarak da bilinir. Mecaz" sözcüğü Türkçeye 1300'lü yıllarda, Arapça "macāz" sözcüğünden geçmiştir. Bu sözcük Arapçadaki cwz (geçit, köprü) kökünden gelir. Türkçeye Fransızcadan geçen, Antik Yunancada "taşıma, transfer etmek" anlamlarına gelen "metafor" sözcüğü de sıklıkla mecaz ile eşanlamlı olarak kullanılır [1].

Mimari gibi pozitif ilimlerde ise metaforun amacı, her şeyden önce ifadelerin anlaşılmasını kolaylaştırmaktır [3].

Klasik dil kuramlarında metafor, düşünülmeyen bir dil meselesi olarak görülmüştür [2].

Metaforların mimari içerisinde bir dil yaratmak amacıyla kullanıldığını görmekteyiz. Bu dil aynı zamanda mimariyi bir iletişim aracı olarak da görmektedir. Mimarinin dil gibi bir iletişim ve ifade aracı olarak kabul edilmesi, bu aracın en önemli yapı taĢları olan metaforları kullanmayı gerekli kılmaktadır. [3]

Lagner' e göre ; “mimarlık kelimeler dışında, iletişim ve anlatımın temel biçimidir”.

Smith' e göre, “mimarlık mesajlar taşır, o dil gibi bir ifade aracıdır”.

Abel (1997) metaforlar konusunda onların rasyonel ve çoğu zaman süslemeci kutuplara dayanılarak mimaride iki kutupta yer alabileceğine işaret eder. Bu bağlamda Berggrer' e dayanarak aşağıdaki üçlü sınıflamayı önermektedir:

1. Strüktürel metaforlar: Zihni olarak da tanımlanabilecek bu tip metaforlar, analoji yoluyla strüktürlerin soyut ilişkileriyle ilgilidir ve dolayısıyla spektrumun rasyonel kutbunda yer alırlar.

2. Dokusal (tekstürel) metaforlar: Abel'e göre bir başka tanımı da şiirsel metaforlar olan bu tipte kavramlar arasındaki benzerliğin veya çelişkilerin duygusal sezişleri söz konusudur. Genellikle kelimelerin ilettiği imgelerin dolaylı çağrışımları yoluyla olur. Metaforun bu tür kullanılışı süslemeci kutba yakındır.

3. Ayrışık veya resimsel metaforlar: Bunun farklı bir şekilde ifadesi de görsel duyarlıkla ilgili metaforlardır. Bu, çeşitli görsel imajlar arasındaki direkt çağrışımlar yoluyla olur. Bu tip metaforlar hem nesnel, hem de duygusal öğeleri içerdiğinden rasyonel ve süslemeci kutuplar arasındaki bir noktada konumlanır.

La Sagrada Familia

Antoni Gaudi / 1882

(Kutsal Aile), İspanya 'nın Barselona şehrinde bulunan ve modern mimarinin öncülerinden sayılan Antoni Gaudi'nin 

1883  yılında devraldığı fakat 1926 yılında bir tramvayın altında kalarak ölmesi sonucu yarım kalan bir bazilikadır.

Yapımı halen devam etmektedir. Halk arasında bitmeyen kilise olarak da bilinir.

1882 yılında halkın yardımlarıyla yapımına başlanan mimarinin bitmemesinin nedeni hala sembolik olarak halkın yardımlarıyla yapımına devam edilmesi ve Gaudi'nin karmaşık mimari tarzının çözülmesinin güçlüğüdür. Ayrıca binanın çizimlerinin ve ilk yapım yöntemlerinin de 19. yüzyıldan kalması nedeniyle günümüz teknolojisine uyarlanması da bir başka zorluktur.

Gaudi, bazilikadaki büyük kulelerden bir tanesinin bitimini görebilmiştir. Kuleleri tasarladıktan sonra bu kulelerin Barselona'ya gelecek olan gezginler için mükemmel bir karşılama olacağına inandığını belirtmiş ve kulelerin tepesindeki süslemelerin cennet ile yeryüzü arasında bir bağlantı sağlarmış gibi göründüğünü de ifade etmiştir.

Bazilikanın iç yapısını ayakta tutan kolonlar dallanıp budaklanan ağaçlar şeklinde tasarlanmıştır. Yapının içine girildiğinde ormanda dolaşma hissi uyanır.

La Sagrada Familia

La Sagrada Familia

The Church Of The Light

Tadao Ando, Japonya - 1999

Tadao Ando için Işık Kilisesi, ikilikleri konu alan bir mimariye sahip varoluşun ikili doğası; katı cisim/boşluk, ışık/karanlık, şiddetli/durgun. Birbirleriyle var olan bu farklı kavramlar kiliseyi süsten uzak, sade bir boşluğa dönüştürmüş. İçeride ışığın ve katı cisimlerin kesişimleri ziyaretçilerin kendi içlerindeki dünyevi ve ruhsal karakteri fark etmelerini sağlayacak bir atmosfer yaratma amacında kullanılmış tasarımda. Kullanılan materyeller de bu ikilik ilkesine katkı sağlıyor.  Beton strüktür geleneksel Hıristiyan mimarisi motifleri ve estetiğinden ayrılan bir öge haline geliyor Işık Kilisesi’nde.

"Her projemde, ışık denetleyici önemli bir faktör. Bunun yanında betonu en yalın haliyle, mekanı yaratırken kullanıyorum. Başlıca sebep kişisel bir mekan yaratmak, toplumun içinde olan kişinin kendie özel bir mekan. Eğer içinde bulunduğu şehrin dış faktörleri binaya boşluksuz bir duvar yaratmak için baskı yapıyorsa, iç mekan özellikle dolu ve tatmin edici bir atmosferde tasarlanmalıdır.” Tadao Ando.

The Church Of The Light

The Church Of The Light

Dancing House

Frank Gehry, Prag - 1996

Frank Gehry tarafından Prag’ın şehir merkezine tasarlanan Dans Eden Ev (Dancing House), 1992-1996 yılları arasında tamamlanmıştır. Hollywood’un 1930’lu yıllardaki ünlü dans eden çifti Fred Astaire ve Ginger Rogers’ı andırdığı için Dans Eden Ev ismi verilen yapı, postmodern mimarinin önemli örneklerinden.

Binanın, nehir ve önündeki meydan ile doğrudan bağlı olan zemin katında kafeler var. Yapının ikinci katından yedinci katına kadar ofisler bulunmakta. En üst kat ise, şehrin panoramik manzarasının da görülebildiği bir restoranı bulundurmakta.

Yapı, her biri farklı şekilde bulunan 99 beton panelden oluşmakta. Yapıda kullanılan diğer malzemeler ise prekast beton, çelik ve cam. Binanın üstünde ise ‘Medusa’ lakaplı bükülmüş bir metal yapı bulunuyor. Bu kubbe yapı ise metal çubukların metal bir mesh tabakası ile örtülmesiyle oluşturulmuş.

Dancing House

References

[1]. www.wikipedi.com

[2]. Lakoff, G. (1993). The Contemporary Theory of Metaphor. Univercity Of California, California

[3]. Demirkaynak, M. Mimaride bağlam kavramı ve metaforik temelli yaklaşımlar. İTÜ, İstanbul