Tragedia na Wyspach Flannana

Wyspy

Niewielka grupa niezamieszkanych wysepek w Szkocji, Nazwano je tak zapewne na cześć św. Flannana, VII-wiecznego irlandzkiego kaznodziei i opata. Na północ od archipelagu przebiega jeden z ważniejszych szlaków żeglugowych, łączący Skandynawię i państwa położone nad Bałtykiem z wielkimi portami północnego wybrzeża Stanów Zjednoczonych i Kanady. Nazwa wysepek kojarzy się z nierozwiązaną po dziś dzień zagadkową tragedią, jaka wydarzyła się w grudniu 1900 roku, kiedy to zniknęli bez śladu wszyscy trzej pracujący tu latarnicy.

Przyroda

Wysepki są siedliskiem wielu gatunków ptaków morskich, jak maskonury, fulmary, nawałniki burzowe, nawałniki duże, kormorany czubate i mewy trójpalczaste. Występuje tam też endemiczna kolonia czarnonogich głuptaków.

Prócz ptaków na wyspach żyje sporo sprowadzonych przez latarników królików i zdziczałych owiec. W okalających archipelag wodach spotyka się często płetwale karłowate, delfiny Risso i inne gatunki waleni.

Tragedia

Pierwsza wiadomość, że na Wyspach Flannana coś jest nie w porządku, nadeszła 15 grudnia 1900 roku. Parowiec Archtor mijał wysepki wieczorem przy złej pogodzie i odnotował, że latarnia nie działa, a latarnicy nie odpowiadają na strzelane ze statku rakiety. Dopiero w południe drugiego dnia świąt, 26 grudnia, statek ratunkowy Hesperus dotarł do Wysp. Załoga zauważyła brak flagi na maszcie, na nabrzeżu brak skrzyń przygotowywanych dla statku zaopatrzeniowego i – co najdziwniejsze – brak któregokolwiek z latarników, którzy zawsze wychodzili na powitanie statków.

Spekulacje

Ciał latarników nigdy nie znaleziono, a okoliczności i miejsce zdarzenia – samotna, skalista wysepka – pobudzały wyobraźnię. Narodziło się wiele spekulacji. Niektóre kłóciły się z faktami. Na przykład: wypadek został uwieczniony w balladzie Wilfrida Gibsona z roku 1912 zatytułowanej Flannan Isle. Poeta napisał w niej o niedojedzonym posiłku sugerując, że stało się coś nadzwyczajnego. Tymczasem w zapiskach Moore’a znajduje się następujące zdanie: Naczynia w kuchni były pozmywane, a więc wyszli w jakiś czas po posiłku”.

NLB

29 grudnia Robert Muirhead, szef Northern Lighthouse Board, przybył na miejsce wypadku w celu przeprowadzenia oficjalnego dochodzenia. Zbadał dokładnie pozostawione w budynku latarni olejaki i doszedł do wniosku, że James Ducat i Thomas Marshall poszli w kierunku przystani i że Donald McArthur (ów ‘sezonowy’) opuścił pomieszczenia w samej koszul.

Z dowodów, jakie byłem w stanie zebrać, wynika, że pełnili oni swe obowiązki aż do obiadu w sobotę 15 grudnia, że wyszli, by zabezpieczyć skrzynię z linami cumowniczymi, rzutkami itp., która znajdowała się w szczelinie skalnej około 35 m n.p.m. i że w tym samym czasie na skałę natarła wielka masa wody, a spadając z ogromną siłą, porwała ich ze sobą.

NLB

Próby wyjaśnienia

Nicholson w roku 1995 podał własną wersję wydarzeń: linia brzegowa jest głęboko ponacinana wąskimi kanałami zwanymi geos. Zachodnia przystań, która znajduje się w takim geo, kończy się jaskinią. Przy wysokim stanie morza lub w czasie sztormu woda gwałtownie wdziera się do jaskini, by następnie wystrzelić z ogromną siłą na zewnątrz. Nicholson przypuszcza, że McArthur dostrzegł z latarni serię wielkich fal nadciągających w kierunku wyspy i wybiegł by ostrzec kolegów, lecz zginął wraz z nimi. Teoria ta stanowi wyjaśnienie przewróconego krzesła i pozostawienia odzieży ochronnej, ale nadal nie daje odpowiedzi, dlaczego McArthur zamknął za sobą drzwi i bramę.