Introducing 

Prezi AI.

Your new presentation assistant.

Refine, enhance, and tailor your content, source relevant images, and edit visuals quicker than ever before.

Loading…
Transcript

QYTETERIMI KINEZ

PUNOI:UARDA NEZIRI

KLASA:XB

TOPIC 1

INFORMACION I PERGJITHSHEM

Shume historiane pajtohen se Qyteterimi kinez daton qe prej vitit 2000 p.e.s rreth lumit te Verdhe.Kina ishte ndryshe nga dinastite e tjera,kultura qe u zhvillua ne Kinen e lashte u be kombi i Kines sot.Natyrisht me ndryshime gjate rruges.Ne Kine ,familjet e fuqishme qe kontrollonin toka u bene udheheqesit e qeverive te quajtura "dinasti".Historia e Kines nga kohet e lashta deri ne rreth 100 vjet me pare,eshte e ndare nga disa dinasti te bdryshme.

POZICIONI GJEOGRAFIK

Kina e lashte ngrihej pergjate dy lumenjve kryesore,lumit te Verdhe (Huang He) ne veri dhe Jang Ce ne jug.Njerezit e lumit te Verdhe rritnin "mel"(nje lloj drithe).Ne jug,ato rritnin oriz,pergjate lumit Yangtze kultivonin peshkun ,perimet,dhe bimet e ujit.Ne jug dhe ne juglindje te Kines jane Himalajet,malet me te larta ne bote.Ato konsiderohen te shenjte ne fene kineze.Ne veri dhe perendim te Kines se lashte ishin dy nga shkretetirat me te medha ne bote:shkretetira Gobi dhe Taklimakan.

TIMELINE

QEVERISJA

Kina e lashte kishte nje qeveri qe udhehiqej nga dinasti.Kur nje dinasti dominonte atehere mbreti i asaj behej perandor.Sundimi i ketyre dinasti u be me imponim me force dhe krijuan ushtri masive dhe forcat e punes.Perandoret dhe zyrtaret konsideroheshin si model per te gjithe.Dinastia Xia(2000-1600 p.e.s)ishte dinastia e

pare ne histoine kineze.Ajo zgjati rreth 500 vjet

dhe pati 17 perandore nga 14 gjenerata.

Perandori i pare ishte Qin Shi Huang,ne vitin 221 p.e.s,

dinastia e tiij zgjati vetem 12 vjet,por perandori kishte pushtet absolut mbi te gjithe Kinen.Nder te tjera permendim :dinastia Shang -dinastia me e hershme e shenuar me shkrim;dinastia Chin -dinastia e pare feudale;nder dinastite ku u arrit kulmi i zhvillimit permendim dinastia Han,Tang,Ming,Qing ku keto dy te fundit jane vleresuar me lart se te tjerat.

SUBTOPIC 1

EKONOMIA

Ne vitet e para,kinezet tregtuan kripe,hekur,peshk,bageti dhe mendafsh.Nepermjet te famshmes Rruges se Mendafshit,ata gjithashtu tregtuan jashte ,ku mallrat kinez fshkonin deri ne Greqi.Ata tregtonin me njerez nga India,me te cilet shkembenin mendafshin me koral,qelq,perla etj.Kinezet pedornin nje monedhe te quajtur-predha cowrie.

SUBTOPIC 2

CHARTS

MONEDHAT KINEZE

PICTURES

BESIMET DHE RRYMAT

Tre rrymat e medha filozofike ndikuan shume ne idene dhe historine e Kines se lashte.Tri rrymat jane Taoizmi,Konfucizmi,Budizmi.Taoizmi u themelua gjate dinastise Zhou ne shekullin e 6 nga Lao-Tzu.Ai shkroi bindjet e tij dhe filozofine ne nje liber te quajtur Tao Te Ching.Taoizmi beson se njerezit duhet te jene nje me natyren dhe se te gjitha gjallesat kane nje foce universale qe del prej tyre.Taoistet nuk i besonin shume rregullave te qeverise.

Jo shume kohe pas tij ,lindi konfucizmi ne 551 p.e.s. Konfuci tregoi se si njerezit duhen te sillen dhe te jetojne.Ai nuk i shkroi ,por pasuesit e tij i shkruan .Mesimet e Konfucit ishin te trajtojme te tjeret me rrespekt,edukate,drejtesi.Ai besonte se nderi dhe morali ishin cilesi te rendesishme.Ai gjithashtu tha se familja duhet nderuar po ashtu edhe te afermit per nga rendesia e larete qe i dha.

Budizmi u bazua ne besimet e Budes.Buda lindi ne Nepal,ne jug te Kines,ne 563 p.e.s.Budizmi u perhap ne te gjithe pjesen me te madhe te Indise dhe Kines.Budistet besojne ne rilindjen e njeriut.Budistet gjithashtu besojne ne nje koncept te quajtur Karma.(Karma do të thotë veprim, punë ose vepër; ajo gjithashtu i referohet parimit shpirtëror të kauzës dhe efektit ku qëllimi dhe veprimet e një individi (shkaku) ndikojnë në të ardhmen e atij individi (efekti). Qëllimi i mirë dhe vepra e mirë kontribuon në karma të mirë dhe lumturinë e ardhshme, ndërsa qëllimi i keq dhe vepra e keqe kontribuojnë në karma të këqija dhe vuajtjet e ardhshme.Karma është ngushtë e lidhur me idenë e rilindjes në shumë shkolla të feve aziatike. Në këto shkolla, karma në të tashmen ndikon në të ardhmen e dikujt në jetën e tanishme, si dhe në natyrën dhe cilësinë e jetës së ardhshme.)

TOPIC 2

SHKRIMI DHE ARTI

Shkrimi:Kinezet perdorin nje sistem shkrimi shume te ndryshem nga shqipja.Ata pedorin logograme-ku nje simbol perfaqeson nje fjale ose nje kuptim.Sistemi perbehet nga simbolet e medha kineze te njohur si karaktere.Parimet themelore te shkrimit kinez kane mbetur te pandryshuara per mijera vjet.Mijera kocka nga dinastia Shang jane zbuluar me shkrime mbi to.Shume nga fjalet ne keto eshtra ekzistojne edhe sot.

Arti:Kina e lashte ka prodhuar shume lloje te bukura te veprave te artit.Ne periudha te ndryshme kishte te vecanta te ndryshme.Filozofia kineze dhe feja ka pasur nje ndikim ne stilet artistike dhe subjektet qe kishin veprat e artit.Tre llojet e persosmerive te artit ishin kaligrafia ,poezia ,piktura.Shpesh ato kombinoheshin se bashku ne art.Kaligrafia ishte arti i doreshkrimit.Piktura frymezohej shpesh nga poezia dhe kaligrafia.Poezia ishte nje forme e rendesishme e artit,si dhe poetet e medhenj ishin te famshem ne te gjithe perandorine,por te gjithe njerezit e arsimuar duhej te shkruanin poezi.

SKLLAVERIA

Sklleverit ne boten e lashte zinin nje pjese te madhe te popullsise ne Kinen e lashte qe nga 2100P.K,nga dinastia Xia.Shoqeria skllave zgjati per rreth 1800 vjet ne Kine,grupe te vogla sklleverisht kane ekzistuar deri ne vitin 1950 ne Kine.Sklleverit nuk kishin liri,ata kishin per te punuar shume per te zotet e tyre.Pasi i zoti i tyre vdiste ,ata vriteshin apo varroseshin te gjalle per tu sherbyer zoterinjve te tyre ne boten tjeter.Gjate dinastise Xia ,puna bujqesore behej nga skllavet.Jeta e tyre ishte e veshtire,ku disa prej tyre punonin si sherbetor ne shtepite e njerezve te pasur.Perandori kishte ne zotesi qindra rober,disa prej tyre punonin per qeverine,per te mbledhur taksat ose ndertimin e rrugeve.Disa njerez lindnin skllever sepse nenat e tyre ishin skllave,te tjere silleshin si skllever per te shlyer borxhet.

TOPIC 3

TOPIC 4

FAKTE INTERESANTE

-Muri i Madh i Kinës është një seri fortifikimesh prej guri dhe prej balte në veri të Kinës, i ndërtuar fillimisht për të mbrojtur kufijtë veriorë të Perandorisë Kineze kundër ndërhyrjeve nga grupe të ndryshme nomade. Disa mure kanë qenë ndërtuar që nga shekulli i 5 që janë përmendur së bashku si Muri i Madh, i cili është rindërtuar dhe mirëmbajtur nga shekulli i 5 para Krishtit deri në shekullin e 16. Një nga më të famshmit është muri i ndërtuar në mes te viteve 220-206 pes nga i pari perandor i Kinës , Qin Shi Huang .Pjesa më e madhe e murit ekzistuese është ndërtuar gjatë Dinastisë Ming . Muri i Madh shtrihet nga Shanhaiguan në lindje, për te lumi Nur në perëndim. Studim më të plotë arkeologjik, duke përdorur teknologjitë e përparuara, ka arritur në përfundimin se të gjithë Muri i Madh, me të gjitha degët e saj, shtrihet për 8,851.8 km . Murit i Madh është ndërtuar kryesisht nga gurët,druri. Gjatë Dinastisë Mingjane perdorur pllaka , gëlqere , gur,dhe. Madhësia dhe pesha e tullave ishte më e lehtë për të punuar se toka dhe guri, kështu që ndërtimi ishte me i shpejt. Përveç kësaj, tulla mund të mbajnë më shumë peshë dhe të durojë më shume. Si pasojë, gurë të prerë në forma drejtkëndëshe janë përdorur për themelimin, e brendshem dhe të jashtem .

-Si shpikjete me te medha ne qyteterimin kinenez jane busulla,pintimi i letres,baruti,teknologjia e prodhimit te letres,teknologjia e shkrirjes se hekurit,ishin te paret ne prodhimin e bojes,kontibut tjeter eshte edhe mendafshi.

-Kinezët kanë prodhuar mëndafshin që nga viti 3,000 p.k. Romakët e njihnin Kinën me emrin “Serica,” që do të thotë “Toka e Mëndafshit”.

- Të gjithë ata që kapeshin duke nxjerrë sekretin e përpunimit të mëndafshit në Kinën e lashtë dënoheshin me vdekje.

-Kinezët shpikën balonat rreth 3 mijë vjet më parë. Ato përdoreshin për të trembur armikun në luftë.

-Shumë historianë besojnë se futbolli u shpik në Kinë rreth vitit 1000 para erës sonë.

-Pandat gjigantet e kanë origjinën 2-3 milionë vite më parë. Sipas filozofisë kineze universi përbëhet nga 2 forca të kundërta, Yin dhe Yang. Panda është simbol i kësaj filozofie me kontrastin që ka në bardhë e zi. Kinezët besojnë se natyra paqësore e pandës paraqet faktin se si Yin dhe Yang sjell paqe dhe harmoni kur është në ekuilibër. Pra, panda është simboli i paqes në Kinë.

-Zhang Heng, një astronom kinez shpiku në vitin 130 instrumentin e parë për monitorimin e tërmeteve. Kjo pajisje mund të zbulonte drejtimin e tërmetit

- Kinezët shpikën akulloren duke rrethuar me dëborë një mix qumështi me oriz. Thuhet se ishte Marko Polo ai që e çoi akullore nga Kina drejt Europës .

-Ishte kinezi Su Song i cili ndërtoi orën e parë mekanike në mesin e viteve 1088 dhe 1092. Kjo orë mund të tregonte kohën si dhe kastelacionet.

-Në të kaluarën, ekzistonte një zakon për burrat dhe gratë e pasura- ata rrisnin shumë thonjtë si shenjë e gradave apo shtresës së tyre. Ata i bënin thonjtë me dekoracione prej ari dhe argjenti për t’i mbrojtur ato nga thyerja.

-Kina është vendi i çajit. Sipas një legjende të famshme, çaji u zbulua nga perandori kinez Shennong në vitin 2737 para Krishtit, kur një gjethe çaji ra në filxhanin e tij me ujë të ngrohtë.

-Në Kinën e lashtë, lotusi shihej si simbol i pastërtisë dhe një lule e shenjtë për budistët dhe taoistët. Bozhurja (“Mbretëresha e Luleve”) simbolizon pranverën, krizantema simbolizon jetëgjatësinë, dhe narcisi besohej se sillte fat të mirë.

-Në dinastinë Tang, çdokush që ishte i arsimuar duhet të përshëndeste dhe të thoshte mirupafshim dikujt tjetri me anën e një vargu poetik të improvizuar në moment.

-Krapi është simboli i forcës në Kinë. Figura e peshkut zë një peshë të madhe në kulturën kineze dhe fjala “peshk” dhe “bollëk” shqiptohen njësoj në kinezisht (yu).

- Feniksi është zogu më i rëndësishëm në legjendat kineze dhe përfaqëson fuqinë e gruas dhe perandoreshën. Rosat gjithashtu janë një simbol i rëndësishëm dhe përfaqësojnë lumturinë dhe besnikërinë bashkëshortore.

-Konsumi i kërpudhave në Kinë daton rreth 3,000 vjet më parë. Në vitin 1996, Kina prodhoi 600 mijë tonë kërpudha, duke u renditur e para në botë.

-Kinezët supersticiozë tradicionalisht e lidhin domethënien e numrave me shqiptimin e tyre. Numri katër konsiderohet si ogur i keq, pasi tingëllon në mënyrë të ngjashme me fjalën vdekje. Në disa vende të Kinës, numri “4″ nuk përdoret si numër telefoni, numër banesash, në ashensor apo edhe në vende të tjera.

-Ndërsa numri tetë është oguri i mirë, pasi shqiptohet në mënyrë shumë të ngjashme me fjalën fat. Numri i telefonit 8888-8888 u shit për më shumë se 270 mijë dollarë në një krahinë kineze, ndërsa Lojërat Olimpike u hapën më datë 08.08.08 në orën 08:08:08.

-Ata i përdorin patat në vend të qenve për siguri

-Ka më shumë folës të gjuhës angleze se sa në SHBA

-Në Kinë, gjilpërat vendosen në mënyrë strategjike në jakë të rrobave, në mënyrë që ushtarët, rojat dhe oficerët e tjerë të qëndrojnë gjithmonë drejtë.

-Nese te pasurit ne Kine denohenin me burg ,ato mund te dilnin vetem duke paguar dhe duke vendosur dike tjeter ne burg per te shlyer vitet e tija.

Learn more about creating dynamic, engaging presentations with Prezi