Biljni organi

STABLO –

Podzemne metamorfoze

STABLO

Biljni organi

rizom

rizom puzavica

Jednostavna

lukovica

složena

lukovica

ljuspasta

lukovica

jedra

lukovica

STABLO - Morfologija stabla

stablolika lukovica

lažna

lukovica

stablova krtola

Stablo je deo izdanka čija je osnovna funkcija provođenje hranljivih materija, odnosno povezivanje korena sa listovima.

Stabla iznose listove na određenu visinu i određuju njihovu ekspoziciju. Kod zeljastih biljaka obavljaju proces fotosinteze, a kod višegodišnjih biljaka služe za vegetativno razmnožavanje.

STABLO – Morfološki tipovi

Podela prema razviću izdanka:

- drveta (dobro razvijena glavna osovina sa krunom od bočnih grana)

- grmovi ili žbunovi (obrazuju grane od osnove stabla i visine su od 3-7m)

- žbunići (grmovi do 1m)

- polužbunići (višegodišnje biljke kod kojih je donji deo stabla odrveneo, a gornji je zeljast)

- zeljaste biljke (stablo celom dužinom zeljasto)

vrežasto

stoloni

stoloni sa adventivnim korenovima

Drvenaste:

- stablo koje se ne grana (kod palmi)

- stablo koje se grana (tip lišćara i četinara)

Zeljaste:

- jednogodišnje

- dvogodišnje

- višegodišnje

Izdanak drvenaste (levo) i zeljaste biljke (desno) sa:

debelom glavnom osovinom (1) i velikim brojem bočnih grana (2) koje nose listove.

STABLO – Metamorfoze

filokladije

kladodije

rašljika

trnovi

Stablo – Morfološki tipovi

biljka bez stabla

cevasto

trskasto

negranato palmino stablo

cvetno stablo

sočno (sukulentno)

uvojita puzavica

puzavica

puzavica

sa trnovima

IZDANAK - Pupoljci

Razlikuju se:

- zimski pupoljci (kod drvenastih biljaka)

- pupoljci za obnavljanje (kod zeljastih biljaka

- uspavani pupoljci (koji se formiraju posle seče drvensatih biljaka)

- cvetni pupoljci

bočni pupoljci

vršni pupoljci

Pupoljak je deo izdanka koji još nije dovoljno razvijen. Može se nalaziti na vrhu izdanka – vršni pupoljak, ili u pazuhu listova – pazušni ili bočni pupoljak. U pazuhu listova se obično nalazi jedan pupoljak, ali nije redak slučaj da ih ima više.

Ukoliko se nalaze jedan pored drugog onda se nazivaju kolateralni, a ako se nalaze jedan iznad drugog –

serijalni pupoljci.

STABLO – Primarna anatomska građa

IZDANAK - Grananje

Poprečni presek stabla primarne građe kod koga je prokambijum u obliku neprekidnog prstena kod Atropa belladonna

1. epidermis

2. primarna kora

3. centralni cilindar

4. zona kambijuma

STABLO – Formiranje primarnog kambijuma

Grananjem stabla naziva se formiranje bočnih grana. Ako glavna osovina raste stalno vršnom vegetativnom kupom, dok se bočne grane razvijaju iz pazuha listova i slabije su razvijene od glavne osovine, grananje se naziva monopodijalno. Ako se bočne grane razvijaju iz temene vegetativne kupe, a biljka nastavlja da raste bočnim vegetativnim kupama, grananje je sinpodijalno. Ukoliko se vrh glavne osovine viličasto grana i daje dve jednake grane, grananje je dihotomo.

IZDANAK

Poprečni presek stabla primarne građe kod koga je prokambijum u obliku traka kod Aristolochia clematitis

1. epidermis

2. primarna kora

3. centralni cilindar

4. fascikularni kambijum

5. interfascikularni kambijum

6. parenhim

Pinus heldreichii

Monopodijalno grananje je karakteristično za mnoge vrste golosemenica

Sinpodijalno grananje

Prunus avium

Poprečni presek stabla primarne građe kod koga je sav prokambijum diferenciran kod Zea mays

1. epidermis

2. parenhim

3. zatvoreni provodni snopić

Šematski prikaz postanka provodnih tkiva na uzdužnom preseku stabla dikotila

a) poprečni pesek kroz vršnu vegetativnu kupu

1. vršni meristem

b) deo ispod vegetacione kupe u kome su razvijeni primarni meristemi (protoderm, prokambijum i osnovni meristem)

2. protoderm

3. osnovni meristem

4. prokambijum

c) protoderm se diferencira u epidermis; prokambijum u provodne snopiće, a deo kambijuma koji je zadržao meristemski karakter zove se fascikularni kambijum; osnovni meristem se diferencira u parenhim kore i srž

5. primarni floem

6. fascikularni kambijum

7. primarni ksilem

8. epidermis

9. kora

10. srž

11. provodni snopić

STABLO – Anatomska građa

STABLO –

Sekundarna anatomska građa

Izdanak

Izdanak predstavlja nadzemni (vazdušni) deo biljke i obavlja fiziološke procese vezane za sunčevu svetlost i vazduh: FOTOSINTEZA, TRANSPIRACIJA i RAZMENA GASOVA.

Izdanak se sastoji iz stabla, listova i pupoljaka. Prisustvo listova je jasna morfološka razlika korena i izdanka.

Mesto na stablu na kojem se nalazi list je čvor (nodus), a deo stabla između dva čvora - članak (internodus).

Sekundarno drvo, kambijum i floem u stablu

1. sekundarni floem

2. zona kambijuma

3. sekundarno drvo (ksilem)

Kambijum odvaja koru od sekundarnog drveta. Sekundarno drvo je izgrađeno od ksilemskih elemenata.

U zavisnosti od dužine članka, izdanci mogu biti kratki i dugački.

Sekundarna građa drvenaste dikotile

1. peridermis

2. sekundarni floem

3. zona kambijuma

4. sekundarno drvo

5. primarni ksilem

kratki izdanci

nose veoma približene

listove, sa kojima opada

svake godine (Larix) ili

posle nekoliko godina

dugački izdanci

kod vrsta iz roda Larix

su bez listova, a kod nekih

vrsta četinara, kao što su

vrste iz roda Pinus,

imaju ljuspaste listove

Kratki i dugački izdanci postoje i kod dikotiledonih drvenastih biljaka. Kod jabuke (Malus) kratki izdanci nose cvetove, a dugački listove.

IZDANAK I STABLO – Lekovite sirovine

Euphrasia rostkoviana

Juniperus communis

Equisetum arvense

Izdanak mnogih biljaka se koristi kao lekovita sirovina, a označava se kao herba.

Vidac (Euphrasia rostkoviana) u nadzemnom delu sadrži iridoidne glikozide eufrozid, aukubin i dr., tanine, gorke materije i dr. Koristi se kao antiflogistik i adstringens. Drveni deo stabla kleke (Juniperus communis) se koristi u narodnoj medicini kao diuretik i dijaforetik. Izdanak rastavića (Equisetum arvense) se koristi kao diuretik.