Sîret-Nüzûl ilişkisi

"Bazı kimseler sözün, mütekellimin bilinen maksadı ile tahsis edilebileceğini, çünkü maksadın kelam aracılığıyla ortaya çıktığını söylemişler. Bize göre bu yanlıştır. Çünkü bu, lafzın sigasının gereği olan anlamı keyfi bir şekilde terk etmek ve lafızda ifade edilmemiş olan bir şeyle amel etmek demektir. Oysa lafzın umum ifade edip etmediği sigasına bakılarak anlaşılır."

Şâtîbî: Kul iman sahipleri için vaad edilen şeyleri elde edebilmek ümidiyle çalışacak; bir yandan da kafirlerin sıfatlarına ve onlar için hazırlanmış olan azaba bakıp, onların içine düştükleri duruma düşmekten sakınacak.

"İnkâr edenler ateşe sunuldukları gün, (onlara şöyle denir:) "Dünyadaki hayatınızda güzelliklerinizi bitirdiniz, onların zevkini sürdünüz. Bugün ise yeryüzünde haksız yere büyüklük taslamanızdan ve yoldan çıkmanızdan dolayı, alçaltıcı bir azapla cezalandırılacaksınız."

Hz. Ömer: "Onların benim bu dünyada tükettiğim iyilikler olmasından korkarım. Zira Allah "..." buyurmuştur."

Teşekkürler

"Eğer bu Kur'ân Allah'tan başkasından gelseydi o zaman Ehl-i Kitâb'ın elindeki kitaplara uymaz, onlarla çelişirdi. Bu kitap sâir ilahî kitapları tasdik ettiğine göre, bu durum onun Allah'tan gelmiş olduğuna delalet eder."

"Hâlâ Kur'an'ı düşünüp anlamaya çalışmıyorlar mı? Eğer o, Allah'tan başkası tarafından (indirilmiş) olsaydı, mutlaka onda birçok çelişki bulurlardı."

...gerek metin içi bağlam gerekse nüzûl ortamı açısından sözü edinilen ihtilafsızlık "daha önce inzal edilmiş ilahî kitaplarla uyum içinde olmak" anlamına gelmektedir....

"Hiç şüphesiz siz ve Allah'tan başka kulluk ettikleriniz cehennem odunusunuz. Siz oraya varacaksınız." (Enbiya 21/98)

"Ama kendileri hakkında Bizden ebedî mutluluk takdir edilmiş olanlar, cehennemden uzak tutulacaklardır." (21/101)

Yöntemin Temel Özellikleri

Kavramsal Çerçeve

*...naslarda geçen lafızların anlamlarını sözlüklerden hareketle tespit etmeyip, o lafızların nüzûl çağında nasıl anlaşılmış olduğuna dair tespitlerden hareket etmekte, dolayısıyla lafızlarında dilbilimsel olarak taşıyabilecekleri çok sayıda anlam ihtimalini de sınırlandırmaktadır...

Bağlam

"Allah, size, emanetleri mutlaka ehline vermenizi ve insanlar arasında hükmettiğiniz zaman adaletle hükmetmenizi emrediyor. Doğrusu Allah, bununla size ne güzel öğüt veriyor! Şüphesiz ki Allah, hakkıyla işitendir, hakkıyla görendir."

Dil içi bağlam

Dil dışı bağlam

Hal, karine, bağlam

Siyâk

...insanı hususi bir tarzda konuşmaya sevk eden durum...

*Sözün söyleniliş amacı

• Hz. Peygamber'in Mekke'nin fetih günü Kabe'nin anahtarlarını tekrar Osman b. Ebi Talha'ya vermesi (Sebeb-i Nüzûl rivayeti)
• Müslüman yöneticiler hakkında (Taberî, Zemahşerî)

"Hibe ettiğini geri alan kişi, kustuğu şeyi tekrar giyen köpek gibidir."

“Şüphesiz, inananlar (Müslümanlar) ile Yahudiler, Hıristiyanlar ve Sâbiîlerden (her bir grubun kendi şeriatında) "Allah'a ve ahiret gününe inanan ve salih ameller işleyenler için Rableri katında mükâfat vardır; onlar korkuya uğramayacaklar, mahzun da olmayacaklardır" (diye hükmedilmiştir).”

Sîret-Nüzûl ilişkisi Yöntemi

* "Yahudi, hıristiyan ve Yahudilerin iman etmeleri, Hz. Muhammed'in peygamber olduğuna ve onun katından getirdiği kitaba iman etmeleridir." (Taberî)

Anlamın Umûmiligi

“Ey elçimiz Muhammed’in peygamberliğini inkâr eden Medine Yahudileri! Şunu iyi bilin ki cennet –iddia ettiğiniz üzere- sizin tekelinizde değildir. İster müminlerden, ister sizden, ister hıristiyanlardan, isterse sabiilerden olsun; elçimiz Muhammed’e iman eden, ahirette Allah’a hesap vereceğine inanıp ona göre hareket eden, ilahi emirlere ve yasaklara uygun yaşayan herkes Allah katında karşılığını bulacak, ödülünü alacaktır.”

• Medine'deki Yahudi âlimleri Hz. Peygamber'i inkar etmişlerdir.
• Gerek Kur'ân'da gerekse nüzûl ortamında peygamberlik inancı temel
• Bakara suresinin ilk bölümü (157 âyet) münafıklara ve Yahudilere cevap olarak inzâl edildi
• Sözü edilen Yahudiler, Hıristiyanlar ve Sabiilerden hiçbiri Allah'ı ve ahireti inkar etmemektedir.

...lafzın dilde delalet ettiği bütün anlamlara eşit ölçüde delalet etmesi...

...nasların ifade etmediği herhangi bir tahsisi kabul etmeyen...

Kur'ân yazılı bir metin değil, sözlü bir hitap olarak okunmalı

Konuşmacı-muhatap diyalogu çerçevesi

Kur'ân metni + Sîret

“Esbâb-ı nüzûl rivayetleri, Hz. Peygamber’in 23 yıllık daveti, o günkü Arap toplumunun din, kültür, gelenek ve yaşam tarzlarına ilişkin bilgiler”

Yöntemin Muhtemel Eleştirileri

"Ta ki Allah, senin geçmiş ve gelecek günahlarını bağışlasın, sana olan nimetini tamamlasın, seni doğru yola iletsin ve Allah sana, şanlı bir zaferle yardım etsin."

• Lafzın umûmilîği ilkesi
• Tarihsellik

* "zenb" suç anlamında:

• Hz. Peygamber’in günahkâr olduğunu düşünmek uygun değil

• Bu hususun Fetih müjdesiyle ilişkisini kurmak mümkün değil

• Günah söz konusu ise neden Hudeybiye dönüşüne kadar beklenilsin

* "müşrikler tarafından sana atfedilen suçlar" (Tûsî & Tabersî)

? Allah Hz. Peygamber'e yöneltilen suçlamaları neden affetmektedir?

"Allah senin geçmiş ve gelecek bütün günahlarını bağışlasın diye..."

"Allah seni çeşitli suçlarla itham eden ve bu nedenle öteden beri (ma tekaddeme ve ma teahhar) sana düşmanlık eden müşriklerin ve sair düşmanlarının şerrinden muhafaza edecek bir zafer bahşedecektir."

Hükmün Umûmiligi

"Sebebin Hususiliğine Değil, Lafzın Umûmiliğine İtibar Edilir" Kaidesinin Fıkıh Usûlü ve Tefsirde Yansımaları"

Bir şerî nassın lafızlarından elde edilen hüküm herkes için mi geçerli yoksa o hükmün konulmasına sebep olmuş olay/kişiye hasredilir mi?

1-Naslarda sebeb-i nüzûl rivayetleri ile vs. tahsis edilen anlama değil, lafzın anlamının umiliğine

2-Naslarda sebeb-i nüzûl rivayetleri vs. ile hükmü tahsis edilen kişiye değil, lafzın hükmünün umûmiliğine itibar edilir.

......anlamın umûmiliği mütekellimin kastını göz ardı edip, metni ve okuru ön plana çıkaran ve kelimelerin anlamlarını dildeki bütün anlamlar ölçüsünde genelleştirerek metinleri alternatif okumalara tabi tutan post-yapısalcı-modern yorum teorilerini andırmaktadır...

...lafzın umûmiliğini esas alan âlimler bu lafızları pek çok muhassisle tahsis etmişler, ancak "sebep" ile tahsis konusunda çekinceli davranmışlardır...

"Kendi dünyasının dışına çıkarılması"

"Her soru(nun) cevabının Kur'ân'da aranması"

"Kur'ân'ın anakronik yorum sürecine tabi tutulması"

Çağın kendine özgü kabullerini Kur'ân'a söyletmek

işarî tefsir anlayışı ve çağdaş bilimsel tefsir ekolü sanki Kur’an’ı nüzûl dünyasından kopararak okuma konusunda genel eğilimden farklı ve heretik bir çizgideymiş gibi telakki edilerek taşa tutulmuş, buna karşılık, Kur’an’ı salt yazılı bir metin olarak gören ve dilbilimsel analizin elverdiği bütün yorumları metne hamleden fıkıh, kelam gibi disiplinlerin yaklaşımları muteber kabul edilmiştir.

(Ey Muhammed!) Sana ganimetler hakkında soruyorlar. De ki: "Ganimetler, Allah'a ve Resûlüne aittir. O hâlde, eğer mü'minler iseniz Allah'a karşı gelmekten sakının, aranızı düzeltin, Allah ve Rasûlüne itaat edin."

Metindeki anlam: Basitçe fetva soruş

Arka plan: Hz. Peygamber'le ganimet konusunda çekişme

"Ancak Kur'ân yazılı bir metin halini alınca, arka plan metne dahil olamadığı için anlamın yarısı metnin dışında kalmıştır."

Sîret-Nüzûl ilişkisi

Muhammed Coşkun