- Namen van dagen, maanden, windstreken en jaargetijden, schrijf je met een kleine letter:
zaterdag, december, noordnoordoost en winter.
- Tijdperken schrijf je volgens de nieuwe spellingregels met een kleine letter:
middeleeuwen, renaissance en romantiek.
- Namen van volkeren schrijf je met een hoofdletter:
Arabier, Eskimo, Palestijn en Bosjesman.
- Van namen afgeleide woorden krijgen een kleine letter:
luthers en victoriaans
'Ik begrijp het!'
Ben je klaar voor
de leukste spellingroute
van het Nederlands?
Hoi!!
Route van de
Spellingregels
Uitleg
Let op
Oefenen:
Heb je er zin in?
Laten we starten!!
Uitzonderingen
http://www.passito.be/index_bestanden/nederlands/tussen_s_01.htm
Oefenen:
http://users.skynet.be/hildedoms/HotPotatoes/samenstafl/samenstellingen_met_tussenklank_s.htm
http://www.cambiumned.nl/hpoefmeervoud.htm
Meer oefeningen over de tussen -s zijn te vinden nadat de tussen -e(n) is uitgelegd
Sommige woorden kun je gewoon aan elkaar plakken als je een nieuw woord wilt vormen (=een samenstelling), bij andere moet er een letter tussen.
http://www.cambiumned.nl/hpmeervoud2.htm
http://www.cambiumned.nl/hpmeervoud3.htm
Wanneer schrijf je de tussen -s?
Het Nederlands kent meervouden op -s, -'s, -en:
Schrijf de tussen -s als je hem hoort:
Gebruik een hoofdletter:
Handige links:
Meervoud op 's
Meervoud op -s
Oefenen:
De 's schrijf je om uitspraakproblemen te voorkomen
(Als je een fout bij de uitspraak kunt maken):
http://onzetaal.nl/taaladvies/advies/tussen-s-spellingregel-of-spellingsregel
De -s schrijf je er aan vast als dat geen probleem voor de uitspraak oplevert:
Meervoudsvorming
http://ans.ruhosting.nl/e-ans/03/05/03/body.html
- Bij afkortingen
http://www.cambiumned.nl/hpleestekens.htm
Maar wat als je de tussen -s niet hoort?
U
Y
O
A
- In woorden die eindigen op:
I
http://www.mijnwoordenboek.nl/spelling-tussen-s.php
Het bekendst is de hoofdletter van zijn positie aan het begin van elke zin.
Deze zin begint met een hoofdletter d.
Als een zin met een apostrof begint, krijgt het eerste volledige woord de hoofdletter.
'k Denk dat ik deze zin maar eens met een apostrof begin.
Als een zin met een cijfer of een symbool begint, wordt het eerstvolgende woord met kleine letter geschreven.
47 bouwvakkers volgden in de bouwvak een cursus zinsbouw.
Let goed op met het gebruik van hoofdletters in zinnen met een directe rede:
'Wie goed zijn best doet,' zei de docent, 'kan zeker een acht halen.'
De voornaam en de familienaam van een persoon schrijven we met een hoofdletter.
Herman
Herman Heijermans
Die goeie ouwe Heijermans
In Nederland krijgen voorzetsels en lidwoorden in sommige familienamen een kleine letter als er een voornaam, initiaal of familienaam aan voorafgaat.
Herman van Veen
H. van Veen
Herman de Kwak van Veen
Wanneer de familienaam los gebruikt wordt, dient deze wel met een hoofdletter geschreven te worden.
Dus jij vindt die Van Veen ook maar een amateur?
Handige links:
Als het tweede deel van de samenstelling met een s-klank begint, is de tussen-s lastig te horen. Vervang dan het tweede deel en schrijf de -s als je hem in vergelijkbare samenstellingen hoort:
Hoofdletters
http://onzetaal.nl/taaladvies/trefwoord/meervoudsvorming
Meervoud op -en
http://www.goedverwoord.nl/hoe-schrijf-je-meervoudsvormen-op-de-juiste-manier
Heel wat woorden hebben twee meervoudsvormen
Schrijf -en aan het woord vast:
Bij namen van verenigingen, instellingen, bedrijven en diensten
Meervoud met -s of -en
& Vreemde meervouden
Handige links:
Zuidoost-Noord-Brabant, Italië, Leidseplein
Coca-Cola, Philips, de Belastingdienst
Let op:
Oorspronkelijke Latijnse woorden hebben soms twee meervoudsvormen:
- klinkerweglating:
- medeklinkerverdubbeling:
Boschstraat, Vondelkade, Saturnus
- aardrijkskundige namen
- namen van merken
- historische gebeurtenissen
- straten
- hemellichamen
- gebouwen
- feestdagen
- titels van boeken en films
http://woordenlijst.org/leidraad/16/
Hoofdletter of kleine letter?
de Grote Beer, Pluto, Jupiter
basis - bases of basissen
datum - data of datums (niet data's)
Moeilijke gevallen
de Mariakerk, het Rijksmuseum,
Woorden op -ik
Woorden op -f of -s
Woorden op -ie of -ee
museum - musea of museums (niet musea's)
Woorden op -ie of -ee krijgen soms een -s (kanaries, directies), maar in andere gevallen een -n of -en.
Voor meervouden op -n of -en is de regel:
kloof - kloven
staaf - staven
In het meervoud wordt de f meestal een v:
en de s vaak een z :
Hoofdlettergebruik:
http://www.beterspellen.nl/website/index.php?pag=95
Je schrijft 2 k's als de klemtoon op ik valt:
snikken, blikken, likken en tikken.
Je schrijft 1 k als de klemtoon niet op ik valt:
monniken, viezeriken en leeuweriken
laars - laarzen
kluis - kluizen
- Je schrijft -ën erbij als de klemtoon op de ie of ee valt:
feeën, genieën en reeën.
- Je schrijft -n en een trema erbij als de klemtoon er niet op valt:
- bacteriën, poriën en oliën.
Let op!
Kerstmis, Pasen, Pinksteren, Koningsdag
Moeite met klemtoon vinden?
Maar: fotograaf - fotografen
paragraaf - parafen
kaars - kaarsen
Nieuw Nederlands, de Aanslag, Up
Hoofdlettergebruik:
http://www.mijnwoordenboek.nl/spelling-hoofdletters.php
Tussen -s
Dit gaat de goede kant op!
Ga zo door!!
Uitleg
Oefenen:
http://www.cambiumned.nl/hpverkleinwoorden.htm
http://www.jufmelis.nl/spelling/verkleinwoorden/verkleinwoorden-1
http://www.jufmelis.nl/spelling/verkleinwoorden/verkleinwoorden-2
http://www.jufmelis.nl/spelling/verkleinwoorden/verkleinwoorden-3
http://www.cambiumned.nl/tussenn.htm
Verkleinwoorden maak je door -je, -kje, -pje, -tje of -etje achter het zelfstandig naamwoord te zetten
http://www.passito.be/index_bestanden/nederlands/tussen_n_01.htm
De regels:
Oefening met zowel tussen-s als -e(n)
Sommige woorden kun je gewoon aan elkaar plakken als je een nieuw woord wilt vormen (=een samenstelling), bij andere moet er een letter tussen.
Verkleinwoorden zijn vaak eenvoudig te maken.
De basis
http://www.cambiumned.nl/hpoeftussenklank.htm
Korte klanken worden in het verkleinwoord soms lang
Korte & lange klanken
Verkleinwoorden op een -i krijgen -ie
Wanneer schrijf je de tussen -en?
Handige links:
Bij verkleinwoorden op een a, é, o of u
wordt de klinker verdubbeld
Klinker
verdubbelt
Schrijf de tussen -en in samenstellingen als:
- het eerste woord een zelfstandig naamwoord is (kan je 'de' of 'het' voorzetten)
- én alleen een meervoud op -en heeft (en niet ook nog op een -s!)
http://oefenplein.nl/taal/99-verkleinwoorden
braam - bramen
dus: bramenjam
asperge - asperges
dus: aspergesoep
Handige links:
Verkleinwoorden op een y en verkleinwoorden van cijfer- en letterwoorden (afkortingen) schrijf je met een apostrof
Apostrof
http://educatie-en-school.infonu.nl/taal/27820-verkleinwoorden-in-het-nederlands.html
kip - kippen
dus: kippenei
http://www.cambiumned.nl/spellingregelsmeervoudtussenklank.htm#tussenklank
http://www.mijnwoordenboek.nl/spelling-tussen-n.php
http://wp.digischool.nl/nederlands/home/taalfouten-top-13/de-tussenletter-n-pannekoek-of-pannenkoek/
Maar wanneer schrijf je dan alleen een -e?
Er zijn 7 uitzonderingen waarbij je geen tussen-en, maar een tussen-e gebruikt:
http://www.schooltv.nl/eigenwijzer/project/2931594/spelling/2157356/nederlands/item/2931555/de-tussen-n/
Het eerste deel is geen zelfstandig naamwoord
Het eerste deel versterkt een bijvoeglijk naamwoord
Het eerste deel heeft alleen een meervoud op -s
Het eerste deel heeft geen meervoud
Het eerste deel heeft twee meervouden
(op -s en -en)
Het eerste deel verwijst naar een uniek exemplaar
(er is er maar 1 van)
Het woord wordt niet meer als een samenstelling gezien of een of beide delen hebben niets met de eigenlijke betekenis te maken
rijst - ?
dus: rijstevlaai
beregoed
want: 'goed' is bijv nw.
horloge - horloges
dus: horlogemaker
groente - groenten + groentes
dus: groentesoep
benzine - ?
dus: bezinegeur
boordevol
want: 'vol' is bijv nw.
Super goed!!
Je hebt de smaak te pakken!
Ga zo door!
Voorbeeld
Verkleinwoorden
Oefenen:
Waarom schrijf je staaldraadbedrijf aan elkaar?
http://www.cambiumned.nl/hpoeflos.htm
http://www.cambiumned.nl/losvast3.htm
http://www.leestrainer.nl/Spelling/voortgezet/aanelkaar/oflos.htm
Schrijf in de volgende gevallen de woorden aan elkaar:
Getallen
Samenstellingen
Getallen tot honderd (in letters) en samenstellingen met honderd en duizend schrijf je aan elkaar
Samenstellingen van twee of meer woorden schrijf je in het Nederlands aan elkaar.
Een samenstelling is een woord dat is opgebouwd uit twee of meer woorden die ieder zelfstandig kunnen voorkomen.
woorden
Maar:
Aan elkaar of los
Handige links:
De regels
'aan elkaar of los'
http://www.cambiumned.nl/spellingregelslosvast.htm
Tussen -e(n)
http://wp.digischool.nl/nederlands/home/taalfouten-top-13/los-of-aan-elkaar/
De woorden te kort, te veel en te goed
Voornaamwoordelijke
bijwoorden
Bijvoeglijk naamwoord
Een voornaamwoordelijk bijwoord is een combinatie van één van de
bijwoorden er, hier, daar, waar, ergens, nergens en overal
plus één of meer voorzetsels (bijvoorbeeld aan, bij, voor) of met de bijwoorden af, heen en toe.
Je schrijft ze als bijvoeglijk naamwoord los.
Ze betekenen korter/ meer en beter dan gewenst
Voornaamwoordelijke bijwoorden schrijf je aan elkaar
te kort, te veel, te goed
http://onzetaal.nl/taaladvies/advies/er-voorzetsel-werkwoord
Zelfstandig naamwoord
Als zelfstandig naamwoord schrijf je deze woorden aan elkaar. Zij hebben dan niet meer hun letterlijke betekenis:
(het) tekort = 'wat er niet of te weinig is'
(het) teveel = 'meer dan nodig is'
(het) tegoed = 'nog te ontvangen '
Je wordt steeds beter!
Een beloning verdien je nu wel!
Kijk maar eens in de koffer
Voorbeeld
Uitleg
Oefenen:
Het liggend streepje kan soms heel betekenisbepalend zijn!
http://users.skynet.be/middenschool.bellevue/HPNedSpellingStreepjeDeelteken2.htm
http://www.leestrainer.nl/Spelling/regel/ruine/bb/regel1.htm
http://www.leestrainer.nl/Spelling/regel/ruine/bb/regel2.htm
http://www.leestrainer.nl/Spelling/regel/ruine/bb/regel3.htm
Aan elkaar of los + liggend streepje:
http://www.leestrainer.nl/Spelling/regel/ruine/bb/regel4.htm
http://www.deklimop.net/lager/oefeningen/Taalmakker6_U9_L3.htm
Trema + liggend streepje
http://www.passito.be/index_bestanden/nederlands/trema01.htm
Het trema voorkomt uitspraakproblemen in woorden die geen samenstelling zijn. Het voorkomt namelijk dat twee opeenvolgende klinkerletters als één klank gelezen worden.
Het liggend streepje gebruik je om te koppelen,
af te breken en om te weg te laten
De regel:
Handige links:
Plaats het trema op de tweede klinker waar het leesprobleem kan ontstaan (de eerste letter van de volgende lettergreep)
Liggend streepje
http://www.mijnwoordenboek.nl/spelling-trema.php
co-ordinator dus: coördinator
Liggend streepje
http://nl.wikipedia.org/wiki/Trema_in_de_Nederlandse_spelling
Handige links:
Trema
gecre-eerd dus: gecreëerd
Koppelteken
Afbreekstreepje
Weglatingsteken
financi-ele dus: financiële
Zet een streepje op de plek waar een deel van een woord is weggelaten. Voor het weglatingsteken gelden twee voorwaarden:
Gebruik het koppelteken in de volgende 8 gevallen:
http://wp.digischool.nl/nederlands/home/taalfouten-top-13/het-liggend-streepje/
Gebruik het liggend streepje als afbreekteken, als een woord niet meer op de regel past. Breek alleen af tussen twee lettergrepen. Zorg ervoor dat er niet maar één klinker overblijft. Twijfel je? Zet dan het hele woord op de volgende regel.
Het weggelaten deel moet een woorddeel zijn
Het als gelijkwaardig bedoelde tweede deel moet een woorddeel zijn.
Let op:
Dit zijn de afbreekregels
linoleum, verfraaiing, opticien, geautomatiseerd, officieus, geuit
Boekenkast en boekenplank
carnavalsfeest en carnavalsoptocht
Hoofdstraten en zijstraten
Binnenbanden en buitenbanden
In woorden met de voorvoegsels:
Voor een hoofdletter:
In de naam van getrouwde vrouwen
Om uitspraakproblemen te voorkomen
In combinaties van titels en beroepen:
Bij symbolen, afkortingen, cijfers, andere tekens en St of Sint:
In woorden die anders onoverzichtelijk worden of vaste uitdrukkingen zijn:
Bij aardrijkskundige namen of woorden die daarvan afgeleid zijn:
(anders is er klinkerbotsing in de samenstelling)
mevrouw Jansen-Van Kempen
mevrouw Peters-op de Haar
Welke klinkers botsen en welke niet?
klinkerbotsing (liggend streepje) geen klinkerbotsing (dus gewoon aan elkaar)
aa, ae, ai, au (na-apen) ao (massaoproer)
ee, ei, eu (re-integratie) ea, eo (reclameafdeling)
ie (ski-experiment) ia, io, iu (miniauto)
oe, oi, oo, ou (auto-ongeluk) oa (giroafschrift)
ui, uu (accu-inruil) ua, ue, uo (parapluaankoop)
aj, ej, oj, uj
iji (ij+i)
ay, ya, ey, ye, iy, yi, oy, yo, uy, yu
Carnavalsfeest en -optocht
Breek bij één alleenstaande tussenmedeklinker af vóór die medeklinker
Handhaaf bij samenstellingen de oorspronkelijke woorden
bagagedrager: bagage-drager
angstschreeuw: angst-schreeuw
Let op:
Als de tussenmedeklinker i is, breek dan af na de i
fietspompje: fiets-pompje
Verplaats bij drie of meer tussenmedeklinkers zoveel medeklinkers naar de volgende regels als samen uitgesproken kunnen worden
Breek bij twee tussenmedeklinkers meestal af tussen die twee medeklinkers
want
Dure kleding en goedkope kleding
Maar:
http://www.mijnwoordenboek.nl/spelling-samenstellings-streepje.php
Kleding is een woord, geen woorddeel
Voorbeeld
Oefenen:
http://evelinedw.brinkster.net/exeleerpad/oefeningen_apostrof.html
=
Het bos van de hertog
Des Hertogenbosch
http://www.deklimop.net/lager/oefeningen/Unit%2010_weglatingsteken.htm
Apostrof + trema
Wanneer moet je een apostrof gebruiken?
http://www.cambiumned.nl/hpoeftrema.htm
Als je letter(s) weglaat:
Om een verkeerde uitspraak
te voorkomen
Denk aan:
Ik hOU vAn Y's
's nachts
't fokschaap
z'n zusje
's avonds
's winters
's-Hertogenbosch
auto's
piano's
alinea's
Tanja's jas
Guido's fiets
Handige links:
Op de plaats van een weggelaten bezits-s
http://educatie-en-school.infonu.nl/taal/28508-het-gebruik-van-de-apostrof-in-het-nederlands.html
Floris' schrift Beatrix' verjaardag Mulisch' boek
Els' plannen
Maurice' tafel
http://www.mijnwoordenboek.nl/spelling-apostrof.php
Het eind is in zicht!
Bij verkleinwoorden op -y
In afleidingen ('er) van letter-en cijferwoorden
vwo'er (maar: havoër, vwo-leerling)
VVD'er (maar: VVD-lid)
hbo'er (maar: hbo-diploma)
40+'er (maar: 40+-kaas)
NEC'er (maar: NEC-supporter)
baby'tje
lolly'tje
hobby'tje
husky'tje
smiley'tje
rally'tje
Apostrof
Voorbeeld
Oefenen:
http://users.skynet.be/hildedoms/HotPotatoes/spelling/woordtekens_accent.htm
http://www.passito.be/index_bestanden/nederlands/accenten01.htm
Accenten + apostrof + trema
http://www.cambiumned.nl/hpoefaccenttremaapostrof.htm
Hoe heten deze tekens ook alweer?
É
È
Ê
Accenten
Voorbeeld
Handige links:
Accenttekens komen vrijwel
alleen voor op de letter e:
http://www.mijnwoordenboek.nl/spelling-accent.php
É
È
Wil je iets extra benadrukken?
Gebruik op álle klinkers een accent aigu
Ê
Oefenen:
Ben je nu helemáál gek geworden
Uitleg
http://www.cambiumned.nl/getallenschrijven2.htm
http://users.skynet.be/hildedoms/HotPotatoes/samenstafl/aaneenschrijven_van_getallen.htm
Je verdient een dikke pluim!
Je bent nu al zoveel slimmer!
De laatste 2, kom op!
En wat is dit: 'ç'?
Wanneer gebruik je bij getallen cijfers of letters?
De cedille onderaan de c (ç) zorgt ervoor dat een c als een s klinkt,
wanneer die voor een 'a', 'o' of 'u' staat.
Normaal klinkt de c in die gevallen als 'k':
2
10
f
b
Getallen
8
5
Oefenen:
w
j
Cijfers
Gebruik cijfers:
21, 36, 55, 62, 142 maar twintig, tweehonderd
- Voor de getallen boven de twintig, uitgezonderd
de tientallen en honderdtallen
- Voor maten, gewichten, bedragen, data, adressen
percentages en rekeningnummers
10 augustus 1996, 30 meter, 4 kilo, 5,50,- 33 graden
Letters
Gebruik letters
vierduizend, zevenduizend
- Voor getallen van nul tot en met twintig
- Voor de tientallen tot honderd
- Voor de honderdtallen tot duizend
- Voor de duizendtallen tot tienduizend
- Voor de getallen honderdduizend, miljoen, miljard en biljoen
- Voor de rangtelwoorden van de hierboven genoemde getallen
honderdduizend, drie miljoen, vijf miljard, tien biljoen
dertigste, honderdste, vierduizendste, drie miljardste
1
http://www.cambiumned.nl/hpzgw.htm
7
4
http://www.taalkist.nl/leerlingen/?action=oefening&id=0000000186
6
z
g
Handige links:
a
3
0
http://onzetaal.nl/taaladvies/advies/getallen-in-letters-of-cijfers
17
q
Wanneer schrijf je een woord met -e of -en?
http://www.beterspellen.nl/website/index.php?pag=110
!
http://www.extraned.nl/spelling/spellingregels/spellingregelstheorie/getallen-schrijven
!
Sommige, vele, enkele, beide, andere, meeste, weinige etc.
Uitzonderingen
- Schrijf breuken los behalve in een samenstelling
Dus: twee derde, drie zeven achtste. Maar: vierkwartsmaat
- Als in een zin door de regels getallen en cijfers voorkomen, mag je beide keren cijfers gebruiken!
Dus: van de 23 leerlingen hebben er maar 9 hun huiswerk gemaakt.
- Voor grote ronde getallen combineer je cijfers en letters
Dus: 65 duizend mensen, 82 miljard euro
- Bij klinkerbotsing krijgen getallen in letters een trema
Dus: drieënhalf, tweeënhalf
!
Handige links:
Met -e
Met -en
http://www.beterspellen.nl/website/index.php?pag=219
Als de woorden zelfstandig worden gebruikt én betrekking hebben op personen
Als ze bijvoeglijk gebruikt worden
http://taaladvies.net/taal/advies/vraag/746/
De meesten stemden op de favoriet van X-factor
vele vriendinnen
enkele kopjes koffie
beide burgemeesters
de aanwezige pers
'Meesten' wordt hier zelfstandig gebruikt en heeft betrekking op personen (de meeste mensen die stemden)
Alle aanwezigen hadden een uitnodiging gehad
Tip:
http://www.trouw.nl/tr/nl/4324/Nieuws/article/detail/1358060/2007/06/29/taal-Sommige-of-sommigen.dhtml
Vind je het lastig een bijvoeglijk naamwoord te vinden?
Als je het woord door 'mooie' kan vervangen, is het een bijv. nw.
'Aanwezigen' wordt hier zelfstandig gebruikt en heeft betrekking op personen (de aanwezige mensen)
mooie vriendinnen, mooie kopjes koffie, mooie burgemeesters, de mooie pers
Als ze betrekking hebben op zaken of dieren
Schrijf zelfstandige gebruikte bijvoeglijke naamwoorden met -en
Let op
Van de krentenbollen eet ik er dagelijks meerdere op
Als het woord betrekking heeft op personen die al eerder in dezelfde zin genoemd zijn, kun je vaak -e schrijven:
De leerlingen waren boos en
sommige (leerlingen) zelfs teleurgesteld
De aapjes waren alle verzwakt door de verre reis
Maar niet altijd:
'Het is altijd wat met die leerlingen,' zeiden de docenten, die er allen schoon genoeg van hadden
'die er allen docenten schoon genoeg van hadden' is niet correct
Sommige(n)?
Eindtoets
Ook te maken via Socrative [SOC-1377288]
http://m.socrative.com/student/#joinRoom
Eindtoets
Voordat je met een voldaan gevoel kan genieten van jouw kennis, eerst nog even de eindtoets!
Succes!
Wil je de antwoorden?
Stuur jouw antwoorden via mail (a.kuijpers@candea.nl) op,
dan krijg je een antwoordvel
Je hebt het geweldig gedaan!