жендэрийн тэгш бус байдал ,

3.4 Шийдэр гаргах түвшин дэх жендэрийн асуудал

Сонгууль ба эмэгтэйчүүдийн оролцоо: Парламент дахь эмэгтэйчүүдийн эзлэх хувь нь эмэгтэйчүүдийн улс төр, нийгмийн амьдралд дахь оролцооны нэг илэрхийлэл юм.

3.3 Эрүүл мэнд дэх жендэрийн асуудал

Жендерийн тэгш бус байдал илэрч буй гол талбарыг эдийн засгийн институт хэмээн үздэг. Өнөөгийн байдлаар эдийн засаг дахь жендерийн тэгш бус байдлыг, адил бус боломжийг (цалин хөлс олох) бий болгож буй олон хэмжүүрээр судлан үзэж байна.

1. Хөдөлмөр эрхлэх боломжийн хувьд жендерийн ялгаа байна.

2. Ажил мэргэжлийн жендерийн тусгаарлалт

3. Хөдөлмөрийн хөлсний жендерийн ялгаа

4. Хөдөлмөрийн нөхцөл, агуулга, аюулгүй, эрсдэлгүй хөдөлмөрийн төрлүүд

5. Боловсрол, эрүүл мэнд зэрэг суурь үйлчилгээг хүртэх байдлаар ялгаатай байна.

6. Газар болон өмч эзэмших, зээл авах, бизнес эрхлэх зэргээр баялгийг

эзэмших боломжийн хувьд ялгаатай

7. Эрх мэдэлтэй байх буюу шийдвэр гаргах үйл явцад оролцох байдлаараа

эрэгтэй, эмэгтэй хүмүүс адил бус.

( 8, 9 )

5. МОНГОЛ УЛСЫН ХУУЛЬ

(Жендэрийн ялгаварлан гадуурхалтын тухай тогтоол)

4. Монгол улсад жендерийн тэгш бус байдлын шалтгаан юу вэ?

6 дугаар зүйл.Жендэрийн ялгаварлан гадуурхалтыг хориглох

3.2 Хөдөлмөр эрхлэлт дэх жендэрийн асуудал

6.1.Улс төр, эрх зүй, эдийн засаг, нийгэм, соёлын ба гэр бүлийн харилцаанд жендэрийн ялгаварлан гадуурхалтыг хориглоно.

6.2.Жендэрт суурилсан хүчирхийлэл, бэлгийн дарамт нь жендэрийн ялгаварлан гадуурхалтад хамаарна. 6.3.Жендэрт суурилсан хүчирхийллээс урьдчилан сэргийлэх, түүнтэй тэмцэх, хохирогч, гэрчийн аюулгүй байдлыг хангах, эрхийг нь хамгаалах нөхцөл, журмыг хуулиар тогтооно.

6.5.3.орон сууц түрээслэх буюу хамтран хөлслөхөд зөвхөн аль нэг хүйсийн хүнийг сонгох;

Жендерийн эрх мэдлийн хэмжүүр 0.42 байгаа нь эдийн засаг, улс төрийн хүрээ болон шийдвэр гаргах түвшинд эмэгтэйчүүдийн оролцоо хангалтгүй байгааг илэрхийлнэ.

Монгол улс бусад орнуудтай харьцуулахад ЖХИ-ээр 136 орноос 87-р байр, ЖЭМХ-ээр 76 орноос 65-р байрт тус тус орсныг Дэлхийн хүний хөгжлийн 2006 оны илтгэлд дурдсан байна.

3.1 Боловсрол дахь жендэрийн асуудал

6 .Жендерийн тэгш бус байдлаас гарах арга замууд

- Хөдөлмөр эрхлэх, цаашид өсөн тэлэх бололцоотой салбарт эмэгтэйчүүдийг ажиллуулахад чиглэсэн сургалт явуулах зэргээр тодорхой мэргэжилтэй холбоотой жендерийн талаарх тогтсон төсөөллийг өөрчлөх

- Ялгаварлан гадуурхахыг хориглосон хууль тогтоомж хэрэгжүүлэх

- Засгийн газрын эдийн засгийн бодлого хөтөлбөрт жендерийн талаас нь дүн шинжилгээ хийж хяналт тавих ур чадвар бий болгох

- Хууль тогтоомж, түүнийг хэрэгжүүлэх явдлыг хүчтэй болгож ажил олгогчид ялгаварлан гадуурхаж байгаа тохиолдолд энэ талаар мэдээлэх, гомдол гаргахдаа эмэгтэйчүүд эрх зүйн туслалцаа хялбархан авах явдлыг хангах хэрэгтэй.

Жендэрийн тэгш бус байдал хамгийн тод хэмжигдэхүйц байдлаар илэрч буй талбар бол хөдөлмөр эрхлэлт юм. ХАА-гаас бусад салбарт цалинтай ажил эрхэлж байгаа хүн амын дотор эмэгтэйчүүдийн эзлэх хувь 2006 оны байдлаар 2000 оны түвшингээс нэмэгдэж 53.9 хувьд хүрсэн ч бүртгэлтэй ажилгүйчүүдийн дунд эмэгтэйчүүдийн эзлэх хувь эрэгтэйчүүдийнхээс харьцангуй өндөр байна.

Хүн амын дундаж наслалтын байдлаас харахад нийт хүн амын хувьд наслалт уртсаж байгаа боловч, эрэгтэйчүүд эмэгтэйчүүдээс дунджаар 6.9 насаар богино насалж, дундаж наслалтын зөрүү нь нэмэгдэж байна.

Дүгнэлт

“Тэгш бус байдал хүнийг ядууралд хүргэж, нийгмийн эрүүл мэндийг

доройтуулан, тогтвортой хөгжих боломжийг үгүй хийдэг”.

( Ирина Бокова, ЮНЕСКО-гийн Ерөнхий захирал )

“Эмэгтэй, эрэгтэй хүмүүс эрх чөлөөтэй, нэр төртэй амьдрах

тэгш боломжийг эдэлж чадсан тэр л цагт тогтвортой хөгжил,

хүний эрх, энх тайван оршин тогтнох боломжтой. Эмэгтэй,

эрэгтэй хүмүүс бүх түвшинд чанартай боловсрол эзэмших, боломж

бололцоог эдлэх, ажил хөдөлмөр эрхлэх, өөрийн мэдлэг, чадвар,

эрх мэдлийг тэгш хуваалцах боломжтой тэр л үед тэгш байдал

оршдог. Жендэрийн тэгш байдлын асуудлыг бодит шаардлага, ёс

зүйн зайлшгүй нөхцөл гэж харах ёстой”

Он ДН Эмэгтэй Эрэгтэй

1989 63.3 66.1 60.3

1991 63.2 65.6 60.9

1995 63.8 65.4 62.1

2000 67.0 69.0 65.0

2005 65.2 68.6 62.1

2006 65.9 69.4 62.6

1989-2000 оны хооронд насанд хүрэгсдийн бичиг үсгийн мэдлэгийн түвшин эрэгтэйчүүдийн хувьд буурч, эмэгтэйчүүдийн хувьд өссөн. Хот, хөдөөгөөр харахад хөдөөгийн эрэгтэйчүүдийн бичиг үсгийн мэдлэгийн түвшин хотын эрэгтэйчүүдийнхээс ( хотод 98.9 хувь, хөдөөд 95.9 хувь) доогуур байна.

2.3 Шууд ялгаварлан гадуурхалт

Бусдыг хүйсээр ялгаварлаж адил буюу ижил төстэй нөхцөлд эсрэг хүйсийн хүнээс ялгаатай байдалд хүргэсэн , эсхүл хүргэхийг оролдсон үйлдлийг хэлнэ. Энэ нь ихэвчлэн бусдыг хүйсийн хувьд ялгаатай гэж үзэх , тэдний эрхийг хязгаарлах ялгаварлан гадуурхахыг зорилгоо болгосон үйлдэл ба эс үйлдлээр илэрдэг. Жишээлвэл : Эмэгтэйчүүдийн хөдөлмөр эрхлэх насыг хязгаарлах , эмэгтэйчүүдтэй ялгаатай тогтоох , улмаар тэтгэвэрт гарахыг шаардах , насны хязгаарлалт тогтоон ажилд авахгүй байх гэх мэт .

2.2 Жендэрийн ялгаварлан гадуурхалт гэж юу вэ ?

Жендэрийн ялгаварлан гадуурхалт гэж эрэгтэй , эмэгтэй хүнийг хүйсийн шинж байдлаар ялгаварлан , үгүйсгэх , хязгаарлах үйлдэл , эс үйлдэхүйг ойлгоно.

Энэ нь энгийн үгээр хэлвэл байгаль эхээс заяаасан биологийн болон нөхөн үржихүйн ялгаатай байдлаас нь шалтгаалж нийгмийн хүрээнд ялгаварлан гадуурхалтад шууд ба шууд бусаар өртөхийг хэлж байгаа юм.

жендэрийн тэгш бус байдал ,

түүний илрэл

1.2 Жендэрийн тухай ойлголт

2.1 Жендэрийн тэгш бус байдал

Жендэр гэдэг нь эрэгтэй эмэгтэй хүмүүсийн байгалаас заяасан үл өөрчлөгдөх хүйсийн буюу биологийн ялгааг илэрхийлсэн хүйс хэмээх ойлголтыг илэрхийлдэггүй. Харин улс төр , эрх зүй , эдийн засаг , нийгэм , соёлын ба гэр бүлийн харилцаанд эрэгтэй , эмэгтэй хүний гүйцэтгэх үүрэг , хүлээх хариуцлага , тэдний нийгэмд эзлэх байр суурийн талаарх нийгмийн харилцааны тухай ойлголтыг хэлнэ .

Аливаа хүн жендэрийн ялгаварлан гадуурхалтад өртсөнөөр үүдэн тэгш бус байдал үүсдэг. Ядуурал , ажилгүйдэл , боловсрол ба ухамсарын доройтол хариуцлагагүй үйлдлүүд зэрэг тухайн улс орны хөгжилд саад бэрхшээлийг дагуулдаг энэ эрхийн агуулга нь эрэгтэй эмэгтэй хүмүүс бүх талаар адил байх гэдэгт бус , харин үнэт зүйлс үнэлэмжийн хувьд тэгш байх тухай авч үздэг .

1.1 Жендэрийн гарал , үүсэл

Жендер нь англи хэлний gendre, латин хэлний genus гэсэн үгнээс гаралтай, 20р зууны эхээс бий болсон.

. Эмэгтэй хүн бүр эрчүүдийн нэгэн адил тэгш эрхтэй байхыг шаардаж эхэлсэн тэр цагаас хойш , Европ , Америкт хүйсийн тэгш эрхийн тухай хүчтэй яригдах болсоноор 1960 онд хүйсийн тэгш эрхийг баталгаажуулсан.

3.1 Жендэрийн тэгш бус байдалын илрэлүүд

Нийгмийн бүлэг, давхаргууд, эмэгтэй, эрэгтэй хүмүүсийн хэрэгцээ, нөөцийг ашиглах боломж нь өөр өөр байгаа өнөөгийн ялгаатай, тэгш бус нөхцөлд эрэгтэй, эмэгтэй хүмүүс болон нийгмийн бүлэг, давхаргуудад тэгш хандах гэж оролдох нь ялгавартай байдлыг улам нэмэгдүүлэх үндэс болж болох төдийгүй энэ нь Монгол хүний хөгжилд сөрөг нөлөөг бий болгох магадлалтай.

2.4 Шууд бус ялгаварлан гадуурхалт

Аливаа нэг хүйсэнд хамааралгүй аливаа стандарт , хэм хэмжээ , үйлдэл нь хүнийг эсрэг хүйсийн хүнээс ялгаатай байдалд хүргэхийг хэлнэ .