3
3. Οι καιρικές συνθήκες
Αρχές Οικονομικής Θεωρίας
Γ΄ Λυκείου
Τομέας Οικονομίας & Πληροφορικής
Η σημασία του συγκεκριμένου παράγοντα σχετίζεται κυρίως
με την παραγωγή και την προσφορά γεωργικού προϊόντος. Η επίδραση αυτή είναι σημα-
ντική για χώρες που παράγουν κυρίως γεωργικά προϊόντα.
Οι καλές καιρικές συνθήκες
για την παραγωγή των αγαθών αυξάνουν την προσφορά και μετατοπίζουν την καμπύλη
προσφοράς προς τα κάτω και δεξιά, ενώ οι δυσμενείς μειώνουν την προσφορά και μετα-
τοπίζουν την καμπύλη προσφοράς προς τα πάνω και αριστερά.
2. Η τεχνολογία παραγωγής
4. Ο αριθμός των επιχειρήσεων
Η μεταβολή στην τεχνολογία έχει ως αποτέλεσμα τη
μεταβολή στη συνάρτηση παραγωγής. Η βελτίωση οδηγεί σε αύξηση του παραγόμενου αγαθού με ίδια ποσότητα παραγωγικών συντελεστών, ενώ η χειροτέρευση στο αντίθετο.
Αν βελτιωθεί η τεχνολογία, άμεση συνέπεια της αύξησης της παραγωγής είναι η μείωση του μέσου και οριακού κόστους παραγωγής, αφού με την ίδια ποσότητα παραγωγικών
συντελεστών, και εφόσον οι τιμές τους παραμένουν σταθερές, παράγουμε περισσότερο προϊόν.
Αποτέλεσμα είναι να έχουμε μετατόπιση της καμπύλης προσφοράς προς τα δεξιά.
Το αντίθετο αποτέλεσμα παρουσιάζεται στην
καμπύλη προσφοράς, όταν χειροτερεύει η τεχνολογία.
Η καμπύλη προσφοράς μετατοπίζεται αριστερά.
Όσο αυξάνεται ο αριθμός των επιχειρήσεων, είναι
λογικό να αυξάνεται η προσφορά, δηλαδή να μετατοπίζεται η καμπύλη προσφοράς προς
τα δεξιά, και το αντίθετο, όταν μειώνεται ο αριθμός των επιχειρήσεων, μειώνεται και η
προσφορά και μετατοπίζεται η καμπύλη προσφοράς προς τα αριστερά.
Πρέπει να σημειωθεί ότι, ενώ οι προηγούμενοι παράγοντες επηρεασμού της προσφοράς αφορούν τόσο
την ατομική καμπύλη προσφοράς μιας επιχείρησης όσο και την αγοραία καμπύλη προσφοράς.
Ο αριθμός των επιχειρήσεων αφορά
αποκλειστικά την αγοραία καμπύλη προσφοράς.
Κεφάλαιο 4ο: Η προσφορά των αγαθών
Η αγοραία καμπύλη προσφοράς
1. Οι τιμές των παραγωγικών συντελεστών
Η μεταβολή της τιμής ενός ή περισσότερων από τους συντελεστές που χρησιμοποιούνται στην παραγωγή ενός αγαθού συνεπάγεται τη μεταβολή του κόστους παραγωγής του.
Αν υπάρχει αύξηση των τιμών των παραγωγικών συντελεστών,
αυξάνεται το κόστος του αγαθού για κάθε επίπεδο παραγωγής.
Αυτό σημαίνει μετατόπιση της καμπύλης του οριακού κόστους προς τα πάνω και αριστερά. Το ανερχόμενο τμήμα της καμπύλης του οριακού κόστους, από το σημείο που τέμνει το μέσο μεταβλητό κόστος και μετά, είναι η καμπύλη προσφοράς της επιχείρησης
και μετατοπίζεται αριστερά.
Έτσι με σταθερή την τιμή πώλησης του αγαθού η τελικώς προσφερόμενη ποσότητα μειώνεται.
Φυσικά θα συμβεί το αντίθετο αν μειωθεί η τιμή ενός ή περισσότερων από τους συντελεστές που
χρησιμοποιούνται στην παραγωγή
του αγαθού αυτού.
Προσδιοριστικοί παράγοντες της Προσφοράς
Όπως ακριβώς υπάρχει διάκριση μεταξύ της
καμπύλης ζήτησης του μεμονωμένου
καταναλωτή και της καμπύλης ζήτησης όλων των καταναλωτών, έτσι υπάρχει και διάκριση μεταξύ της προσφοράς της μίας επιχείρησης και της αγοραίας καμπύλης προσφοράς (δηλ. όλων των επιχειρήσεων που παράγουν το ίδιο προϊόν, δραστηριοποιούνται στον ίδιο κλάδο παραγωγής).
Η τιμή του αγαθού είναι ο παράγοντας εκείνος που προσδιορίζει την προσφερόμενη
ποσότητα, όταν οι υπόλοιποι παράγοντες που επηρεάζουν την προσφορά παραμένουν
σταθεροί (ceteris paribus).
Οι υπόλοιποι παράγοντες, εκτός από την τιμή, προσδιορίζουν τη θέση της καμπύλης προσφοράς.
Η μεταβολή τους μετατοπίζει ολόκληρη την καμπύλη της προσφοράς.
Ταυτόχρονες Μεταβολές
Μεταβολή στην προσφερόμενη ποσότητα
Η αγοραία καμπύλη προσφοράς είναι το
άθροισμα των ποσοτήτων που αντιστοιχούν
στις καμπύλες προσφοράς όλων των επιχειρήσεων που προσφέρουν το προϊόν και δείχνει τη συνολικά προσφερόμενη ποσότητα σε κάθε τιμή.
Γραφικά προκύπτει από το οριζόντιο άθροισμα των ατομικών καμπυλών προσφοράς.
Η κλίση και της αγοραίας Κ.Π. είναι πάντοτε θετική.
- Αν οι ατομικές Κ.Π. δοθούν σε αλγεβρική μορφή, τότε για να προκύψει η αγοραία αθροίζουμε τις ατομικές Σ.Π.
- Αν μας δοθεί ότι το προϊόν το παράγουν πχ 100 όμοιες επιχειρήσεις, τότε πολ/με με το 100 τη Σ.Π. ή την παραγόμενη ποσότητα της
μιας επιχείρησης.
Η μεταβολή στην προσφερόμενη ποσότητα ενός αγαθού αναφέρεται
στη μετακίνηση κατά μήκος της ίδιας καμπύλης προσφοράς από ένα σημείο σε άλλο, όταν μεταβάλλεται η τιμή του αγαθού, ενώ οι λοιποί προσδιοριστικοί παράγοντες παραμένουν σταθεροί (Νόμος της Προσφοράς).
Το διάγραμμα δείχνει ότι, όταν η τιμή είναι, για παράδειγμα, Ρ1, η προσφερόμενη ποσότητα είναι Q1 (σημείο Α), αν η τιμή γίνει Ρ2, τότε η προσφερόμενη ποσότητα αυξάνεται σε Q2 (σημείο Β). Έχουμε επομένως μετακίνηση κατά μήκος της δεδομένης καμπύλης προσφοράς από το σημείο Α στο σημείο Β, που
είναι συνέπεια του νόμου της προσφοράς.
Αν ταυτόχρονα με τη
μεταβολή της τιμής του αγαθού έχουμε μεταβολή και σε κάποιον προσδιοριστικό παράγοντα, τότε δεν μπορούμε να γνωρίζουμε εκ των προτέρων το αποτέλεσμα της επίδρασης στη Σ.Π.
Αυτό θα εξαρτηθεί από τη μεταβολή της τιμής και του προσδιοριστικού παράγοντα καθώς και από το μέγεθος των μεταβολών τους.
Αν, πχ, έχουμε αύξηση της τιμής του αγαθού από Ρ1 σε Ρ2, και συγχρόνως μείωση του κόστους παραγωγής (π.χ. λόγω μείωσης της τιμής της πρώτης ύλης που χρησιμοποιείται στην παραγωγή του), δηλ. μετατόπιση της Κ.Π. στη θέση S2S2, τότε η ποσότητα του προϊόντος που προσφέρεται αυξάνεται από Q1 σε Q2 όπως φαίνεται στο διάγραμμα.
Υπάρχουν φυσικά πολλές περιπτώσεις συνδυασμού
μεταβολών, που κάθε φορά θα επιφέρουν
διαφορετικά αποτελέσματα στην
προσφερόμενη ποσότητα του αγαθού.
ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΤΩΝ ΑΓΑΘΩΝ
Μεταβολή στην προσφορά
Η ανάλυση της συμπεριφοράς της παραγωγής και του κόστους ("παιδευτήκαμε" στο 3ο κεφ.), είναι η βάση για την ανάλυση της προσφοράς.
Σκοπός κάθε επιχείρησης είναι η μεγιστοποίηση του κέρδους.
Αυτό είναι αποτέλεσμα δύο μεγεθών:
1. του κόστους παραγωγής και
2. των εσόδων της επιχείρησης.
Το κόστος παραγωγής εξαρτάται από την παραγόμενη ποσότητα (κεφάλαιο 3ο).
Τα έσοδα εξαρτώνται από την τιμή πώλησης του προϊόντος και την ποσότητα που παράγει και προσφέρει στην αγορά:
Συνολικά Έσοδα = Τιμή x Ποσότητα.
Φυσικά, η επιχείρηση δεν προσφέρει για τιμές που είναι μικρότερες από το μέσο μεταβλητό κόστος.
Τότε τη "συμφέρει" να κλείσει και να επωμίζεται μόνο το σταθερό κόστος.
Η σχέση αυτή της καμπύλης
προσφοράς με το οριακό κόστος θα αναλυθεί διεξοδικά στο Έκτο Κεφάλαιο, δηλαδή στο 1ο έτος!!!
Η μεταβολή στην προσφορά αναφέρεται στη μετατόπιση ολόκληρης της καμπύλης προσφοράς. Αυτό συμβαίνει, όταν η τιμή παραμένει σταθερή και μεταβάλλεται κάποιος άλλος προσδιοριστικός παράγοντας της προσφοράς.
Στο διάγραμμα έχουμε στη δεδομένη τιμή Ρ1:
Μετατόπιση της καμπύλης προσφοράς προς τα δεξιά, στη θέση S1S1, δηλαδή αύξηση της προσφοράς λόγω ευνοϊκής εξέλιξης στους παράγοντες προσφοράς, και
μετατόπιση της καμπύλης προσφοράς προς τα αριστερά, στη θέση S2S2, δηλαδή μείωση της προσφοράς, λόγω δυσμενούς εξέλιξης στους προσδιοριστικούς παράγοντες της προσφοράς (αρχική καμπύλη S0S0).
Εάν η τιμή πώλησης του προϊόντος είναι σταθερή και η επιχείρηση μπορεί να πουλά όποια ποσότητα θελήσει να παράγει, τότε το κέρδος της επιχείρησης εξαρτάται από το
κόστος και την παραγόμενη ποσότητα.
Όσο το κατά μονάδα προϊόντος κόστος μειώνεται (AVC ), η επιχείρηση αυξάνει την παραγωγή της, ακόμα και με την ίδια τιμή πώλησης, γιατί αυξάνει το κέρδος της.
Το αντίθετο συμβαίνει, αν το κατά μονάδα προϊόντος κόστος αυξάνεται.
Επομένως, η επιχείρηση θα πρέπει να βρει
την ποσότητα για την οποία
μεγιστοποιείται το κέρδος της.
Αυτό συμβαίνει, όταν το
οριακό κόστος είναι ίσο με την τιμή:
MC=P
Αυτό σημαίνει ότι, αν η τιμή του προϊόντος μεταβληθεί, η επιχείρηση μεταβάλλει την παραγόμενη και, συνεπώς, την προσφερόμενη ποσότητα ακολουθώντας την καμπύλη του οριακού κόστους.
'Ετσι στην ουσία το ανερχόμενο τμήμα της καμπύλης του οριακού κόστους, που
βρίσκεται πάνω από την καμπύλη του μέσου μεταβλητού κόστους, αποτελεί τη
βραχυχρόνια καμπύλη προσφοράς
της επιχείρησης.
Για να δημιουργήσω την κλίμακα προσφοράς της επιχείρησης πρέπει να πάρω ως τιμή κάθε οριακό κόστος που είναι μεγαλύτερο ή ίσο με το ελάχιστο μέσο μεταβλητό κόστος.
Ρ=MC=AVCmin
και μετά κάθε: P=MC>AVC
Αν αυτό δεν υπάρχει στις ασκήσεις τότε ως τιμή παίρνουμε κάθε οριακό κόστος που είναι μεγαλύτερο από το μέσο μεταβλητό κόστος.
Πρέπει δηλαδή να ισχύει:
P=MC>AVC
ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΤΩΝ ΑΓΑΘΩΝ
ΣΥΝΑΡΤΗΣΗ ΠΡΟΣΦΟΡΑΣ
Καμπύλη Προσφοράς (Supply, S)
Στο 2ο κεφ. μάθαμε ότι:
οι τιμές στην αγορά διαμορφώνονται από την αλληλεπίδραση των δυνάμεων της προσφοράς (αφορά την επιχείρηση) και της ζήτησης (αφορά τον καταναλωτή, δηλαδή το 2ο κεφ.)
Η καμπύλη προσφοράς (Supply, S) μιας επιχείρησης δείχνει τις ποσότητες του αγαθού που είναι διατεθειμένη να παράγει και να προσφέρει σε κάθε τιμή του αγαθού.
Νόμος της Προσφοράς
Όταν αυξάνεται η τιμή (ceteris paribus), αυξάνεται και η προσφερόμενη ποσότητα, και αντίστροφα, όταν μειώνεται η τιμή (ceteris paribus), μειώνεται και η προσφερόμενη ποσότητα.
Η σχέση τιμής και προσφερόμενης ποσότητας είναι Θετική ή Ανάλογη ή Ευθεία.
Γραφικά η καμπύλη προσφοράς έχει θετική κλίση και ανέρχεται λόγω της προηγούμενης
σχέσης.
Αναφερθήκαμε στο νόμο της προσφοράς ως αποτέλεσμα της μεταβολής των τιμών
ενός προϊόντος που επηρεάζουν την προσφερόμενη ποσότητα της επιχείρησης.
Σιωπηρά δεχτήκαμε ότι οι υπόλοιποι παράγοντες που επηρεάζουν την προσφορά του προϊόντος παραμένουν σταθεροί. Σύμφωνα λοιπόν με αυτό το δεδομένο, ότι δηλαδή μεταβάλλεται μόνο η τιμή και οι υπόλοιποι παράγοντες που επηρεάζουν την προσφορά παραμένουν σταθεροί, μπορούμε να παραστήσουμε τη συνάρτηση προσφοράς της επι-
χείρησης ως εξής:
Ελαστικότητα Προσφοράς
Ελαστική προσφορά
Η σχέση ανάμεσα στην τιμή και στην προσφερόμενη ποσότητα ενός αγαθού εκφράζεται από το νόμο της προσφοράς, γραφική παράσταση του οποίου είναι η καμπύλη προσφοράς.
Όμως οι καμπύλες προσφοράς διαφέρουν μεταξύ τους, ανάλογα με την ευαισθησία της επιχείρησης στις μεταβολές της τιμής.
Η ελαστικότητα της προσφοράς μετρά αυτήν την αντίδραση της προσφοράς στις μεταβολές της τιμής και ορίζεται ως:
ο λόγος της ποσοστιαίας μεταβολής της προσφερόμενης ποσότητας προς την ποσοστιαία μεταβολή της τιμής.
Συνάρτηση Προσφοράς:
Qs=f(P)
όπου Qs=προσφερόμενη ποσότητα
Ρ=τιμή του αγαθού
Η γραφική παράσταση αυτής της συνάρτησης είναι η καμπύλη προσφοράς.
Η συνάρτηση προσφοράς μπορεί να έχει διάφορες αλγεβρικές μορφές.
Για ευκολία, θα θεωρήσουμε ότι η συνάρτηση προσφοράς είναι γραμμική. Η μορφή της είναι:
Qs=γ+δΡ.
Η σταθερά γ μπορεί να είναι θετικός ή αρνητικός αριθμός.
Ο συντελεστής δ είναι πάντα θετικός αριθμός και εκφράζει τη θετική κλίση της
καμπύλης προσφοράς, που πηγάζει από το νόμο της προσφοράς.
Η ποσότητα και η τιμή
δεν μπορεί να έχουν αρνητικές τιμές και ισχύει
Qs>0 & Ρ>0.
Αν γνωρίζουμε τις συντεταγμένες δυο σημείων μιας γραμμικής συνάρτησης προσφοράς, τότε η αλγεβρική της μορφή προσδιορίζεται είτε από τη χρήση συστήματος είτε από τη γνωστή μας ισότητα των λόγων.
Επιλέγουμε όποιον τρόπο έχουμε συνηθίσει.
Ισχύει κι εδώ ότι αν γνωρίζω τις συντεταγμένες ενός μόνο σημείου και την ελαστικότητα στο σημείο αυτό, τότε προσδιορίζω την αλγεβρική μορφή της Κ.Π. όπως και στη Ζήτηση.
Ελαστικότητα τόξου
Ο προηγούμενος τύπος ελαστικότητας της προσφοράς αναφέρεται στον υπολογισμό
της ελαστικότητας σε ένα συγκεκριμένο σημείο, στο οποίο η τιμή είναι Ρ1, και η ποσότητα Q1.
Προκειμένου όμως να υπολογίσουμε την ελαστικότητα προσφοράς ενός τόξου (ΑΒ), ο
τύπος που χρησιμοποιούμε είναι (όπως έχει αναπτυχθεί και στην περίπτωση της ζήτησης):
Η ελαστικότητα της προσφοράς είναι
ΠΑΝΤΟΤΕ ΘΕΤΙΚΗ
εφόσον οι μεταβολές της τιμής και της ποσότητας είναι προς την ίδια κατεύθυνση.
Αν Es>1, τότε η προσφορά είναι ελαστική, γιατί η ποσοστιαία μεταβολή της ποσότητας είναι μεγαλύτερη από την ποσοστιαία μεταβολή της τιμής που επέφερε τη μεταβολή.
Αν η Κ.Π. είναι γραμμική τότε προεκτεινόμενη τέμνει τον άξονα των τιμών και το γ<0.
Ο ρόλος του γ στην Qs=γ+δΡ
Ανελαστική προσφορά
Αν η Es<1, τότε η προσφορά είναι ανελαστική, γιατί η ποσοστιαία μεταβολή της ποσότητας είναι μικρότερη από την ποσοστιαία μεταβολή της τιμής.
Αν η Κ.Π. είναι γραμμική τότε προεκτεινόμενη τέμνει τον άξονα των ποσοτήτων και το γ>0.
Ακραίες Καμπύλες Προσφοράς
Όπως στη ζήτηση, έτσι και στην προσφορά υπάρχουν ακραίες περιπτώσεις.
Στο διάγραμμα φαίνεται η καμπύλη προσφοράς, όταν Es = 0.
Η περίπτωση όπου η Es=0 αφορά κυρίως ευπαθή γεωργικά προϊόντα που δεν μπορούν να διατηρηθούν και, επομένως, σε μια ορισμένη περίοδο πρέπει οπωσδήποτε να προσφερθούν σε οποιαδήποτε τιμή.
Φυσικά υπάρχει και η περίπτωση της πλήρως ελαστικής προσφοράς με απροσδιόριστη την ελαστικότητα και γραφική παράσταση κάθετη στον άξονα ων τιμών.
Αν η Σ.Π. είναι γραμμική και περνά απο την αρχή των αξόνων, τότε έχει σε όλο το μήκος της Ε=1 και το γ=0
Στις γραμμικές ΚΠ το γ καθορίζει την ελαστικότητα σε όλο το μήκος της:
Στην S1 το γ<0 και η προσφορά είναι ΕΛΑΣΤΙΚΗ
Στην S2 το γ=0 και η προσφορά είναι ΜΟΝΑΔΙΑΙΑ
Στην S3 το γ>0 και η προσφορά είναι ΑΝΕΛΑΣΤΙΚΗ
Αποδεικνύεται εύκολα...
Η επίδραση του χρόνου στην Εs
Η ελαστικότητα της προσφοράς εξαρτάται από τη δυνατότητα
που έχει η επιχείρηση να προσαρμόζει την παραγωγή και την προσφορά της στις μεταβολές των τιμών.
Ασφαλώς υπάρχουν πολλοί παράγοντες που επιδρούν σ' αυτό, όπως ο χρόνος μεταβολής του κόστους παραγωγής, το μέγεθος της επιχείρησης κ.τ.λ.
Ο σπουδαιότερος όμως παράγοντας που προσδιορίζει το μέγεθος της ελαστικότητας της προσφοράς είναι ο χρόνος.
Η δυνατότητα της επιχείρησης να προσαρμόζει τα δεδομένα της είναι καλύτερη, όσο μεγαλύτερο είναι το χρονικό διάστημα προσαρμογής.
Αυτό σημαίνει ότι η ελαστικότητα προσφοράς είναι μεγαλύτερη στη μακροχρόνια περίοδο απ' ό,τι στη βραχυχρόνια περίοδο.
Αλλωστε στο διάστημα της μακροχρόνιας περιόδου μπορεί να μεταβληθούν όλοι οι συντελεστές παραγωγής.
Σχόλια
Η καμπύλη προσφοράς δείχνει τις επιπτώσεις της τιμής στην ποσότητα που προσφέ-
ρουν οι πωλητές. Οι λοιποί καθοριστικοί παράγοντες παραμένουν σταθεροί, οπότε πάνω
στην καμπύλη προσφοράς απεικονίζονται μόνο τα αποτελέσματα των μεταβολών στην
τιμή. Οι υπόλοιποι προσδιοριστικοί παράγοντες, εκτός από την τιμή, δεν έχουν ανάλογη σημασία για όλα τα αγαθά.
Ο κύριος προσδιοριστικός παράγοντας των προσφερόμενων ποσοτήτων όσον αφορά τα αγαθά είναι η τιμή πώλησης.
Βενέδικτος Θεολογίτης