Shtypja

SHTYPJA

Forca e Arkimedit/Shtytja

Forca e Arkimedit apo siç njihet edhe si forca e shtytjes shkaktohet nga ndryshimi i forcave vertikale prej të cilave forca më e madhe (F1) vepron nga posht-lartë, me ç'rast forca më e vogël (F2) gjindet lart. P.sh kur jemi në ujë dhe përpiqemi ta fundosim një top, atëherë nuk do t'ia arrijmë qëllimit sepse sapo ta fundosim ai do dali prap një sipërfaqe pra kjo nënkupton se forca e shtytjes vepron më shumë nga posht (me ç'rast e ka zhvendosur topin) kurse vepron më pak nga lartë (me ç'rast ka ndihmuar në fundosjen e topit). Rastin tjetër e kemi kur ne përpiqemi ta ngrijm në ajër një gur i cili është i zhytyr në ujë. Kur ne në atë gur veprojmë me forcë atëher uji do të ngrihet kollaj fare deri në nivelin e ujit, mirëpo do të jetë më e vështir ta lëvizim kur ai gjindet në sipërfaqe, si pasojë e veprimit të forcës së rëndesës (gravitetit). Pra edhe në këtë rast është paraqitur procedura e njejtë sikurse tek topi vetëm se këtu ishte rast i kundërt.Forca e Arkimedit krijohet me anë të forcave vertikale të cilat janë më të mëdha nga poshtë (F1) dhe më të vogëla nga lartë (F2)

{FA=F1-F2}{FA=F1-F2}

Në anën tjetër kemi edhe rritjen e forcës së Arkimdedit (FA), sa më e madhe të jetë masa e obijektit të zhytur në ujë aq më e madhe do të jetë forca e Arkimedit. Mirëpo në rritjen e forcës së Arkimedit ndikojnë edhe faktorë të tjerë siç janë densiteti(ρ), vëllimi (V) dhe rëndesa e Tokës (g). P.sh në një enë hedhim ujë mbi të zhytim një trup atëher forca shtytëse që vepron në atë trup është e barabartë me ujin e derdhur nga ena, dhe vëllimi i lëngut të derdhur është i barabartë me pjesën e caktuar të trupit që është futur në enë,densitetin e përcaktojnë molekulat e lëngut, kurse rëndesa e Tokës ndikon në zhytjen e trupit. Në anën tjetër kemi një ndryshim tek rritja e densitetit p.sh nëse formojm një tretësirë kripe në ujë atëherë densiteti është më i madh sesa tek uji sepse molekulat janë më të ngjeshura në rastin e dytë. Me anë të kësaj trupi arrin zhvendosje më të madhe të ujit për arsye se shtyn molekula me numër më të shumtë dhe kështu zhvendoset më shmë ujë. Pra kjo na tregon sesi Forca e Arkimedit është e lidhur me këto 3 madhësi fizike. Matematikisht paraqitet me anë të formulës:

FA=p*g*V

Kjo formulë paraqet raportin e drejtë midis Forcës së Arkimedit dhe 3 madhësive fizike, për arsye se rritet densiteti, vëllimi dhe rëndesa e Tokës rritet edhe Forca e Arkimedit, kjo vlenë edhe anasjelltas.

Ligji i Arkimedit

Shtypja Hidrostatike

Forca e Arkimedit krijohet me anë të forcave vertikale të cilat janë më të mëdha nga poshtë (F1) dhe më të vogëla nga lartë (F2)

Ne lengje dhe gazra te mbyllura shtypja perhapet ne menyre te barabarte.

FA=F1-F2

Lengjet dallohen sipas vetive te veta si prej trupave

te ngurta ashtu edhe nga ana tjeter. Ndermjet molekulave ne pergjithsi veprojn te ashtu quajturat forca ndermolekulare. Vetit e lengjeve ne prehje i shqyrton hidrostatika. Kur lengu eshte ne prehje, forvca e jashtme eshte pingule ne siperfacen e tij.Kjo force zhvillon shtypje ne siperfaqen e lengut.

Kemi 3 veti te lengjeve. Ne qofte se lengu ndodhet ne ekujliber athere secili element vellimor ne te eshte ne ekujliber. Grimcat ne leng veprojn me njera tjetren edhe ne mure te enes.

Ligji i Paskalit

Shtypja(presioni-tensioni) eshte forca qe vepron pingul ne njesi te siperfaqes

Njesia e shtypjes eshte paskali(Pa) dhe bari(bar).

p=F/S (Pa = Paskal)

Dicka me shum per shkencetaret e permendur

Në çdo trup të zhytur në ujë vepron forca shtytëse e cila është e barabartë me masën e lëngut të derdhur.

Arkimedi (greq:Arhimēdēs) Në vitet 287 p.e.s lindi shkencëtari Arkimed. Ai jetoi rreth viteve 287 p.e.s. - 212 p.e.s.) qe një matematikan, fizikant, inxhinier, astronom dhe filozof i lashtë sicilian i lindur në koloninë e portit sirakuzian. Mendohet nga disa historianë e matematikanë të jetë matematikani më i madh i lashtësisë. Carl Friedrich Gauss (Karl Frederik Gaus) e mendonte atë si një nga tre më të mëdhenjtë, që kanë jetuar ndonjëherë.

Vetia e I

Në vetinë e parë kemi të bëjmë me atë se lëngu i vendosur në çfarë do ene, sipërfaqja e lëngut është gjithmonë horizontale dhe është normale me gravitetin.

Blaise Pascal (shqiptimi: Blezë Paskal) (19 qershor 1623 - 19 gusht 1662) ishte matematikan, fizikan, dhe filosof francez. Punimet e tij te para ishin ne shkencat e zbatuara dhe ato natyrore, ku ai edhe dha ndihmesat e tij te shquara ne ndertimin e njehsuesve, studimin e lengjeve, dhe qartesimin e koncepteve te trysnise dhe zbrazetise (vakumit), duke plotesuar punen e Evangjelista Torriçelit. Ai ishte nje matematikan i rangut te larte. Paskali ndihmoi ne krijimin e dy fushave te reja te kerkmit. Ai shkroi edhe nje traktat te shquar mbi temen e gjeometrise projektive ne moshen 16 vjecare, dhe pati leter-shkembim me Pierre de Fermat, nga viti 1654 mbi teorine e probabilitetit, duke ndikuar fuqishem zhvillimin e ekonomise moderne dhe shkencave shoqerore.

Vetia e II

Ne vetine e dyte kemi te bejme me ate se molekulat e ujit janë gjithmonë në lëvizje, por ato nuk i shohin me sy vetëm me mikroskop.Nëse,duam të shohm se a lëvizin ato atëherë e bëjmë me anë të një eksperimenti:

Vetia e III

Vetia e tretë është e lidhur me viskozitetin.Për ta shpjegur këtë veti i bëjmë dy eksperimente:

Ju faleminderit shum per mirekuptimin!!!

Punuan:Diellza.E

dEA.e

Vlenë të përmendet se Ligji i Arkimedit vlenë edhe tek gazrat ne fakt sic qe kemi thene se:

" lengjet dhe gazrat me nje emer te perbashket i quajm fluide."