Universiteti publik "Haxhi Zeka"-Peje
Falemnderit!
IHD gjate vitit 2014
IHD 2010-2014
Investimet e huaja direkte (IHD) te pranuare ne Kosove
ne periudhen janare-qershor 2014 shenuan vleren prej
38.9 milione euro qe eshte per 110.1 milione euro me ulet krahasuar me periudhen e njejte te vitit paraprak. Investimet direkte te rezidenteve kosovare jashte ekonomise se Kosoves jane kryesisht investime kapitale, te cilat ne te shumten e rasteve jane blerje e patundshmerive.
Vlera me e ulet e IHD-ve ne gjysmen e pare te vitit 2014 kryesisht i atribuohet edhe shitjes se aksioneve te disa prej kompanive te huaja qe operojne ne Kosove
Sa i perket origjines se IHD-ve, Zvizra paraqet vendin prej nga kane ardhur me se shumti IHD ne gjysmen e pare te
vitit 2014 (15.3 milione euro), pasuar nga Austria,
Gjermania dhe Shqiperia te cialat investuan
perafersisht nga 13 milione euro secila.
Investimet e huaja direkte, ne milione euro
Efikasiteti i investimeve
Çfare jane dhe si ndikojne IHD
Investimi i huaj direkt IHD kuptohet si angazhim i
mjeteve monetare me qellim te perfitimit te normave te interesit jashte vendit të investitorit, keshtu duke ndikuar
ne zhvillimin ekonomik te vendit ku behet investimi. IHD preferohen me shume ne vendet te cilat jane ne procesin e zhvillimit se sa ne ato vende ku zhvillimi ekonomik eshte shume i madh. IHD kontribuojne ne zhvillimin e sektorit prodhues te vendit. Investimet e huaja direkte kane filluar qe pas vitit 2000 nderkaq investimet me voluminoze jane bere ne vitet 2007 – 2008. Kriza ekonomike ne eurozone ka pasur ndikim të drejtperdrejte ne numrin e investimeve në Kosove, arsyeja eshte e thjeshte ngase si ne rastin e krizes globale
ashtu edhe ne kete te eurozones
Ndikimi i vetem i krizes globale ne Kosove sipas
FMN –se ishte kufizimi I integrimit ne
tregjet globale.
Efikasiteti i investimeve ze nje vend te konsiderueshem ne
teorine e fondeve kryesore,te investimeve dhe te zhvillimit ekonomik ne pergjithesi. Levizja e efikasiteti te investimeve varet kryesisht nga niveli i zhvillimit te forcave prodhuese dhe te periudhes aktivizuese te investimeve. Andaj, eshte i njohur parimi se vendet e zhvilluara kane efikasitet te larte te investimeve . Si ne teorine e zhvillimit ekonomik, ashtu edhe ne praktiken e zbatuar, efikasiteti i investimeve shprehet nepermjet koeficienteve kapitale. Ne analizat makroekonomike, metode me e zbatueshme rreth shprehjes se efikasitetit te investimeve eshte metoda e koeficienteve kapitale.
Ne teori jane te njohur disa koeficiente kapitale.
a) koeficienti kapital margjinal
b) koeficienti kapital mesatar
c) koeficienti kapital teknoligjik
Parashikimet makroekonomike
per vitin 2015
Parashikimet makroekonimike te BQK-se sugjerojne se ne
vitin 2015 ekonomia e Kosoves do te rritet me ritem me te
shpejte ne krahasim me vitin 2014. Norma reale e rritjes se
PBB-se ne vitin 2015 pritet te jete 3.9 perqind.
Gjate vitit 2015, investimet pritet te karakterizihen me rritje reale prej 17.9 perqind dhe te kontribuojne ne rritjen e PBB-se me 4.3 pike perqindje. Investimet private, te cilat perbejne 70.0 perqind te gjithsej investimeve, pritet te shenojne rritje reale 20.1 perqind. Ne te njejten periudhe, investimet publike, te cilat kane nje pjesemarrje prej 30.0 perqind ne gjithsej investimet, pritet te shenojne rritje prej 13.2 perqind. Gjithashtu, projektet me rendesi te vecantm sic eshte
koncesionimi i kompleksit turistik “Brezovica”,vazhdimi i
punimeve ne Autostraden Prishtine-Shkupe, pritet te
ndikojne ne rritjen e investimeve private. Konsumi, si
komponenta kryesore e kerkeses se brendshme, pritet qe
edhe gjate viti 2015 te kontribuoj pozitivisht ne
rritjen ekonomike
Perfundimi
Ndikimi i IHD ne Kosove
PUNIM DIPLOME
Kontribut te madh ne zhvillimin ekonomik te Kosoves konsiderohet te kene edhe emigrantet kosovar te cilet
posedojne potenciale investuese dhe vendosin qe te perqendrohen per investime ne Kosove.
Remitencat (dergesat e emigranteve) nga diaspora në Kosove rrisin konsumin nderkaq IHD e rrisin aktivitetin e ndertimit. Procesi qe ka pasur ndikimin me te madh ne terheqjen e investimeve te huaja direkte ka qene procesi i privatizimit dhe marreveshja me CEFTA qe paraqet nje mundesi tjeter per investime edhe pse Kosova eshte pjese e saj, tregtine me te madhe e zhvillon me shtetet anetare te BE - se.
Mungesa e qarqeve te cilat do te jepnin informacione per mjedisin biznesor te Kosoves jane shume te paketa
Problem tjeter mendohet te jete mbrojtja ligjore
per investitoret e ofruar nga qeveria.
Pse duhet te investohet ne Kosove
Investitoreve te huaja Kosova ju ofron:
- popullsine me te re ne Evrope ku mosha mesatare
eshte 25 vjeç,
- fuqi te larte punetore te kualifikuar, te gatshem
per pune,
- €uro - ne monedhe zyrtare,
- ofron qasje të lire ne tregjet e BE–se,SHBA–se
dhe CETA–se,
- tatime te uleta per veprimtarine ekonomike ku ne
te ardhura eshte 0 – 10%,
- kontributi ne te ardhura 5%,
- TVSH 16% dhe tatimi mbi te ardhurat e
korporatave 10%,
Investimet e huaja direkte ne Kosove, sipas te
dhenave te Bankes Qendrore, kane shenuar renie te
medha. Derisa ne vitin 2007 vlera e investimeve te huaja ishte
rreth 450 milione euro, ne vitin 2014 kjo shifer eshte jo me
shume se rreth 150 milione euro.
“Investimet e huaja, pra terheqja e kapitalit te jashtem, eshte
kusht i domosdoshem per ringjallje te ekonomise se Kosoves. Kjo terheqje e kapitalit, varet nga menyra si e qeverisim ne vendin tone. Nese kemi qeverisje te mire, sundim te ligjit, nuk ka korrupsion, krim te organizuar, ka siguri per investitoret e jashtem, atehere keto pasuri qe i kemi jane interesant per investitoret potenciale”,
“Ne menyren si e kemi qeverisur vendin qe nga vitit 2008 e kendej, jo qe nuk i kemi terhequr investitoret e jashtem, por ne i kemi dekurajuar ata. Nuk kemi krijuar infrastrukture ekonomike,
nuk kemi furnizim stabil me energji elektrike, ka nivel te
larte te korrupsionit, dhe shume dukuri tjera negative
si pasiguria e prones dhe dukurite
tjera negative”,
Lenda: Makroekonomi
Pjesa hyrese
S.W.O.T analiza per Republiken e Kosoves
Pikat e dobeta
*Tregjet e vogla vendase
*Te ardhura te uleta per fryme
*Infrastrukture te dobet
*Teknologji industriale te vjetruar
*Sektor i dobet financiar
Pikat e Forta
*Afersi gjeografike me pjesen me te madhe te rajoneve dhe tregjeve në Evrope
*Fuqi punetore e kualifikuar me nje kosto relativisht te ulet
*Kulture pune
*Burimet minerare
*Atraksionet natyrore dhe turistike
*Nje ambient ligjor i pranueshem per investim
Rreziqet
*Konkurrenca e vendeve fqinje
*Rritje ne paga dhe humbja e
avantazhit konkurrues te kostos se ulet te punes
Pengesat qe ndikojne ne IHD
Mundesite
*Integrimi Europian
*Diaspore e gjere
*Reforma e Sistemit te Arsimit
*Rindertimi i Infrastruktures
Ngadalesia ne implementimin e reformave institucionale, ndertimin dhe funksionimin e institucioneve demokratike, prezenca e korrupsionit, rreziku politik dhe mungesa e nje menaxhmentit efikas makroekonomik ne Evropen Juglindore (EJL) kane bere qe rajoni mos te konsiderohet destinacion atraktiv per investitoret e jashtem. Korrupsioni, plaçkitja, modeli i privatizimit dhe mosperputhja ne mes te institucioneve formale dhe jo formale aktualisht jane indikatoret me te medhnje pengues. Kosova eshte e fundit ne rajon, ku vleresimet jane: Shqiperia 3.1, Bosnje dhe Hercegovina 3.2, Mali i Zi 4.0,
Maqedonia 3.9 dhe Serbia 3.3 dhe
Kosova 2.9.
Kosova ka nje ekonomi te re dhe dinamike. Baza e saj eshte transformuar nga nje ekonomi centraliste e dirigjuar ne nje
ekonomi te hapur të tregut, cila transformimin e saj te thelle
e ka perjetuar pas vitit 1999.
Ne perpjekje per te krijuar nje mjedis sa me te pershtatshem per investitorët, AKP-ja vazhdon me nje program te pershpejtuar te privatizimit te Ndermarrjeve dhe Aseteve permes nje procesi te tenderimit transparent dhe konkurrues, sipas praktikave me te mira nderkombetare.
Ky proces eshte atraktiv per investitoret sepse i mundeson pronarit te ri te beje investime te menjehershme si dhe te beje perzgjedhjen e fuqise se re punetore, duke ofruar pronesi te paster pa ndonje borxh te trashegua. Si vend i rendesishem per zhvillimin e biznesit Kosova ofron nje sere perparesish komparative si: popullsine re dhe mjafte mire te kualifikuar, ku mosha mesatare e saj eshte mjafte e re, resurset natyrore, kushtet e volitshme klimatike, infrastruktura
e re, politika fiskale me taksat me te uleta tatimore në rajon,
pozita gjeografike me qasje në tregun rajonal te CEFTA-s
dhe ne ate te Bashkimit Evropian
Investimet dhe zhvillimi ekonomik
Investimet paraqesin nje tregues makroekonomik
shume te rendesishem dhe nxites te zhvillimit ekonomik e shoqeror. Andaj, investimet manifestohen drejtperdrejt ne procesin e prodhimit, perkatesisht ne ngritjen e forcave prodhuese.
Nga vete definimi i investimeve del edhe roli i tyre ne
zhvillimin ekonomik. Lidhur me kuptimin e investimeve kemi edhe keso mendimesh: “Investimi eshte perdorimi i inputit me qellim te rritjes se fondit te te mirave kapitale disponabel per shfrytezim ne prodhim.
Industrializimi si metode me e pershtatshme e zhvillimit ekonomik, qe u zbatua ne te gjitha vendet tani te
zhvilluara, u arrit ne saje te avancimeve investive dhe perfeksionimit te progresit teknik.
Tema e punimit:
Ndikimi i IHD ne rritjen ekonomike ne Kosove
Llojet e investimeve
Llojet e investimeve sipas qellimeve
Ne literature profesinale ekonomike hasim ne aspekte te shumta te dallimit dhe te klasifikimit te investimeve. Ne shume raste, kriter i shqyrtimit te llojeve te investimeve merret roli dhe rendesia e tyre ne procesin e riprodhimit, qellimi dhe burimi i financimit, si dhe ndikimi i investimeve ne normen e shtimit ekonomik.
Ne literarturen ekonomike investimet kryesisht ndahen sipas : a) burimit financiar, b) qellimit, c) karakterit etj.
Ndarja e investimeve sipas burimeve te financimit eshte nje nga ndarjet me te rendesishme ne literature ekonomike. Sipas ketij kriteri, investimet ndahen ne: a) investimet bruto, b) investimet neto dhe c) investimet e reja.
1. Sipas qellimit ekonomik, investimet ndahen ne: a) investime ekonomike dhe b) investime joekonomike
2. Sipas karakterit dhe destinimit te avancimeve: a)investime ne fondet kryesore dhe b) investime ne fondet xhiruese.
3. Per nga rendesia : a)investimet per zgjerimin e prodhimit te mjeteve per prodhim dhe b) investimet per zgjerimin e prodhimit te te mirave konsumuese.
4. Investimet sipas sigurimeve financiare: a) investime te vendit dhe b) investime te importuara
5. Per nga pronesia: a) investime shteterore (shoqerore) dhe b) investime private (individuale)
6. Per nga karakteri i efekteve: a) investime prodhuese dhe b) investime joprodhuese.
7. Investimet ne baze te permbajtjes komplekse te marrjes se investimeve ne: a) investime komplekse, b) plotesuese dhe c) akcesore.
8. Nga aspekti kohor dhe te aktivizimit te investimeve, dallojme: a) investimet kontinuele, b) jokontinuele dhe c) afatshkurtra.
etj.
Mentore: MSc.Ariana Xhemajli Studente: Doarsa Gjonbalaj