Ένταξη παιδιών με Αυτισμό στο Γενικό Σχολείο

Αποτελεσματικότητα

• Μακροχρόνια έρευνα του Lovaas (ψυχολόγος και ένας από τους πατέρες της Ε.Α.Σ.) έδειξε σημαντική βελτίωση στο γνωστικό τομέα, με αύξηση του δείκτη νοημοσύνης των συμμετεχόντων 20 μονάδες κατά μέσο όρο.
• έρευνες έδειξαν ότι το 11 με 35% των παιδιών με αυτισμό, μετά τη συμπεριφορική - αναλυτική παρέμβαση ήταν πλήρως ενταγμένα στο γενικό σχολείο, χωρίς την ανάγκη υποστηρίξης στην τάξη ή στο σπίτι

Η εκπαιδευτική συμβούλευση αναφέρεται στη συνεργασία δύο ή περισσότερων

επαγγελματιών διαφορετικών ειδικοτήτων με στόχο την επίλυση συγκεκριμένων προβλημάτων, που αφορούν συγκεκριμένους μαθητές ή συγκεκριμένες καταστάσεις εντός της σχολικής τάξης/σχολείου (Coben et al., 1997).

(α) η αναγνώριση και η περιγραφή του προβλήματος

(β) ο σχεδιασμός και η ανάπτυξη στρατηγικών παρέμβασης

(γ) η εφαρμογή και η αξιολόγηση των προτεινόμενων παρεμβάσεων

(Noell, 1999; Walther-Thomas etal., 2000)

Το συμβουλευτικό μοντέλο (consultation model) είναι ένα από τα πλέον δημοφιλή

και θεωρείται ως το πλέον επιτυχημένο μοντέλο πλήρους ένταξης παιδιών με δυσκολίες μάθησης. Σύμφωνα με αυτό, ο ειδικός, ο οποίος συνήθως είναι ειδικός παιδαγωγός ορθοπαιδαγωγός, εργάζεται συνεργατικά με το εκπαιδευτικό γενικής εκπαίδευσης στον προγραμματισμό και τη διδασκαλία μαθημάτων, στην προσαρμογή στρατηγικών, στη διαχείριση της συμπεριφοράς των μαθητών και στην ανάπτυξη διδακτικού υλικού(Δρ Όλγα Ημέλλου).

Περισσότερα Παραδείγματα Οπτικής Οργάνωσης

Η Συμπεριφορική - Αναλυτική προσέγγιση στην αντιμετώπιση του Αυτισμού

Εφαρμοσμένη Ανάλυση της Συμπεριφοράς (Ε.Α.Σ)

Τεχνικές

• Κατε'ευκαιρία διδασκαλία: το μάθημα διδασκαλίας ξεκινά με πρωτοβουλία του παιδιού και όχι του δασκάλου.
• Διδασκαλία καίριων δεξιοτήτων: κάλυψη ομάδων αναγκών που διαδραματίζουν κεντρικό ρόλο σε ευρύ φάσμα λειτουργικότητας

Μπορεί να επιτευχθεί με..

• Διδασκαλία κατά περίσταση(Αυθόρμητα όταν προκύψει από το παιδί στο περιβάλλον του)
• Προσαρμογή φυσικού περιβάλλοντος(ο εκπαιδευτικός εφεύρει συνθήκες κοινωνικής αλληλεπίδρασης π.χ. δίνει το αγαπημένο παιχνίδι του παιδιού με αυτισμό σε δυο άλλα παιδιά που δείχνει να συμπαθεί ώστε να παρακινηθεί να παίξουν μαζί)
• Δομημένο πλαίσιο κοινωνικής αλληλεπίδρασης(π.χ. μια ομαδική δραστηριότητα στα ενδιαφέροντα του παιδιού με αυτισμό ώστε να προσελκυθεί και να παίξει)

Η κοινωνική συναλλαγή στα παιδιά με Αυτισμό επιτυγχάνεται με μηχανικό τρόπο και όχι σαν διαδικασία ωρίμανσης.

Δομημένο πλαίσιο κοινωνικής αλληλεπίδρασης μπορεί να είναι και το Παιχνίδι

"Δομημένο Παιχνίδι"

Στη συνέχεια δόθηκε έμφαση στα οργανωτικά στοιχεία του παιχνιδιού:

τι θα κάνει, πόσες φορές, με ποιους, πότε θα τελειώσει. Για να βοηθηθεί ο Μιχάλης να καταλάβει ακολουθήθηκε η εξής διαδικασία:

Ο Μιχάλης,

• Είδε κάποιες φορές ένα βίντεο με άλλους μαθητές που παίζανε μπάσκετ.

• Επέλεξε από πίνακα επιλογών με φωτογραφίες τους συμμαθητές με τους οποίους ήθελε να παίξει.

• Επέλεξε τον συμμαθητή με τον οποίο θα έκανε την μετάβαση από και προς την τάξη.

• Επέλεξε την μπάλα την οποία θα χρησιμοποιούσαν για το παιχνίδι.

• Τραβούσε με κιμωλία μια γραμμή κάτω στο δάπεδο κάθε φορά που πετούσε την μπάλα (με όριο τις 10 γραμμές).

Ο δεκάχρονος Μιχάλης την ώρα του διαλείμματος τριγυρνά άσκοπα στην αυλή στριφογυρίζοντας ένα ξυλάκι. Για να οργανωθεί ο χρόνος του διαλείμματος δημιουργικά επιλέχθηκε το μπάσκετ. Ο Μιχάλης ήξερε να πετά την μπάλα στο καλάθι μόνος του, αλλά όχι να μοιράζεται το παιχνίδι με άλλους. Ο εκπαιδευτικός για να βοηθήσει τον Μιχάλη, οργάνωσε πρώτα τον χώρο εκτέλεσης της δραστηριότητας. Έκανε μπροστά από την μπασκέτα τρεις κύκλους (ένα για κάθε παιδί) με χρωματιστή ταινία που σηματοδοτούσαν τον χώρο που έπρεπε να περιμένει τη σειρά του κάθε παιδί και σχεδίασε τόξα που έδειχναν ότι έπρεπε να προχωρήσει μπροστά όταν ο μπροστινός κύκλος άδειαζε.

Παράδειγμα από το πρόγραμμα ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ

για ένταξη μαθητών με αναπηρία ή/και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες - Ευαγγελία Μαγαλιού,

Εκπαιδευτικός κλάδου ΠΕ 70 & Καλλιόπη Τσακπίνη, Εκπαιδευτικός κλάδου ΠΕ 60

Μοντέλο τοποθέτησης σε Γενικό Σχολείο με υποστήριξη σε Τ.Ε.

Τμήματα Ένταξης(Τ.Ε.)

• Η δομημένη διδασκαλία (Structured Teaching) είναι η κύρια διδακτική προσέγγιση που εφαρμόζεται από το πρόγραμμα T.E.A.C.C.Η (Treatment and Education of Autistic and Communication Handicapped Children: Αντιμετώπιση και Εκπαίδευση παιδιών με Αυτισμό και με Αναπηρία στην Επικοινωνία).
• είναι μία από τις επικρατέστερες εκπαιδευτικές προσεγγίσεις στον χώρο του αυτισμού
• Βοηθάει το παιδί να αναπτύξει την αυτονομία του
• Βασική μέθοδος είναι η οπτική οργάνωση, η οποία έχει αναδειχθεί ως κατάλληλη προσέγγιση για την κοινωνική και διδακτική ένταξη των παιδιών με αυτισμό (Hodgdon, 1995˙Mesibov & Howley, 2003˙ Quill, 1995).

Αρχές και στόχοι Δομημένης Διδασκαλίας

Διδασκαλία κοινωνικών δεξιοτήτων με βάση τις αρχές της δομημένης διδασκαλίας

• σφαιρική αξιολόγηση των δεξιοτήτων και γνώσεων-τυπική και άτυπη αξιολόγηση
• εξατομίκευση του ημερησίου προγράμματος για κάθε παιδί
• σταθερότητα και προβλεψιμότητα (Μείωση των δυσκολιών οργάνωσης συμπεριφοράς και χρόνου)
• αυτονομία (Αύξηση της αυτονομίας του παιδιού)
• αξιοποίηση των ενδιαφερόντων του μαθητή (κινητοποίηση)
• να έχουν νόημα για τους μαθητές οι δραστηριότητες
• Στόχος είναι και η εδραίωση κοινωνικά αποδεκτών συμπεριφορών

Βασικά στοιχεία Δομημένης Μάθησης και στρατηγικές επιτυχημένης ένταξης παιδιών με Αυτισμό στο Γενικό Σχολείο.

Η συνδιδασκαλία αναφέρεται στη διαδικασία αναδιάρθρωσης της διδασκαλίας, κατά την οποία δύο ή και περισσότεροι εκπαιδευτικοί, με διαφορετικές γνώσεις και δεξιότητες, συνεργάζονται και συντονίζουν την δουλειά τους, έτσι ώστε να είναι σε θέση να διδάξουν από κοινού ετερογενείς ομάδες μαθητών στο πλαίσιο της γενικής τάξης

(Baumens & Hourcade, 1995).

(α) δύο εκπαιδευτικοί, ένας εκ των οποίων είναι εκπαιδευτικός της ειδικής

αγωγής, βρίσκονται στην ίδια τάξη,

(β) οι δύο εκπαιδευτικοί είναι συνυπεύθυνοι για το σχεδιασμό και τη διδασκαλία ετερογενών τάξεων, στις οποίες συμπεριλαμβάνονται μαθητές

με και χωρίς ε.ε.α., και

(γ) οι δύο εκπαιδευτικοί διδάσκουν ταυτοχρόνως σημαντικό μέρος της διδακτέας ύλης.

Σε έρευνες έχει διαπιστωθεί ότι οι δάσκαλοι γενικής εκπαίδευσης πιστεύουν ότι η ισότιμη συνεκπαίδευση προσθέτει υπευθυνότητες, χωρίς την απαραίτητη πρόβλεψη για τεχνική και διοικητική υποστήριξη, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στην έλλειψη γνώσεων για συγκεκριμένες γλωσσικές/μαθησιακές δυσκολίες, στην ανικανοποίητη ανάγκη τους για

μοντέλα αποτελεσματικής διδασκαλίας στρατηγικών και συνεργασίας με τους δασκάλους ειδικής εκπαίδευσης, καθώς και στην έλλειψη χρόνου προγραμματισμού και υποστήριξης από άλλο εξειδικευμένο προσωπικό (Ross & Wax, 1993· Cornoldi, Terreni

& Mastropieri, 1998).

Συμβουλευτικό Μοντέλο(Consultation Model)

Συνεκπαίδευση/Παράλληλη Στήριξη

• Οι σύμβουλοι δεν γνωρίζουν τη πραγματικότητα της σχολικής τάξης

ΑΡΝΗΤΙΚΑ

• Προώθηση συνεγασιών
• σύνδεση σχολείου και υπηρεσιών
• δυνατότητα παροχής εξειδικευμένων γνώσεων

ΘΕΤΙΚΑ

Προκειμένου να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα της αυστηρά δομημένης και ιδιαίτερα παρεμβατικής διδασκαλίας, αναπτύχθηκαν οι νατουραλιστικές συμπεριφορικές - αναλυτικές τεχνικές, οι οποίες θέτουν στο επίκεντρο της παρέμβασης το ίδιο το παιδί

Οι Νατουραλιστικές Συμπεριφορικές-Αναλυτικές προσεγγίσεις

Στην παράλληλη διδασκαλία, ο ειδικός παιδαγωγός/ορθοπαιδαγωγός διδάσκει σε μια μικρή ομάδα παιδιών χωριστά, ενώ ο εκπαιδευτικός γενικής εκπαίδευσης εργάζεται

με την υπόλοιπη τάξη. Η παράλληλη διδασκαλία προτείνεται, συνήθως, για μαθητές με σοβαρές δυσκολίες μάθησης.

• δεν γνωρίζουμε εάν και κατά πόσο η συνεργατική διδασκαλία εφαρμόζεται στο πλαίσιο της γενικής τάξης. Στις περιπτώσεις που η συνεργατική διδασκαλία/συνδιδασκαλία μπορεί να εφαρμόζεται δεν γνωρίζουμε ούτε το πώς εφαρμόζεται ούτε το ποια είναι η επίδρασή της στην ακαδημαϊκή και κοινωνική ανάπτυξη των παιδιών με ε.ε.α.(Αναστασία Βλάχου και Αθηνά Ζώνιου-Σιδέρη)

ΑΡΝΗΤΙΚΑ

• ο εκπαιδευτικός της γενικής εκπαίδευσης γνωρίζει τους στόχους, τη λειτουργία, τη συνοχή και το περιεχόμενο του αναλυτικού προγράμματος, συγκεκριμένα γνωστικά αντικείμενα και έχει εμπειρία στην οργάνωση και διαχείριση μεγάλων ομάδων μαθητών.
• ο εκπαιδευτικός ειδικής αγωγής μπορεί, όταν χρειαστεί, να εξατομικεύει τη μάθηση, κατέχει δεξιότητες αξιολόγησης των ατομικών αναγκών και δυνατοτήτων, έχει εξειδικευμένη γνώση για συγκεκριμένες αναπηρίες, κατέχει συγκεκριμένες πρακτικές τροποποίησης του αναλυτικού προγράμματος καθώς επίσης και εφαρμοσμένες πρακτικές ανάλυσης της συμπεριφοράς (Klinger & Vaughn, 2002).

ΘΕΤΙΚΑ

Η ΕΑΣ ορίζεται ως η επιστήμη που εφαρμόζει μεθόδους που προκύπτουν από τις αρχές του Συμπεριφορισμού. Σκοπός της ΕΑΣ είναι να βελτιώσει της συμπεριφορά του ανθρώπου σε ικανοποιητικό βαθμό και σε τομείς που θεωρούνται κοινωνικά σημαντικοί, καθώς και να καταδεικνύεται με εμπεριστατωμένη θεμελίωση ότι οι μέθοδοι παρέμβασης που χρησιμοποιούνται είναι αυτές που πραγματικά συμβάλλουν στη βελτίωση της συμπεριφοράς του ανθρώπου (Baer, Wolf, & Risley, 1968. Γενά, 2002).

Οι συμπεριφορικές - αναλυτικές παρεμβάσεις επικεντρώνονται στη συστηματική διδασκαλία μικρών, μετρήσιμων μονάδων συμπεριφοράς. Κάθε συμπεριφορά αναλύεται

σε μικρότερα βήματα, τα οποία διδάσκονται με συγκεκριμένο τρόπο παρέχοντας ποικίλες μορφές τμηματικής βοήθειας, όταν ο μαθητής δεν ανταποκρίνεται επαρκώς στις συνήθεις

διδακτικές προσεγγίσεις. Ιδιαίτερη προσοχή δίνεται στις αλλεπάλληλες επαναλήψεις διδακτικών επεισοδίων (mass trials), έως ότου το παιδί εκδηλώσει την αντίδραση-στόχο

ανεξάρτητα, δηλαδή, χωρίς τη βοήθεια του θεραπευτή.

(Green, 1996. Lovaas, 2003)

Η κάθε αντίδραση του παιδιού ακολουθείται

από συνέπειες, οι οποίες, όταν εκλαμβάνονται ως ενίσχυση, τείνουν να αυξάνουν την πιθανότητα μελλοντικής εμφάνισης της ενισχυόμενης αντίδρασης, ενώ μειώνουν τη συχνότητα οι συνέπειες που είναι ανεπιθύμητες για το μαθητή.

Κυρίαρχη διδακτική τεχνική

"Κύκλος Συστηματικής Διδασκαλίας"

α) τη συγκέντρωση της προσοχής του παιδιού

β) την παρουσίαση του διακριτικού ερεθίσματος από το θεραπευτή

γ) την αντίδραση του παιδιού,

δ) την απόδοση θετικών ή αρνητικών επακόλουθων ανάλογα με την αντίδραση

ε) το χρονικό διάστημα που μεσολαβεί μεταξύ των προσπαθειών συστηματικής διδασκαλίας