§2.2 'Ontleden'

§2.2 'Ontleden'

Elektrolyse

6

Thermolyse

5

Water gaat bij verhitten over in waterdamp. Als de waterdamp afkoelt, condenseert het weer tot water. Toch kun je water ontleden, dit gaat het makkelijkst met stroom. Dat proces heet elektrolyse.

Elektrolyse betekent: ontleding door elektriciteit.

Bij de elektrolyse van water ontstaan twee nieuwe stoffen, namelijk de gassen waterstof en zuurstof.

Als een stof ontleedt door verhitten, noem je dat thermolyse. Thermolyse betekent: ontleding door warmte.

Stoffen die bij verhitting zonder zuurstof verkolen, heten organische stoffen. Bij een thermolyse van organische stoffen ontstaan meestal ook gassen (schroeilucht) en rook (walm):

Waterstofgas heeft een kleinere dichtheid dan lucht. Het is het allerlichtste gas dat er bestaat. Het is ook heel brandbaar.

Je kunt het opvangen in een omgekeerde reageerbuis. Als je dan bij de opening van de reageerbuis een brandende lucifer houdt, hoor je een zachte plof.

Het andere gas, zuurstofgas, heeft ongeveer een even grote dichtheid als lucht. Het is nodig om stoffen te laten branden.

Je kunt het aantonen door een gloeiende houtspaander in de reageerbuis met zuurstofgas te stoppen. De houtspaander gaat dan heel fel gloeien.

Fotolyse

7

Bij zwart-witfotografie wordt nog gebruik gemaakt van fotopapier dat de stof zilverbromide bevat. Zilverbromide ontleedt als er licht opvalt. Hierbij blijven heel kleine korreltjes zilver achter.

Wanneer een stof ontleedt als er licht op valt, noem je dat fotolyse. Ook waterstofperoxide ontleedt in licht.

Het zwarte deel van deze aangebrande boterhammen, is koolstof.

Niet-ontleedbare stoffen

De ontledingsproducten van water, waterstof en zuurstof, kun je op geen enkele manier verder ontleden.

Door stoffen steeds zo ver mogelijk te ontleden, krijg je uiteindelijk stoffen die niet meer ontleedbaar zijn. In totaal zijn er maar circa honderd van zulke niet-ontleedbare stoffen.

De overige stoffen, de meeste, zijn dus wel ontleedbaar. Ontleedbare stoffen worden ook vaak verbindingen genoemd. Niet-ontleedbare stoffen heten ook wel elementen.

Begrippen §2.2

Metalen

Van de honderd niet-ontleedbare stoffen hoort het grootste deel tot de metalen. Alle metalen hebben bepaalde kenmerken gemeenschappelijk.

• Ze geleiden warmte en elektrische stroom;
• Ze hebben een glanzend oppervlak als ze gepolijst zijn.

Onderling verschillen ze in tal van eigenschappen: dichtheid, smeltpunt, hardheid, sterkte en mate van geleidend vermogen voor elektrische stroom en warmte.

elektrolyse

elementen

fotolyse

metalen

niet-ontleedbare stoffen

ontleedbare stoffen

organische stoffen

thermolyse

verbindingen

verkolen

Overige niet-ontleedbare stoffen

De metalen goud, zilver (links) en koper (rechts).

De overige niet-ontleedbare stoffen, de niet-metalen, vertonenen of weinig gemeenschappelijke kenmerken.

Sommige zijn gasvormig, zoals waterstof, stikstof, chloor en helium.

Broom is bij kamertemperatuur een vloeistof.

En stoffen als bijvoorbeeld koolstof, silicium en zwavel en jood zijn vaste stoffen.

De stoffen jood (links) en broom (rechts) bij kamertemperatuur.