[Wijsbegeerte]

Inductivisme

Kennis uit ervaring

Afwijzing door

Popper

Andere kritieken

Logisch empirisme

logisch emp. ethiek,religie,..= zinloos

Wet. methode zit iets vruchtbaars

wet. beweringen ontleed:

Kritisch rationalisme

Popper: hoe wet. zou moeten zijn

(normatief)

zelden bestaande theorieën onder druk

Kuhn: waarnemingen en feiten een betekenis binnen een paradigma

Voorbij het dualisme feiten en waarden

Techniek

Wetenschap

De industriële revolutie:

Grondslagen ih Westerse denken

Max Weber

Mens en Techniek

Welke samenloop van omstandigheden, enkel Westerse cultuurverschijnselen optraden?

Ontwikkeling v universele betekenis en belang hebben geleid

Mühlmann

Waarom juist in die periode en die plaats?

Antropologische techniek filosofie

technische fenomeen als wezenskenmerk vd mens

Techniek in mythen

Vuur en techn. stelen bij de Goden en geven aan de mensen

Prometheus

Techniek als toegeven ad behoeftigheid en de passie vd mens, afleiden vd 'hogere' ideale sferen

Paradijselijke begintoestand

Primitieven

Techniekpessimisme

De vooruitgangsgedachte

Desacralisering vd natuur

zacht

hard

Instrumentalisme

id natuur behoeften

geen behoeften had

Joods-Christelijke traditie

Schepper & Schepping (scheiding)

Joods-Chr. traditie

verzaming v instr.

geloof id toekomst

doel-middel-rationaliteit

Geschapen wereld is ontheiligd

heersen natuur als mede-schepper

God = heilig

Mens geschapen naar Gods gelijkend

Primitieve mens en de techniek

Doel bereiken

Andere stromingen:

Darwin

Hulpmiddelen

Zullen gebruikt w -> goed en verkeerd

In andere culturen: natuur naar hand zetten = hybris/hoogmoed, aantasting vd godheid

Bergson

Recombinatie v materie met een élan vital (opsplitsing levensvormen)

hirarchische gradatie

perfectie is onveranderlijk

waarheid is eeuwig

het echte is blijvend

(ambivalent)

Bij de mensen

Maar ethische discussie onttroken (neutraliteit inst.)

Kunstmatig voorwerpen produceren

materiële wereld -> georganiseerd tot verlengde ledematen

Dualistische wereldvisie vanuit de Griekse cultuur

ideeën- of vormwereld : Echte wereld

Echte kennis = epistèmè

grijp en contactorganen

Plato

dieren

André Leroi-Gourhan

Techniek ie evolutionistisch perspectief

schuld van de mens

milieu actief exploreren

organen ruimtelijk gestructureerd

materiële wereld: Schijnwereld

Ervaringen = doxa, schijnkennis

mens: manuele functies

ontlasting mech. functies vh aangezicht

vooruitgangsgedachte is afwezig

Cultuur is de vrucht

van de techniek

techn. app aangezicht in dienst van communicatie: de taal

standvastig en volmaakt

Dualistisch mens- en wereldbeeld

uitbreiding hersenen

Kritiek

Mensen hechten betekenis/waarde aan voorwerpen

vergankelijk en verdeeld

techn. instr. onlosmakelijk bij waarderingssituaties

Arnolg Gehlen

instr. techn. visie lijkt logisch maar rekening houden met cult. en psych. verschijnselen (complexitiet van de wereld)

Bestaan van dingen niet neutraal

Criterium mens: sporen van techniek

Vorm geeft aanleiding tot bepaalde handelingen

Vergelijking met andere godsdiensten en culturen

Mängelwesen

(mens tov dier)

Standaardopvatting

Empirisch waarneembaar

Menselijk product, mens niet altijd onder controle (Frankenstein)

Indische spiritualiteit

Prometheus: Mens onaangepast en ongewapend

Grieken

Mens in een wezenlijke verbondenheuid met alle leven

louter descriptieve taal

Niet natuur veranderen/veroveren

Syntactisch-logische hulpstukken zin betekenisvol geheel

Bloeiende filo. (doel op zich)

kwetsbaar en nauwelijks levensvatbaar biologisch misbaksel

Eigen leefmilieu scheppen

China

Wiskunde niet misbruikt -> praktische doeleinden

Weber en Needham

Verhouding mens en natuur (als primair gegeven)

achterstand stimulerend

doel mens

Griekse intellectuele arbeid: aanschouwen kosmos

Eudaimonia: de goede verhouding vd mens binnen en tegenover hetgeen wat hem overstijgt

rationaliteit mens

inpassen id natuur

De natuur-lijke armoede vd mens dwingt hem zicht te ontpoppen als cultuur-wezen

Natuur = sacraal

Islam

Natuur volledig gedesacraliseerd

Gustav Von Schmoller

Stagnatie door

Wie is de mens immers, dat hij het werk vd Goden zou willen "verbeteren"

verzadegingseffect in die hoogbloei zelf

Protest

Logische waarheden/Tautologieën(/Contradicties)

Centrale stellingen van het logisch empirisme

Hedendaagse maatschappij als een wet.-techn.-ind. complex

Max Weber

Waarheid hangt af van emperische verifieerbaarheid

Allah (transcedentie) :

Waarheden staan a priori vast

Bertrand Russel

Synthese van:

menselijke activiteit en mens

nederigheid tov almachtige Allah

Economie als wetenschapsprincipe

Geen emperische betekenis

Mens zichzelf herkent ih automatische v techn processen

Discrete kennis van:

Zichzelf

De mens leert zo iets van zichzelf verstaan buiten zichzelf

primauteit vd zintuigelijke waarnemingen als enige kennis

Klassieke empirisme:

Ervaringsgegevens

(+ervaringsgegevens die je je herinnert)

Wet. uitvissen hoe de wereld werkt.

Andere factoren

Logicisme van Russel:

Beste pol. rekening met wet. inzichten

wiskunde, te herleiden tot enkel logische begrippen

Techniek als antropologische categorie

(bio. tekorten vh Mängelwesen)

Logische wetten zijn leeg

Ludwig Wittgenstein:

Overheid adviezeren op eco. beleid

Wiskundige formules = tautol.

Ergänzungtechniken

Maarten Coolens

(compensatie) Aanvullen menselijke organen met voorheen ontbrekende mogelijkheden

Pol. beslissingen aan politici

goedkope arbeidskrachten, geen nood aan arbeidsvervangende techn.

Bewegingsapp.

Waarschijnlijkheid

opnieuw samengaan

Energielevering

Inductieprincipe

Metafysische kennis is onmogelijk

Objectivering vd biologische functies

Verstärkertechniken

(versterking)

Bemerkingen

Waarnemingen

Geen onbevooroordellde neutrale observatie

en registratie van feiten

type A voorkomen altijd met type B

als alles geautomatiseerd is (Gehlen)

meer gevallen

Sturende functies

Waarschijnlijkheid groter volgend geval samengaan

Criterium van zinvolheid : verifieerbaarheid

van samengaan

Einde

Onder dezelfde omstandigheden

(ontlasting) Besparen van arbeid

Entlastungtechniken

Regels zijn leeg en enkel om emp. uitspraken te transfomeren (Goed)

Maar nog altijd grote rol empirie (primauteit vd feiten)

Slavernij

Marx: nut machines net bij veel arbeidskr.

Dualisme

Filosofie, therapeutische functie

Betekenis van begrippen en uitspraken veruidelijken

Ontkrachting/bevestiging door waarneming?

Kringredenering

voorspelling

opnieuw samengaan

Onverwachte feiten, onvoorziene omstandigheden is het gevolg van gegevens waar we geen weet van hadden.

Alle redeneringen die, uitgaande van de ervaring, argumenten aanvoeren met betrekking tot de toekomst of het niet ervaren voorvallen uit verleden of heden, vooronderstellen reeds het inductieprincipe

Empirisme

Logica

Zinvolheid crit.

Strijdigheid wiskunde(logica)

=

Samenvallen verifieerbaarheid

Niet te bewijzen theorieën die wel juist zijn en te bewijzen theorieën die fout zijn.

demarcatie crit.

Inductiekritiek

Paradoxen

Actuele

Zin= delen en woorden -> empirisch waarneembaar

verifieerbaarheid

Verzamelingenparadox van Russel

Principiële

Als praktische zaken uit de weg -> ver.

verifieerbaarheid

Principiële

Empirische steun -> bewering correct

confirmeerbaarheid

Paradox van Hengel

Wetenschap en techniek

Herman Smidt

(Menselijke handelingen en regeltechnieken)

Feiten en Waarden

Raven zijn zwart -> logisch equivalent -> alle niet zwarte dingen zijn geen raven

Karel Popper

Alle niet zwarte dingen bevestigen

Inductivisten: extrapolatie en veralgeming van particuliere waarnemingen

wet. en obj.

Inductie bestaat niet, inductie is een mythe!

Enig doel: inzicht

Geen onderscheid tussen het onstaan en de rechtvaardiging van een idee

Motorische

= een idee dat door inductie onstaan is, moet als geldig aanvaard w.

Objectivistische visie op feiten

David Hume

1 enkele treffende waarneming

beperkte ervaring extrapoleren naar het nog niet ervarene

op welke grond doen we dat:

kleinere afwijkingen

Toepassing ervan

kan verwachting van herhalingspatroon doen ontstaan

Gewenning aan veelvoudige herhaling

Subjectivistische visie op waarde

Cirkelredenering

Waarnemen vanuit een bepaald standpunt

Strijdig met het inzicht/logica van de wet. leerboeken

Regressus in infinitum (poging tot antw. weer beginvraag te stellen)

Descriptief

verwachting dat dat standpunt goede kijk op de zaak zal bieden

Rostovtzev: geen overvloed slaven (duur)

Waarom geen machinale arbeid?

kan enkel bestaan binnen een theoretisch kader

Fundamentalistische houding, niet meer in vraag moeten stellen door afbreken bij een antw.

Prescriptief

Popper

onderbeekt kringloop

Cybernetische handelcyclus

Aangeboren verwachting dat in de wereld één of andere regelmaat aanwezig is

(NIET) dat ze daarom logisch geldig zijn

Alleen wet. taal is zinvol (Neopositivisten)

geen mogelijkheid tot weerlegbaarheid

Gekenmert door logische samenhang en empirische vastelbaarheid

Wet'ers geen invloed

+ neutrale observater

dwingende ontdekkingslogica blijkt zeer twijfelachtig

Bemerking: Taalfilosofie

Bewerken voorwerpen en registreren afwijkingen

Constatieve of descriptieve uitspraken

Wetenschappelijke taal

sensorische

Factor geluk, er is hooguit een zekere heuristiek aanwezig (leer van het vinden)

uitspraken komen overeen met de werkelijkheid

waarheid berust op correspondentietheorie

Performatieve uitspraken

taaluitingen waardoor iets tot stand komt

zelfde proces, dikwijls vergissing

Niet voldoende rekenschap vd wet. feilbaarheid

Normatieve of prescriptieve uitspraken

wat zou moeten gebeuren

3 types artefacten:

Kentheoretisch probleem (bij empiristische visies): Primauteit van de feiten

Wetenschap en Politiek

anders

Wet. feiten nooit normen/wetten

Waarnemingen zijn selectief:

beperkte mogelijkheid zintuigen + waarneming = geïnterpreteerde waarmening

Arbeid en Techniek

Laissez-faire houding

Naturalistic fallacy

Werktuigen

helpen bij uitvoeren bewerking

(onbewuste) objectivering

Voor inductivisten zijn alle feiten belangrijk

Machines

motorische functie

Arnold Burms en Herman De Dijn

Waarneming constructief moment:

fragmentaire info wordt onbewust aangevuld -> totaalbeeld vormen

zingeving

Automaten

motorische + controle functie

Intressevelden:

Domeinen zijn juist wel zinvol

Cognitieve:

Nieuwsgierigheid: Weten en begrijpen

Manipulatieve:

Omgeving veranderen

Natuurlijke gebeuren, door onze driftstructuur

zingevende ervaringen niet herleiden tot cogn. en mani. elementen

CUDOS

Zingevende:

Belevingen: ethiek, esthetiek, religie, haat en liefde...

Organised Skeptism

Transcedents: Bron: onherleidbare vrijheid

Universalism

Communalism

Desinterestedness

Belangeloosheid

Gemeenschappelijkheid

zonder naar de persoon

zelf te kijken

Kritiek medecollega's

openlijke discussie

Normaal:

Reflectie over techn. bewust maakt van onze gehele geestelijke-lichaamelijke bestaanswijze

Overeenstemming kennis

Arbeid geen aandacht

Statistisch niet tot uitzonderingen

Chi.,ind. en Griek.

Cultuur gebruikelijk

Griekse samenleving: Aristoteles: bezielde werktuigen

Goedgekeurd door waarden

wet. niets over te zeggen

Bewust afgewezen

te voren inzicht gevolgen van techniek en hun botsing met een evenwichtig en gezond mensbeeld

Joods-Chr.

Arbeid is element vd menselijke bestaansconditie

Als iemand niet wil werken, zal hij ook niet eten

Monniken: Ora et Labora

geldige manier om god te dienen

Protestantisme

plicht, ijver, stipthei: deugden

luiheid, wanorde: ondeugden

Financiële inkomen

Arbeid

Wetenschap in cultuur

Psychisch inkomen

identiteit

structureren vd tijd

zelfontplooiing

Voorbij het dualisme van wet. en techn.

techn. middelen

mogelijk door

Taal louter als representatieve functie

log. emp. :

wet. onderzoek

financiëring ind. kringen

Maar woorden zijn geen 'vertalingen' vd externe werkelijkheid

Techniek en Ethiek

techn. toep worden opbject van wet. onderzoeksdisciplines

Woordomgeving met hun betekenisvelden

Disciplinaire matrix: woorden, begrippen, redeneerswijzen

verband fenomenen en hun oorzaken

wet.

inzichten

woorden niet louter beschrijvend

uitzuivering

techn.

oorzaken organiseren -> gewenst gevolg

info verliezen

Keuzes! Methoden, middelen, onderzoeks onderwerpen,...

Wet'ers niet verantw. maar hebben er wel iets mee te maken

T.S. Kuhn:

Wet. binnen paradigma's

Waarheid compleet gerelativeerd en gesubjectiveerd?

Ding an sich

Het feit dat begrippen hun betekenissen ontlenen aan theoretische modellen en taalsystemen wilt nog niet zeggen dat ze onkenbaar zijn.

Er blijft een werkelijkheid een soort resistentie of alteriteit (in zoverre het op zich staat) die niet zomaar genegeerd kan worden

Paradigma's, disc. matrices, taalsyst...

verwevenheid WTK-bestel

Grote groep aanvaard en gevolgd wordt en dus niet compleet willekeurig

Aanvaarding theorie (Oger)

Wetenschappelijke integriteit (betrouwbaarheid)

Etienne Vermeersch:

De ogen vd panda

Techniek een zegen of een vloek?

Kuhn: Hoe wet. funcioneert

Theorie is eenvoudig

Vruchtbaar

Consistent

Grote reikwijdte

Grote voorspellende en

verklarende kracht

betrouwbaar weergeven ban resultaten van onderzoek

Correct omgaan met het werk van anderen

Niet kunstmatig manipuleren

Correct meewerken ad structuren vh wetenschapsbedrijf

Van expansiedrang naar milieuproblematiek

Reactie tegen het logisch empirisme

Schijnwerptheorie

Falsifieerbaarheid als demarcatiecriterium

Mens: dyanmisch wezen

niet binden aardse beperking

Kennis begint bij problemen

log. emp.

Beginvraag:

meta-fysica <-> wet.

Paradigma

Voor elke theorie wel bevestiging

= modelprestatie, grote mate consensus binnen wt. gemeenschap

Voorbij dualisme van wet. & Pol.

pseudo. wet <-> wet.

krit. rat.

verlichting -> ruimte -> milieuproblematiek

waarnemingen gebaseerd op zintuigen

geest schijnwerpen op het fenomeen

Bevestiging theorie als gebeurtenis de theorie zou weerlegd hebben

techniek &

geografische spreiding

ten onrechte wet. statuut

wet.techn.optimisme daalt

eindigheidsbesef

overleving vd mensheid in gedrang

rol waarneming

Sommige info-elementen

a priori potentieel relevant

andere over het hoofd gezien

Hoe meer gebeurtenissen uitsluiten hoe beter

wet. = Big Science

Techniek optimisme

Techniek pessimisme

waarneming als falsifiërende instantie

Onaantastbaarheid is een slechte eig.

VW Pol.'ers -> wet.'ers werk laten doen

vervreemding en denaturerend door techn.

bevrijdende mogelijkheden van techn

Ernstig maar mislukt falsificatie -> steun theorie

welke testresultaten -> weerlegging

Hypothetisch-deductieve opvatting vd wet.

adhoc hulphypotheses/herinterpretatie -> daling wet. karakter

Keuze WAT ,WIE en WELKE methode

Welke wet. problemen erkend

Problemen

oplossingen -> hypotheses vormen

Bepaalde richting gestuurd

Deductie

Als voorspelende gevolgen uitblijven -> verwerpen

Ecofilosofie: De oorsprong vd kwaal en het antw. erop

Strikt logische grond

Wet. krijgt pol. dimensie (opwarming aarde)

Welk type oplossing aanvaard

Articulatie vh emp. en rationele moment vd kennisverwerving

Geluk voor alle mensen

beperktheid verdwijnt en daarmee ook de zin voor het transcedente

Theoriën aan alle kritiek onttrekken -> onwetenschappelijk

interpretaties parameters en alles errond -> pol. profiel

Desacr. geen oorzaak maar een gevolg van de ontwikkeling van wet. en tech?

Mens lot in eigen handen

heuristiek

gerichte gok

Trial and error

Waarneming als ontkrachting niet als bevestiging

creatief denken

middelen worden rechten

hypotheses

bevorderen van

WTK-bestel

(wet,techn,kapitaal)

Bezorgen van middelen (doel-op-zich)

Diesseitig denken

Spectaculair: voldoende belofte op succes

Het antifundamentalisme en antidogmatisme van Popper

zelf het domein vh gissen is een gissing -> kritisch zijn

gelijkwaardigheid

autonoom systeem

ecologische catastrofe

cyclisch productieproces

hypothesevorming aanleiding waarnemingen niet het logisch gevolg ervan

Emp: waarneming

Zondebokmech.

Weigeren discussie op weT. niveau

symb. en emotioneel geladen elementen

Primitivisme en/of natuurverheerlijking

Argumenten en vb'n begin IR en millieuprobl.

Onzekerheid van de projecties van de techn.opt.

Technical fix

techniek dwingend: mens slaaf vd techniek

Geen plaats voor kritiek af te wijzen

oplossingen

problemen

neg. aspecten genegeerd/geminimaliseerd

instrumentalisme -> neg. gevolgen: mens

Techn. enkel mogelijkheden: nt dwingend

Techn. geen afbreuk zingeving

elk ernstig probleem -> opl

mensen vaak irrationeel/emotioneel

techn.pess. inconsequent: profiteren ook voordelen techn.

vb'n uit gezondheidszorg, info en cultuurspreiding

antidogmatisch

Popper: aangeboren verwachting

in werkelijkheid enige vorm van regelmaat

geluk, intuïtie, vergissingen zijn essentieel

geboortebeperking

morele catastrofe

benadering

Voldoende platsisch:

vraagstukken onopgelost

streven naar waarheid, wet. blijft doxa (verwachting) geen epistèmè (pure kennis)

Bedenkingen

principiële weerlegbaarheid

Anders formuleren dan wel weerlegbaar

meerdere hypotheses (complex) -> welke verwerpen?

Er is meer dan één wereld

Zinvolheid: kritisch discuteerbaar

theorie in gedrang -> adhoc hyptoheses voor weerleggingen op te vangen

Milieu-ethiek

Aanwezigheid Para. -> rijpheid vd wet. discipline

Werelden:

paradigmawissel

Principe van vasthoudendheid

In perken geldigheidsdomein theorie

naaste begrip uitbreiden naar toekomstige generaties (mensen en DIEREN)

1: "Normale" wereld v. fysisch-organische toestanden

Wet. revoluties

nieuwe theorie zonder

die zwakheden

2: bewijstzijnstoestanden: mentale, "subj." werkelijkheid

mede-lijdens-waardig

Popper doet ook een beroep op waarnemingen

denkinhouden

Anomalie

3: "Objectieve kennis"

theoriën, hypotheses, verhalen, wiskunde,...

(tegenspraak die in een paradigma niet verklaard kan worden)

Disciplinaire matrix

Mens waarde-gevend

één onontwarbaar geheel

= constellatie van onvertuigingen, waarden en technieken die de leden ve wet. gemeenschap met elkaar delen

meer medelijden met een panda dan met een mossel

wegwerken

Uitdrukkingen, definities en wetten

daaorm niet de hoogste waarde

adhoc hypotheses

paradigma verdedigen

Metafysische componenten

Gemeenschappelijke waarden en voorkeuren

wet. rev.

Paradigmawissel

Standaarvoorbeelden

Verandering wereldbeeld

Keuze paradigma niet enkel logica en experimenten ook macht, propaganda,...

Popper: waarneming niet als bron van kennis maar als kritische instantie