Çalgıların Sınıflandırılması

Trompet

Çalgıların Sınıflandırılması

Klarnet Ağızlığı

Obuğa Ağızlığı

Metal ve pirinçten yapılırlar. Bu çalgılar icraacının ağızındaki ağızlığı titretmesiyle ses üretirler. Icraacının ağızından çıkan hava ağızlığı titreterek hava sütunundan geçer ve çalgı ses üretir.

Tombon, trompet, tuba bu çalgılara örneklerdir.

Akordeon

Brasswinds

Orijinali ağaçtan yapılır fakat artık farklı materyaller de kullanılmaktadır. Plastik vb. Kamış veya ince materyal olarak adlandırılan parça ağızlığa yerleştirilir. İcraacı hava üflediğinde kamışı titremeye zorlar ve ses sütundan geçerek ses oluşturur. Çift kamışlı çalgılarda (bassoon ve obua gibi) kamış, ağızlığın girişine yerleştirilir. Flüt gibi tahta üflemelilerde ise icraacı ağızlığa belli bir açıda hava üfleyerek ses çıkartır.

Bendir

Woodwinds

Serbest titreşimli kamış bulundururlar. Çalgının tonu (pitch) kamışın kalınlığına bağlı şekilde değişir. Bu enstrümanlara akordeon örnek verilebilir.

Free-reed

Diğer membranophone üyelerine verilen isim ise fream drums dır. Bu davulların diğerlerinden farkı ise derinin çerçeveye gerilmesidir. Çerçeve bu davulun gövdesi olarak da adlandırılabilir. Örnek olarak tamburin, bendir verilebilir.

Frame Drums

Hava kütlesini titreterek ses üreten çalgılardır. Üflemeli çalgılar olarak bilinirler.

Kazoo

Diğer membranophone çalgılarından farklı olarak mirlitonslar davul değillerdir. Deri, icraacının sesiyle veya enstrümanıyla beraber titreyerek ses oluşturur. Akordlanabilir esntrümanlar değillerdir. Kazoo bu çalgılara en iyi örnektir.

Aerophone

Mirlitions

Friction Drum

Deriye vurmak yerine bagetin veya aracın deriye sürtünmesiyle ses oluşturan çalgılardır. Bu çalgılar akord edilemez.

Friction Drums

Trampet

Gerilmiş bir deriyi veya zarı titretme yoluyla ses üreten çalgılardır. Çalgının şekillerine göre sınıflandırılırlar.

Varil,silindirik, konik, çifte konik, kadeh, kum saati biçimlerinde olurlar. Kettle davullar gibi bu tip davullarda da gövdeye yapıştırılmış veya gerilmiş bir deri bulunur. Eller, baget veya tokmakla çalınabilir. Kettle davullardan farkı ise her zaman derin olmamalarıdır.

Tubular Drums

Kettle Drums

Membranophone

Kase davullar da denilir. Alt bölgeleri yuvarlak ve bitişiktir. Deri gerginliği ayarlanabilir olabilir veya olmayabilir. Icraacı tokmak, baget ve el ile çalabilir.

Kettle Drums

Musical Bow

Chordophone’lar ayrıca telin nasıl çalındığına göre alt kategorilere ayrılırlar.

Yay ile çalınan chordophonelara örnek olarak keman,viola,kontrabass

Pluck (çekme) tekniği ile çalınanlara ise gitar,harp,mandolin örnek verilebilir.

Piyano ise tellere vurma tekniğiyle çalınan chordophonelara örnek verilebilir.

Lute

Resonatorleri olanları ve olmayanları vardır. Teller, ağaç yayın üzerinde gerilmiştir.

Musical bows

Bu enstrümanların boyun bölgeleri vardır. Teller resonatorun üzerinden geçer ve boyun denilen parçaya bağlanır. Yayla veya çekme tekniğiyle çalınabilirler.

Lutes

Harp

Günümüzde en çok kullanılan çalgı sınıflandırma şemasıdır. Erich von Hornbostel ve Curt Sachs tarafından yapılmıştır. Çalgıları idiophone, membranophone,

chordophone,

aerophone,

electrophone

olarak beş başlıkta inceler.

Zither

Boyun bölgeleri yoktur. Teller gövdenin iki ucu arasında gerilmiştir. Tellere vurulması veya tellerin çekilmesi gibi tekniklerle çalınır.

Kanun bu çalgılara örnek olarak verilebilir.

Harps

Zithers

Telleri ses tahtasına paralel değildir.

Gergin şekilde olan teli titreterek ses üreten çalgılar anlamına gelir.

Bu çalgıların resonatorle ilişkili olan 5 temel tipi vardır. Resonator çalgının gövdesi, titreyen bölge anlamına da gelir. Gövde, telden geçen titreşimi alıp büyütür ve daha çekici bir ses haline gelir. Sesin tınısına etkisi oldukça büyüktür.

Chordophone

Lyre

Teller, resonator ve bir kol arasında gerilmiştir. Yay yardımıyla veya parmaklarla çalınabilir.

Lyres

Plucked

Linguaphone olarak da adlandırılırlar. Plucked’ın Türkçe karşılığı yolmak, koparmak gibi anlamlara gelmektedir. Genel kullanımı parmak ile veya aynı görevi yerine getirecek bir araç yardımı ile çekmektir. Harp, Gitar, Ud, Sitar bu enstrümanlara örnektir.

Guzheng

Sert bir zeminde preslenerek ses üreten çalgılardır. Örnek olarak step dansçılarının kullandığı ayakkabılar bu çalgı tipine aittirler.

Stamped

Step Tap Shoes

Hornbostel-Sachs

Çubuk, sipsi, baget vb araçlarla vurularak, bu araçların kullanılması üzerinden ses çıkaran müzik aletlerine verilen genel isimdir. Ksilofon, çelik davul (steel drum), davul seti ve zilleri (bateri), çelik üçgen bunlara örnektir.

Percussion

Ksilofon

Ses üretmek için katı materyali titreten çalgılar. Taş, ağaç ve metal bu çalgılarda kullanılan katı materyale örnek olarak verilebilir. Idiophone’lar çalgının nasıl titretşiğine göre kendi içlerinde farklılaşırlar.

Idiophone

Organoloji nedir? Neden organoloji?

Sarsılmış, sallanmış anlamlarına gelir. Bu enstrümanların ses çıkarabilmeleri için sarsılmaları gereklidir. Maracas bu çalgı tipine örnektir.

Shaken

Maracas

Glass Harmonica

Ovuşturunca ses üreten çalgılardır. Farklı boyutlardaki cam tabakaların veya cam bardakların (musical glasses), parmakları nemli bir

icraacı tarafından ovularak çalınması sonucunda ses üreten çalgılardır.

Friction

Washboard

Tam Türkçe karşılığı olmamasına rağmen kazıma,sıyırma anlamına gelir. Bu enstrümanlar adından da anlaşılabileceği gibi kazıma,sürtme durumlarında ses üreten çalgılardır. Blues tarzı müziklerde de kullanılan Ratchet, Washboard gibi enstrümanlar örnek olarak verilebilir.

Scraped

Ratchet

Organoloji, çalgı bilgisi demektir. Organolojiye göre insan tarafından ses üretmek için yaratılan bütün alet ve aygıtlara çalgı denir.

Çalgıların sınıflandırılması organoloji bilimi adı altında gerçekleşir.

Benzer araçların birbirine veya beraber vurulmasıyla ses oluşturan çalgılardır. Ziller, parmak zilleri bunlara örnektir.

Concussion

Parmak Zilleri

Electrophones

Sesi elektrik vasıtasıyla üreten veya sesi geleneksel şekilde üretip daha sonra elektronik amplifikasyon yardımıyla yansıtan çalgılardır.

Synthesizerlar sesi elektrik vasıtasıyla üreten çalgılardır. Elektronik gitar ve piyanolar ise elektronik amplifikasyon bulunduran geleneksel çalgılardır.

Antik Kültürlerden günümüze gelen, müzik enstrümanlarının sosyal statülerinin ve kullanış biçimlerinin yer verildiği dökümanlar vardır; bu dökümanlar bazen sınıflandırma biçimini de bulundurmaktadırlar. Konuyla ilgili önemli ilk belgeler 16. yy batısından, Sebastian Virdung'un "Musicia getuscth und ausgezogen (1511)" kitabından ve Martin Agricola'nın "Musica instrumentalis deudsch (1529)" kitabından gelmektedir.

A number of ancient cultures left documents detailing the musical instruments used and their role in society; these documents sometimes included a classification system. The first major documents on the subjects from the west, however, date from the 16th century, with works such as Sebastian Virdung's Musica getuscht und ausgezogen (1511), and Martin Agricola's Musica instrumentalis deudsch (1529).

<https://en.wikipedia.org/wiki/Organology>

Enstrümanların sınıflandırılması farklı topluluk ve kültürler tarafından tarih boyunca

çeşitli şekillerde yapılmıştır.

Örnek olarak,

Chineese classification, bilinen en eski sınıflandırmadır. Enstrümanları yapıldıkları maddelere göre sınıflandırmışlardır. Mesih Öncesi 3000 yılı olarak tahmin edilir. Tunç devrine karşılık gelmektedir. Bu sınıflandırmada taştan yapılan enstrümanlar bir grupta, ağaçtan yapılanlar bir grupta, ipekten yapılanlar başka bir grupta, bambu ağacından yapılanlar ise başka bir grupta yer almaktadırlar.

Western classification, modern sınıflandırma olarak da tanımlanır. Enstrümanları üflemeli,yaylı ve vurmalı olarak inceler. Martin Agricola (6 January 1486 – 10 June 1556) tarafından daha sonra genişletilmiştir. Tuşlu çalgılar sınıfı bu sınıflandırmaya tam olarak uyum sağlamaz çünkü bu sistemde piyanonun telleri vardır fakat tellere vurularak ses üretildiği için hangi kategoride olacağı net değildir.

Mahillon and Hornbostel-Sachs systems, Hint kökenli eski bir sistemdir. Mesih Öncesi 3. ya da 4. yy'a denk gelmektedir. Bharata Muni bu sistemde enstrümanları 4 sınıfta incelemiştir. Bunlar, tel titreşimli, hava titreşimli, metalden veya ağaçtan yapılan perküsyon esntrümanları, deri bulunduran perküsyon enstrümanlarıdır. Victor-Charles Mahillon daha sonra bu sisteme çok benzer bir sistemi benimsemiştir. Brüksel Konservatuarı Müzik Enstrümanı Kolleksiyonu'nda sorumlu kişi olarak 1888 kataloğunda enstrümanları 4 sınıfta incelemiştir. Telliler, üflemeliler, vurmalılar ve diğer perküsyonlar. Daha sonra bu şema alınıp Erich von Hornbostel ve Curt Sachs tarafından genişletilmiştir. Geliştirdikleri bu şema Zeitschrift für Ethnologie dergisinde 1914 yılında yayınlanmıştır.

1890'da Victor-Charles Mahillon (1841-1924), Brian Greene ile birlikte "idiohpone"lar hakkında derinlemesine sınıflandırma yapmak için çalışmalarda bulunuşlardır. Bu sınıflandırmalar daha sonra Erich von Hornbostel ve Curt Sachs tarafından sahiplenilip hala günümüzde kabul görmektedirler.

"In 1890 he collaborated with Brian Greene to develop much of the more in-depth classifications of idiophones. His classification of instruments was later adopted by Erich von Hornbostel and Curt Sachs, and is still in use today."

<https://en.wikipedia.org/wiki/Victor-Charles_Mahillon>

Elementer Organoloji

Elementer organoloji, organoloji biliminin bir dalıdır. Enstrümanları, ses üretirken kullandığı elemente göre sınıflandırır.

Kaynakça

http://www.britannica.com/art/musical-instrument

https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Scientific_musical_instruments_classification

http://musiced.about.com/od/musicinstruments/a/musicinstrument.htm