Τμήμα Α3: Οι ορατές και οι αθέατες όψεις των πόλεων

Οι ορατές και οι αθέατες όψεις των πόλεων

Η πόλη είναι ένας αντικατοπτρισμός του οποίου η αντανάκλαση «φωτίζει» συνήθως το εμφανές, αυτό που εμείς έχουμε την ανάγκη να βλέπουμε γιατί ικανοποιεί τις δικές μας πεποιθήσεις περί της ιδανικής κοινωνίας. Με τον πολιτισμό, την κουλτούρα, την εκπαίδευση, τη νυκτερινή ζωή, την ψυχαγωγία, τις παροχές υγείας, που αποσκοπούν στην παροχή μίας καλής ποιότητας ζωής στους πολίτες.

Από την άλλη, βέβαια, υπάρχουν και στοιχεία που δεν είναι απόλυτα εμφανή, αλλά χρειάζεται να τα «ανακαλύψει» κανείς και υποθάλπτουν την αρνητική τους όψη. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι τα συχνά φαινόμενα ρατσισμού, εγκληματικότητας, φτώχειας, ανεργίας και πολλών άλλων προβλημάτων που μαστίζουν τις σύγχρονες πόλεις.

Μάλιστα, ο στοχαστής Λούις Μάμφορντ παρομοιάζει ολόκληρο τον κόσμο με έναν αστερισμό και τις πόλεις που τον «συγκροτούν» με τους διάφορους αστικούς πόλους που αποτελούν και τα κομβικά του σημεία. Καταλαβαίνουμε, λοιπόν, και τη σπουδαιότητα της εξερεύνησης τους!

Θεωρίες για την πόλη

Αναμφίβολα, η δημιουργία των πρώτων κοινωνικών συμβιώσεων υπήρξε ένα θέμα, το οποίο πραγματεύτηκαν, ήδη από την αρχαιότητα, οι πρώτοι Έλληνες φιλόσοφοι.

Από την "Πολιτεία" του Πλάτωνα, λοιπόν, και τα "Πολιτικά" του Αριστοτέλη μέχρι τις σύγχρονες θεωρίες των κοινωνιολόγων Γουέρθ, Ζίμμελς και Παρκ, η πόλη παρουσιάζεται ως μία θεμελιώδης κοινότητα πολιτών. Η κοινότητα αυτή, άμεσα συσχετιζόμενη με τις ανάγκες των ανθρώπων κι ανταποκρινόμενη στις επιθυμίες τους, υποδηλώνει την αέναη προσπάθεια του ανθρώπινου είδους να ζει οργανωμένα (κοινωνικά και πολιτικά).

Ένα ταξίδι στην ιστορία των πόλεων

Ο θεσμός των πόλεων έχει υποστεί πολλές διαφοροποιήσεις κατά τη διάρκεια της ιστορίας. Με την ανακάλυψη καινούριων τόπων, τη διευκόλυνση του ανθρώπου από μηχανές σε διαφόρους τομείς και την ανακάλυψη του εμπορίου από μια κλειστή κοινωνία μετατράπηκε σε ένα παγκόσμιο κέντρο.

Οι πρώτοι αστικοί οικισμοί εμφανίστηκαν κατά την 7η χιλιετία π.Χ. με την πρώτη αναφορά στην Μεσοποταμία και αργότερα γύρω από μεγάλους ποταμούς, όπως ο Νείλος.Κατά τον 8ο αιώνα εμφανίστηκε η ανώτατη μονάδα ανεξάρτητης πολιτικής και θρησκευτικής οργάνωσης, η πόλη.

Πολύ αργότερα ξέσπασε η Βιομηχανική επανάσταση η οποία οδήγησε στην εμφάνιση της σύγχρονης «εκβιομηχανισμένης» πόλης.

Εξαιτίας της αστυφιλίας, ένα από τα κυριότερα χαρακτηριστικά του 20ου αιώνα ήταν η υπερβολική ανάπτυξη των πόλεων. Ωστόσο, η συγκέντρωση τόσο μεγάλου πληθυσμού σε αυτές, χωρίς υποδομές, δημιούργησε νέα προβλήματα.

Αστικός Τρόπος ζωής

Στις σύγχρονες μεγαλουπόλεις οι σχέσεις μεταξύ των κατοίκων είναι απρόσωπες, κι αυτό γιατί ο σύγχρονος τρόπος ζωής χαρακτηρίζεται από καχυποψία, αποξένωση, μοναξιά.

Μνημεία, η πολιτιστική ταυτότητα των πόλεων

Τέχνη: έκφραση των βιωμάτων των πολιτών

Μέσα από την ποίηση, τη λογοτεχνία, το θέατρο και τον κινηματογράφο εκφράζονται τα βιώματα των συγγραφέων, επομένως και εικόνες των πόλεων στις οποίες βίωσαν τις πρώτες τους εμπειρίες.

Πόλεις –Σταθμοί Πολιτιστικών Οργανώσεων

Η διοργάνωση πολιτιστικών εκδηλώσεων, που αφορούν την κουλτούρα και την τέχνη, μετριάζουν τον μοναχικό και αποξενωμένο τρόπο ζωής στις πόλεις. Πολλές είναι αυτές στις οποίες κάθε χρόνο πραγματοποιούνται μεγάλα κινηματογραφικά φεστιβάλ, απονομές βραβείων, καθώς και διαγωνισμοί τραγουδιού.

Γκράφιτι: Σύγχρονος τρόπος έκφρασης των πολιτών

Μέσα από τα γκράφιτι η τέχνη μπορεί να αποτυπωθεί και σε τοίχους που τις περισσότερες φορές είναι βαμμένοι με έντονα χρώματα, δημιουργώντας μας αισθήματα χαράς και αισιοδοξίας. Δίνοντας μας μηνύματα για την ειρήνη, την ελευθερία κατά του ρατσισμού μας κάνει να γινόμαστε συνειδητοποιημένοι και δραστήριοι για διάφορα θέματα που απασχολούν την ανθρωπότητα.

Clusters: Οικονομικό φαινόμενο των σύγχρονων μεγαλουπόλεων

Η δημιουργία των Clusters μέσα στην πόλη είναι ένα φαινόμενο το οποίο εμφανίστηκε τα τελευταία χρόνια , κυρίως στις μοντέρνες βιομηχανικές πόλεις. Αναφέρεται στην τάση να συγκεντρώνονται ομοειδείς οικονομικές δραστηριότητες και να δημιουργούν διάφορα κέντρα, ανάλογα με το αντικείμενο, το οποίο αντιπροσωπεύουν π.χ. κέντρα ψυχαγωγίας, τράπεζες, κατασκευαστικές εταιρίες, εμπορικά κέντρα κ.τ.λ..

Η μάστιγα των σύγχρονων πόλεων: τα κοινωνικά προβλήματα

Πληθώρα κοινωνικών προβλημάτων που απορρέουν από τον αστικό τρόπο ζωής κυριαρχούν στις πόλεις, όπως η εγκληματικότητα, τα ναρκωτικά, ο αλκοολισμός, η ανεργία και κυρίως ο ρατσισμός.

Ένα συνηθισμένο φαινόμενο που εντοπίζεται στις σύγχρονες πόλεις είναι η φτώχεια το μέγεθος των διαστάσεων της οποίας μπορεί να γίνει αντιληπτό στην κοινωνία. Έτσι, έχουμε την εμφάνιση κοινωνικών προβλημάτων όπως η πείνα, ο αναλφαβητισμός, οι επιδημίες, η ανεργία, η βία, η καταπάτηση των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Με άλλα λόγια, η κοινωνία χάνει την οικονομική και κοινωνική ευρωστία και ευημερία της.

Ένα άλλο σημαντικό αποτέλεσμα της φτώχειας είναι η δημιουργία παραγκουπόλεων, οι οποίες βρίσκονται κοντά σε συνεχώς αναπτυσσόμενες πόλεις όπου είναι έντονο το στοιχείο της αστικοποίησης.

Στην εποχή μας ,επίσης, υπάρχουν πολλά γκέτο σε ολόκληρο τον κόσμο και κυρίως στις μεγάλες πόλεις, όπου διαμένουν οι μειονότητες. Τα γκέτο αυτά είναι κοινωνικά αποκλεισμένα και περιθωριοποιημένα από την υπόλοιπη χώρα. Τέσσερεις άρρηκτα συνδεδεμένες μαζί τους λέξεις:

• στιγματισμός,
• περιορισμός,
• χωρικός αποκλεισμός,
• θεσμικός εγκλεισμός.

Πόσα προβλήματα να αντέξει άραγε μια πόλη;

Από τα μέσα του 20ου αιώνα, ο άνθρωπος εμφανίζεται ως πρωταγωνιστής της βιόσφαιρας, ένας εισβολέας ο οποίος λεηλατεί τις ίδιες τις πηγές του, απειλεί με την εμφάνισή του έναν μεγάλο αριθμό άλλων ειδών και επηρεάζει το κλίμα του πλανήτη. Σ’ αυτό έρχεται να προστεθεί η τάση μετακίνησης των κατοίκων της υπαίθρου για μόνιμη εγκατάσταση στα αστικά κέντρα, στις μεγάλες πόλεις.

Καταστροφή και μόλυνση του φυσικού περιβάλλοντος από το πλήθος των εργοστασίων, την έλλειψη πρασίνου, την επιβαρυμένη ατμόσφαιρα από το διοξείδιο του άνθρακα, το καυσαέριο από τις πρώτες πρωινές ώρες, την απουσία καθαρών υδάτων, την έλλειψη ηρεμίας και ησυχίας, την παρουσία τσιμεντένιων γιγάντων και τέλος την απουσία του ήλιου, είναι τα προβλήματα που αντιμετωπίζει καθημερινά ο άνθρωπος των σύγχρονων μεγαλουπόλεων.

Η Βιώσιμη πόλη

Η αειφορία των πόλεων είναι απαραίτητη, αποτελώντας έναν εναλλακτικό τρόπο ζωής, επιδιώκει την επιστροφή και την αρμονική επανένταξη του ανθρώπου στο περιβάλλον που τον δημιούργησε και την αναζήτηση καθαρών τεχνολογικά λύσεων.

Είναι ανάγκη στην πορεία για την αειφορία των πόλεων να αξιοποιήσουμε τη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και εναλλακτικών καυσίμων στις μεταφορές, την εξοικονόμηση ενέργειας και γενικότερα τους σύγχρονους τρόπους οργάνωσης των δραστηριοτήτων τους.

Πιθανότατα, ένα αίσθημα δυσφορίας να έχει καταβάλλει κάποιο άτομο, το οποίο πριν δεν ήταν σε θέση να αντιληφθεί τη σχετικότητα των όσων διαδραματίζονται σε μία πόλη, γιατί ουσιαστικά η κοινωνία μίας πόλης είναι θέατρο και εμείς ως θεατές μπορούμε να βλέπουμε το κομμάτι που ο «σκηνοθέτης» και ο «παραγωγός» έχουν αποφασίσει να διαδραματιστεί μπροστά στα μάτια μας.

Αλλά το τι γίνεται στα παρασκήνια, πίσω από την αυλαία, είτε θα πάμε μόνοι μας και θα το ανακαλύψουμε, είτε θα καθίσουμε στις θέσεις μας περιμένοντας και θα αρκούμαστε σε αυτό που μας «δίνουν», που επιλέγουμε να μας προσφέρουν! Καλό θα ήταν, ωστόσο, να μη δώσουμε έμφαση μόνο στα θετικά, αλλά να επανεξετάσουμε προσεκτικά τις πτυχές αθέατων όψεων μίας πόλης, έτσι ώστε να προβληματιστούμε και να δραστηριοποιηθούμε.

Κάθε πόλη μια διαδρομή. Κάθε διαδρομή μια ιστορία!

Κάθε πόλη, βέβαια, έχει τα δικά της μνημεία που την καθιστούν ιδιαίτερη και μοναδική και τη διαφοροποιούν από τις υπόλοιπες. Τα μνημεία αυτά, πέρα από το γεγονός ότι μας δίνουν πληροφορίες για το ιστορικό και κοινωνικό πλαίσιο της εποχής (άνθιση πολιτισμών, ακμή, παρακμή, καταπίεση, δουλεία), αποτελούν σύμβολα του πολιτισμού της και μας δίνουν στοιχεία για την κουλτούρα των ανθρώπων.

ΜΕΛΗ ΟΜΑΔΑΣ

ΜΠΕΝΑΡΔΗ ΚΑΣΣΙΑΝΗ

ΜΟΥΡΤΖΟΥΚΟΥ ΑΦΡΟΔΙΤΗ

ΜΩΡΑΙΤΗΣ ΜΑΡΙΟΣ

ΜΠΕΘΑΝΗ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ

ΜΟΝΙΟΣ ΓΙΩΡΓΟΣ

ΜΑΡΚΑΚΗΣ ΚΩΣΤΑΣ

ΜΙΧΑΛΑΚΗΣ ΘΑΝΑΣΗΣ

ΞΕΚΟΥΚΗ ΟΥΡΑΝΙΑ

ΜΟΥΡΤΖΟΥΚΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ

ΜΟΥΣΚΑΪ ΜΑΤΙΛΝΤΑ

ΑΛΠΕΡΤ ΜΟΥΣΚΑΪ

ΔΙΟΝΥΣΙΑ ΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΥ

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΜΗΤΣΟΣ

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΜΗΤΣΟΥ

ΙΩΑΝΝΑ ΜΠΕΝΑΡΔΗ

ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ ΜΑΡΚΟΥΔΗ

ΜΕΓΑ ΑΘΗΝΑ

ΜΟΥΣΤΑΚΑ ΝΙΚΟΛΕΤΤΑ

ΜΙΣΙΟΥ ΓΙΑΝΝΑ

ΜΙΧΑΛΟΠΟΥΛΟΣ ΜΙΧΑΛΗΣ

ΝΕΡΑΤΖΗ ΣΩΤΗΡΙΑ

ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΟΜΑΔΑΣ: ΜΑΡΙΑ ΚΑΛΟΓΕΡΑΚΗ, ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΟΣ