Alkoolet dhe fenolet

Alkoolet dhe fenolet

Alkoolet

Vetitë

Vetitë e alkooleve rrjedhin nga grupi hidroksil. Alkoolet mund të konsiderohen derivate të ujit, ku një atom i hidrogjenit zëvendësohet me një radikal. Alkoolet kanë veti të hidrokarbureve dhe ujit, p.sh : etanoli është i djegshëm (si edhe etani), dhe reagon me natriumin si edhe uji. Alkoolet në krahasim me hidrokarburet, kanë temperatura të vlimit dhe shkrirjes më të larta. Alkoolet tretën mirë në ujë. Alkoolet me 1 deri 3 atome karboni tretën mirë ne ujë, me rritje të atomeve të karbonit zvogëlohet tretshmëria e alkoolit në ujë. Alkoolet zhvillojnë reaksione të shumta kimike nga të cilat formohen këto komponime : aldehidet, ketonet, acidet, esteret etj.

Alkoolet terciare nuk oksidohen.

Në kimi, alkooli është çdo komponim organik në të cilin grupi hidroksil (-OH) shoqërohet me atomin e karbonit nga një alkil ose grup alkilik. Formula e përgjithshme e një alkooli aciklik është CnH2n+1OH. Me fjalë tjera alkoholi i referohet etanolit, lloj alkooli që është pjesë përbërëse e pijeve alkoolike.

Etanoli është lëng pa ngjyrë i cili fitohet me fermentimin e sheqerit. Industrialisht fitohet me hidratimin e etilenit me ujë në prezencë të acidit fosforik. Etanoli më shum përdoret si antidepresiv me mijëra vjet. Varshmëria nga alkooli quhet alkoolizëm.

Ndarja e alkooleve

Në bazë të natyrës të radikaleve:

Alimfatike

Aliciklike

Aromatike

Ne bazë të pozitës se ku është i lidhur grupi hidroksil:

Alkoole primare

Alkoole sekondare dhe

Alkoole terciare.

Sipas grupit hidroksil:

Alkoole njëhidroksilike

Alkoole dyhidroksilike dhe

Alkoole trehidroksilike.

Fenolet

Fenolet janë derivate të hidrokarbureve aromatike tek të cilat grupi funksionar hidroksil –OH lidhet drejtpërsëdrejti me atomet e karbonit të unazës së areneve (si unaza benzenit, ( C₆H₅–OH ) (polihidroksilike). Fenolet dallohen prej alkoolve, si nga metodat e përfitimit, ashtu edhe në disa veçori kimike.

Përfitimi

Fenolet në sasi të vogla përfitohen prej katranit të qymyr gurit me distilim fraksional. Në sasi të vogla gjenden në bimë. Fenolati i natriumit tretet në ujë të acidifikuar me acid klorhidrik. Një prej metodave të hershme,që përdoret edhe sot është shkrirja e kripës së natriumit të acidit sulfobenzoik në prani të hidroksidit të natriumit në temperaturë 300-350 °C

Vetitë

Fenolet njëhidroksilike janë substanca të ngurta ose lëngje me erë karakteristike. Pak treten në ujë, por treten në tretës organikë. Fenoli është substancë kristalore pa ngjyrë, me pikë shkrirjeje 42 °C , me pikë të vlimit 181 °C . Shumica e fenoleve përdoren si mjete dizenfektuese, sepse, për shumë mikroorganizma, janë helmues. P.sh. tretësira e fenolit 5% përdoret si mjet dezinfektues.

Fenoli në kontakt me lëkuren njeriut përthithet dhe shkakton plagë, duke e helmuar organizmin. Ujërat industriale, e në veçanti ato të termocentraleve, janë shumë të ndotura me fenole. Fenoli duke u oksiduar shpenzon oksigjenin në ujë, kështu që jeta e gjallesave (peshqve) në ujë bëhet e pamundshme.