Thema 3: De aarde beweegt
113
Thema 3: De aarde beweegt
Les 1: Bevende aarde
Les 2: Knallende bergen
Les 4: Goed om te weten
Begrippen bij thema 3:
De aarde beweegt
Als je op straat loopt, merk je
er weinig van. Toch rommelt
en kolkt het onder je voeten.
Het oppervlak van de aarde
is voortdurend in beweging.
Zo ontstaan bergen,
vulkanen en aardbevingen.
* Aardbeving
* Tsunami
* Aardkorst
* Aardmantel
* Tektonische platen
* Breuklijn
* Trog
* Vulkaan
* Actieve vulkaan
* Dode vulkaan
Terugblik vorige les
Les 3: Onder de loep
Samenvatting van dit thema
In deze les
Quizvragen
Het ontstaan van bergen
Begrippen bij dit thema
Het ontstaan van de Himalaya
Begrippen bij deze les
Bergen in zee
Aardbevingen ontstaan doordat er van alles gebeurt onder de grond.
Begrippen bij deze les
Soms vindt er een aardbeving onder de oceaan plaats.
Ieder jaar zijn er op de wereld ongeveer 3 miljoen aardbevingen.
De opbouw van de aarde:
Wanneer twee platen tegen elkaar op botsen ontstaan er bergen.
De buitenkant van de aarde is een dunne korst van ongeveer 30 kilometer, de aardkorst.
Er kunnen ook botsingen ontstaan tussen landplaten en oceaanplaten.
aardkorst
aardmantel (magma)
Dat heet een tsunami
In deze les:
Het westen is het meest bergactige deel van de Verenigde Staten.
Dat botsen gaan heel langzaam, met een paar centimeter per jaar.
vloeibare kern (vloeibaar ijzer)
Het oosten van de Verenigde Staten is vlakker dan het westen. Er liggen belangrijkste steden als Washington en New York
Californië
De meeste zijn niet zo zwaar. Maar sommige aardbeving zijn zo heftig dat er veel schade is en veel slachtoffers vallen.
Je maakt de quiz voor jezelf op een blaadje. Het zijn 15 vragen. Je vult steeds het antwoord in. Aan het eind van de quiz kun je zien hoe goed je de stof voor de toets al kent.
Daaronder ligt de veel dikkere aardmantel. Die bestaat uit een stroperige en langzaam bewegende massa.
harde kern
* Trog
* Vulkaan
* Actieve vulkaan
* Dode vulkaan
* Aardbeving
* Tsunami
* Aardkorst
* Aardmantel
* Tektonische platen
* Breuklijn
Er ontstaat dan een enorme vloedgolf en die kan duizenden kilometers verderop aan land enorme schade aanrichten.
1. Omdat de oceaanplaat zwaarder is, zakt deze onder de landplaat.
* Samenvatting van de vorige lessen
* Belangrijke begrippen voor de toets
* Quizvragen over de toetsstof
* Gaan we inzoomen op de belangrijkste plaatsen en landen in Noord- en Midden-Amerika.
* Aardbeving
* Aardkorst
* Aardmantel
* Actieve vulkaan
* Breuklijn
* Dode vulkaan
* Tektonische platen
* Trog
* Tsunami
* Vulkaan
Daaronder ligt een laag met vloeibaar ijzer. Dit noemen we ook wel de vloeibare kern.
De Rocky Mountains
2. Het land wordt opgetild en er ontstaan bergen.
Helemaal in het midden van de aarde vinden we de harde kern. De kern van de aarde bestaat uit ijzer en nikkel
3. Tegelijkertijd ontstaat er ook een kloof in de oceaan. Dat heet een trog.
De Alpen
Himalaya
Een aardbeving is een beweging in de aardkorst door schokken in de aarde.
New York
Washington
Filmpje: De opbouw van de aarde
Filmpje: Het ontstaan van bergen
http://www.schooltv.nl/video/de-opbouw-van-de-aarde-een-vloeibare-bol-met-een-dun-korstje/#q=opbouw%20aarde
http://www.schooltv.nl/video/hoe-zijn-de-alpen-ontstaan-door-platentektoniek/#q=ontstaan%20bergen
De Rocky Mountains zijn hele hoge bergen. DIt is het gebied van de goudzoekers en cowboys
Hier schuiven twee tektonische platen langs elkaar. Er zn regelmatig grote en kleine aardbevingen.
Aan de oostkant zijn geen vulkanen, maar men maakt zich wel zorgen over een vulkaan op het eiland La Palma duizenden kilometers verderop. Als die uitbarst en deels in zee stort, kan er een tsunami ontstaan.
Aan de westkant van Amerika loopt een bergketen, ontstaan door botsingen van landplaten en oceaanplaten.
De San Andreasbreuk
Het ontstaan van vulkanen
Aardbevingen vinden op sommige plekken heel vaak plaats en op andere plekken nooit.
De tektonische platen zijn een soort puzzelstukjes die langzaam bewegen en veranderen.
7. Noem een maatregel die wordt genomen ter bescherming tegen aardbevingen.
4. Hoe noem je de platen waaruit de aardkorst bestaat?
Er kunnen ook vulkanen ontstaan wanneer twee platen uit elkaar schuiven.
1. Waar of niet waar? Per jaar zijn er ongeveer 3 miljoen aardbevingen in de wereld.
Aardbevingen ontstaan waar twee platen langs elkaar of over elkaar schuiven.
10. Welk proces is op het plaatje hieronder te zien?
A. Het ontstaan van een vulkaan
B. Het ontstaan van een aardbeving
C. Het ontstaan van een berg
1. Wanneer een landplaat en een oceaanplaat tegen elkaar botsen, zakt de zware oceaanplaat onder de landplaat.
Het magma kan dan naar boven ontsnappen.
Zo'n driehonderd miljoen jaar geleden zag de wereld er heel anders uit.
5. Wat gebeurt er op de plaatjes hieronder?
2. Hoe noem je een aardbeving onder de oceaan?
De Vesuvius in Italië
2. Hoe dieper de plaat gaat, hoe warmer het wordt.
8. Waar of niet waar? Een landplaat is zwaarder dan een oceaanplaat.
3. De plaat smelt en er ontstaat nieuwe magma.
Topo bij dit thema
De aarde is niet één geheel, maar bestaat uit losse platen.
Langzaam duwen de platen steeds harder tegen elkaar aan, totdat de druk te groot wordt. Dan kan er een enorme schok ontstaan.
Aardbevingen komen bijna alleen maar voor op breuklijnen. Dat zijn de grenzen tussen twee tektonische platen.
4. Het magma zoekt een uitweg naar boven.
3. Wat is de goede volgorde van de opbouw van de aarde (van de binnenkant naar de buitenkant)
A. Harde kern, aardmantel, vloeibare kern, aardkorst
B. Aardkorst, harde kern,vloeibare kern, aardmantel
C. Harde kern, vloeibare kern, aardmantel, aardkorst
Die platen drijven allemaal heel langzaam (een paar centimeter per jaar) een andere kant op. Dit zijn tektonische platen.
De Hekla in IJsland
Je gaat de opdrachten maken in je werkboekje. De opdrachten worden volgende week besproken.
Pangea
9. Wat is er bijzonder aan de westkust van Noord- en Zuid-Amerika?
Filmpje: De wereld in vogelvlucht, Noord-Amerika
In Nederland hebben we nooit zware aardbevingen. Dat komt doordat Nederland midden op een tektonische plaat ligt, en niet vlakbij een rand.
5. Er is een vulkaan ontstaan.
De westkust van Noord- en Zuid-Amerika is één lange bergketen.
6. Hoe komt het dat we in Nederland geen zware aardbevingen hebben?
Filmpje: Het ontstaan van vulkanen
Filmpje: Het ontstaan van aardbevingen
http://www.schooltv.nl/video/aardbevingen-waardoor-ontstaan-ze/#q=aardbevingen
http://www.schooltv.nl/video/het-ontstaan-van-vulkanen-en-eilanden-op-de-grens-van-twee-aardplaten/#q=ontstaan%20vulkanen
Bladzijde 52 tot en met 59
http://www.schooltv.nl/video/de-wereld-in-vogelvlucht-noord-amerika/#q=rocky%20mountains
De antwoorden op de vragen
Een vulkaanuitbarsting
Er zijn twee soorten vulkanen
Dit weet ik nu:
11. Hoe noem je magma als het boven de grond komt?
Omdat aardbevingen zo gevaarlijk zijn, proberen wetenschappers ze te voorspellen.
14. Noem twee dingen die vrijkomen tijdens een vulkaanuitbarsting.
1. Het magma gaat omhoog.
4
Je gaat de opdrachten in je werkboekje maken.
3
Van een actieve vulkaan kun je verwachten dat hij nog eens uit zal barsten. Er zijn ongeveer 1300 actieve vulkanen op de wereld.
2. Het magma stijgt en duwt de aardkorst omhoog.
Dat is erg lastig. Vaak weten wetenschappers wel dat er een aardbeving komt, maar niet wanneer.
15. Hoe heten de bergen op het plaatje hieronder?
5
Een dode vulkaan zal nooit meer uitbarsten.
2
12. Welke twee soorten vulkanen bestaan er?
3. Totdat de aardkorst scheurt. Het magma stroomt of spuit uit de krater.
Maak de opdrachten in je werkboek. Bladzijden 48, 49, 50 en 51
De opdrachten worden volgende week besproken
1. Waar
2. Een tsunami
3. C
4. Tektonische platen
5. De platen bewegen langs elkaar en tegen elkaar. Daardoor ontstaan aardbevingen.
6. Nederland ligt midden op een plaat, en niet aan de rand.
7. Gebouwen worden steviger gemaakt. Mensen hebben survival pakketten in huis.
8. Niet waar
9. Het is een hele lange bergketen.
10. A
11. Lava
12. Actieve vulkanen en dode vulkanen
13. Waar
14. Lava, stenen, as en giftige dampen.
15 De Rocky Mountains
* De aardkorst is voortdurend in beweging. Daardoor kunnen aardbevingen ontstaan.
* Op de wereld komen elk jaar miljoenen aardbevingen voor. Sommige aardbevingen hebben ernstige gevolgen.
* De aardkorst bestaat uit tektonische platen die allemaal heel langzaam bewegen.
* Aardbevingen vinden meestal plaats op de grens van twee tektonische platen.
* Meestal kun je wel voorspellen dát er een aardbeving gaat komen, maar niet precies wannéér.
Maak de opdrachten in je werkboek. Bladzijden 44, 45, 46 en 47
De opdrachten worden volgende week besproken
Bladzijde 60, 61, 62 en 63
* Bergen ontstaan door beweging van tektonische platen. Vulkanen zijn een speciaal soort bergen.
* Bergen ontstaan doordat twee tektonische platen tegen elkaar aan botsen.
* Bergen kunnen ook ontstaan als de ene plaat de andere optilt.
* Vulkanen ontstaan doordat de ene plaat onder de andere duikt of doordat twee platen uit elkaar schuiven.
* Bij een vulkaanuitbarsting komen er lava, as, stenen en giftige dampen uit de vulkaan.
In landen waar vaak aardbevingen zijn worden maatregelen getroffen:
- Gebouwen worden extra stevig gemaakt
- Veel mensen hebben een survivalpakket in huis
4. Tegelijk met de lava komen er stenen, as en giftige dampen uit de vulkaan.
13. Waar of niet waar? Er zijn ongeveer 1300 werkende vulkanen in de wereld.
1
Dit kan vaak alleen in rijke landen. Daardoor vallen er in armere landen vaak meer slachtoffers.
5. De lava stroomt de vulkaan af.
Wanneer magma uit de vulkaan komt noem je het lava
Klaar met de opdrachten?
In tweetallen maak je extra opdracht 1,
bladzijde 51
Zoek in de atlas naar vulkanen die het dichtst bij Nederland liggen.