An Chopail

Abairtí copaileacha

An chopail san aimsir chaite

• Ba / Ar is ea foirmeacha na copaile san aimsir chaite agus sa mhodh coinníollach.
• Seimhiú a leanann foirmeacha seo na copaile.

Freagraí ar cheisteanna aicme

C: An mac léinn é?

F: Is ea / Ní hea

C: An lá fuar é?

F: Is ea / Ní hea

C: An peileadóir maith é?

F: Is ea / Ní hea

C: Nach dochtúir Peadar?

F: Is ea / Ní hea

Abaití Aicme

Léiriú go mbaineann

duine / rud éigin le

grúpa nó le haicme

ar leith

Struchtúr

An chopail + an fhaisnéis + an t-ainmní

Is + bean dheas + Mairéad

NÓ

An chopail + an fhaisnéis + fo-ainmní + ainmní

Is + bean dheas + í + Mairéad

An chopail roimh fhaisnéis aidiachtach

Nuair a úsáidtear faisnéis aidiachtach leis an gcopail tugtar eolas faoi cháilíocht de chuid an ainmní.

Nach deas iad.

Is fíor sin!

Is leor €20.

Úsáidtear an chopail sna cásanna seo a leanas:

• in abairtí aicme
• roimh fhaisnéis aidiachtach
• roimh le (réamhfhocal) chun úinéireacht a léiriú
• in abairtí ionannais
• i leaganacha treisithe

Ba mhúinteoir Peadar.

Léiriú seilbhe:

an chopail + le

Is le Colm an peann.

Is liomsa é.

Ar mhaith leat ceapaire?

An leatsa an leabhar?

Ní mór le a lua sna freagraí ar cheisteanna:

C: An leatsa an leabhar?

F: Is liom.

C: Cé leis an madra?

F: Is le Seán é.

Struchtúir 1:

An fhaisnéis ag deireadh

copail + ainmní + faisnéis

Is + tusa + is measa.

Ní + mise + an gadaí.

NÓ

copail + fofhaisnéis + ainmní + faisnéis

An + é + Micheál + an t-údar?

Is + é + Seán + an Garda is crosta.

Abairtí ionannais

Struchtúir 2

An t-ainmní ag deireadh

copail + faisnéis + ainmní

Is + mise + an dochtúir

An + sibhse + na gardaí nua

NÓ

Le léiriú gurb ionann (gur mar a chéile) dhá ainmfhocal

copail + fofhaisnéis + faisnéis + ainmní

Is + í + Mairéad + an múinteoir

Nach + é + Colm + an múinteoir

B'obair mhór é an tasc a chríochnú

Freagraí ar cheisteanna ionannais

Ní mór an forainm cuí a úsáid i bhfreagraí ar cheisteanna ionannais

C: An tusa an múinteoir?

F: Is mé. / Ní mé.

C: An iad sin na freagraí cearta?

F: Is iad. / Ní hiad.

C: An í Mairéad an buaiteoir?

F: Is í. / Ní hí.

C: An é Peadar an dochtúir?

F: Is é. / Ní hé.

Foirmeacha Treisithe

Is féidir béim a chur ar an bhfaisnéis ach struchtúir eile a úsáid:

Is lá fuar é. [béim> Is fuar an lá é. / Lá fuar is ea é.

Is féidir an chopail a fhágáil ar lár: [Is] lá fuar é. / [Is] lá fuar atá ann.

Is féidir béim a chur ar an bhfaisnéis i bhfreagraí ar cheisteanna aicme

C: Nach deas an smaoineamh é?

F: Is deas / Ní deas

C: An lá fuar é?

F: Is fuar / Ní fuar

Ba é ba chúis leis an timpiste.

An Chopail

Tugtar an chopail ar an mbriathar uireasach (defective verb) 'is' mar déanann sé an ceangal is bunúsaí idir fhocail.

An chaint indíreach: Aimsir láithreach agus fáistineach

gur / gurb na foirmeacha den chopail a úsáidtear sa chaint indíreach

gur: roimh fhocail dar tús consan agus ainmfhocail dar tús guta.

Deir sé gur aisteoir a mhac.

Deir sé gur múinteoir é.

An chaint indíreach: Aimsir chaite agus modh coinníollach

gurb: roimh aidiachtaí agus forainmneacha dar tús guta

Deir Colm gur maith leis ceol.

gur / nár: roimh fhocail dar tús consain. Leanann séimhiú iad.

Deir sí gurb í atá i gceannas

Deir Colm gurb iad is deise.

Dúirt sé gur mhúinteoir maith í.

Deir sé gurb aisteach an fear é.

Dúirt siad gur pheileadóir Síle

Dúirt siad gur mhaith an peileadóir í gur bhris sí a cos.

gurbh / nárbh: roimh fhocail dar tús guta agus 'f'. Leanann séimhiú iad.

Dúirt sí gurbh aisteoir a mac.

Deir sí nárbh olc an gníomh é.