Dinamika e ekosistemeve

Dinamika e ekosistemeve

Llojet e ekosistemeve

Stabiliteti i ekosistemit

Ne ekosistemet e ujerave bejne tokesore bejne pjese liqenet,

kenetat, moqealet dhe lumenjte.

Keto ekosisteme jane shume te kufizuara ne hapesiren e tokes.

Liqenet mbulojne 1.8% te siperfaqes se tokes, kurse perrenjte dhe lumenjte mbulojne afer 0.3%. Nje bashkesi e larmishme biologjike e organizmave mikroskopike e quajme plankton.

Te gjithe banoret e ujerave tokesore jane te lidhur fort per ekosistemet tokesore.

Lendet ushqyese arrijne prej eksistemeve tokesore ne ekosistemete ujerave tokesore.

Kenetat dhe liqenet zakonisht kane tri zona ne te cilat jetojne organizmat e gjalle: a) zonen e ceket pran brigjeve,

b) zonen e siperfaqes se hapur (te lire) dhe c)zonen e ujit te

thelle ku pak ose fare nuk deperton drita

Pse ndalet suksesioni? Stadi i fundit ne vargun e stadiumeve te suksesionit eshte ne gjendje t’u perballoje tendencave per shkaterrim pa pesuar ndryshime te medha, saqe do ta benin stadet paraardhese. Aftesia e nje ekosistemi per t’u rezistuar tendencave te shkaterrimit te stabilitetit te bashkesise jetesore eshte e njohur si klimaks. Ne serine e stadeve suksesive stadet e hershme tregojne stabilitet te ulet, stadet e vonshme jane me stabile, kurse biocenoza finale eshte ajo qe e arrin stadin e klimaksit

Konkurrenca nxit ndryshime ne zhvillimin e nje ekosistemi

Disa ekosisteme te ujerave tokesore

Konkurrenca dhe zhvillimi i ekosistemit

Kolonizuesit e pare te biotopit te zhveshur nuk qendrojne shume gjate ne ekosistemin e ri pasi qe perpjekjet e tyre te para se shpejti e bejne biotopin me te pershtatshem per popullimin e ketij biotopi me organizma te tjere. Si rezultat i ketyre permiresimeve te kushteve ne biotop kolonizuesit e rinj i eliminonje nga biotopi banoret autoktone te deriatehershem. Kjo vale e dyte e kolinizatoreve debohet nga lloje te tjera qe kane aftesi me te mira per te mbijetuar ne mjedis te ri. Pasi qe ekosistemi zhvillohet, nisha ekologjike gjithnje e me shume diferencohen dhe llojet behen gjithnje e me shume te nderpavarura nga njera-tjetra

Pamjet e pyjeve halore ne stadiumin e klimaksit

Konkurrenca luan nje rol te rendesishem ne zhvillimin e ekosistemeve. Roli i konkurrences nderllojore ne zhvillimin e ekosistemeve me se miri mund te verehet kur nje fatkeqsi elementare ne natyre krijon nje habitat ose biotop te ri. Keshtu p.sh habitatet e reja formohen kur nje vullkan formon nje ishull te ri, kur nje akullnaje terhiqet dhe shfaqet shtresa e tokes,ose kur nje zjarr djeg tere vegjetacionin ne nje hapsire te caktuar. Shkencetaret kane qene ne gjendje te studiojne qe vendbanimi i zbrazet eshte populluar per nje kohe te shkurter. Organizmat e pare qe e popullojne siperfaqen e djegur te pyllit, jane te imet, te ulet, primitive dhe bimet qe zhvillohen shpejt

Diversiteti i ekosistemit zakonisht rritet me progresin e ekosistemit.

Zevendesimi progresiv i rregullt i llojeve ne zhvillimin e nje ekosistemi emertohet si suksesion. Kur seksioni ndodh ne toke, ne te cilen nuk ka pasur paraprakisht jete , ky suksesion quhet suksesion primar apo paresor. Kur ai ndodh ne ekosistemet ku ka ekzistuar paraprakisht jeta, siq jane fushat e lena djerrine, fermat e braktisura, ose pyjet e prera atehere ky suksesion quhet suksesion sekondar ose dytesore.

Suksesioni ose njepasnjeshmeria ekologjike nuk vazhdon pakufi.

Konkurrenca mund te shkaktoje ndryshime ne ekosistem

Nese dy lloje hyjne ne konkurrence te ashper per burimin e njetje jetesore,njeri prej llojeve zakonisht fiton. Lloji i cili ka humbur duhet te menjanohet nga ekosistemi. Procesi ne te cilin nje lloj nuk mund te perballoje konkurrencen dhe menjanohet nga ekosistemi quhet debim kompetitiv-konkurrues.

Ne vitin 1950 shkencetari R.MacArthur tregoi se konkurrentet potenciale hyjne fare pak ne konkurrence per shkak te specializimit te nishave te tyre ekologjike

Ky studioi pese lloje harabelash qe udhqehen me insekte ne druret e njejte te bredhit. Çdo lloje kalon kohen me te madhe te tij ne pjese te ndryshme te drurit dhe perqendrohet ne pjese te ndryshme te burimeve perkatese te ushqimit. Si rrjedhoje konkurrenca ndermjet llojeve zvogelohet.

Organizmat konkurrues bashkevolojne

Nganjehere organizmat nuk mund te zene nishen ekologjike potenciale pasi qe llojet e tjera tashme e kane zene nje pjese te tij. Pergjate bregdetit te Skocise nje lloj gaforreje Chthamalus mund te jetoje mbi shkembinje te ujerave te ceketa dhe atyre te thella. Zakonisht nuk eshte gjetur ne ujera te thella, ne vend te saj eshte gjetur nje lloj tjeter i gaforres Balanus. Ekologu Joseph Connel ka konstatuar se kjo eshte si rrjedhoje e konkurrences se ketyre dy llojeve. Individet e llojit Balanus rriten me shpejt,dhe kane trup me te madh si forma adulte.

Connell tregoi qe individet e llojit Cthamalus do te mund te jetonin mbi shkembinje ne ujerat e thella,nese ai i zhvendoste individet fqinje te gjinise Balanus.

Situata ne te cilat dy ose me shume lloje perpiqen te shfrytezojne te njejtin burim te pamjaftueshem per jete emertohen si konkurrence ose kompeticion. Keto dy lloje te gaforreve ne eksperimentin e Connell-it jane konkurruese per hapesiren jetesore. Konkurrenca shpesh pengon organizmin e caktuar te zere ose te okupoje tere nishen e tij potenciale. Kjo pjese e nishes ekologjike potenciale, qe nne nje organizem e ze si rezultat i drejtperdrejt i konkurrences me organizmat e tjere, eshte quajtur nishe ekologjike e realizuar. Nisha potenciale e gaforres Chthamalus zgjerohet poshte thellesise se ujit.

Ndryshimet jane pjese e natyrshme e historise se zhvillimit te qdo ekosistemi. Sidoqofte, per te ruajtur ekosistemet nga rreziku qe u kanoset nga nderhyrja e njeriut, se pari eshte me rendesi te kuptojme, se qdo organizem luan rol te caktuar ne ekosistem. Organizmi mund te jete pre per nje lloj e grabites per nje lloj tjeter. Shuma e nderveprimeve te organizmit me mjedisin e tij fizik dhe organizmat e tjere emertohet si nisha ekologjike.

Nisha ekologjike pershkruan se si nje organizem jeton, perkatesisht tregon rolin funksional te tij ne ekosistem. Nisha ekologjike e bimes barishtore ne nje livadh eshe ajo e prodhesit, derisa nisha e drerit, i cili ushehet me bari eshte ajo e bimengrensit. Nisha e organizmit gjithashtu, perfshin edhe faktoret klimatik te preferuar te organizmit, kohen kur ushqeht gjate 24 oreve, kohe e vitit kur riprodhohet, qfare i pelqen te haje dhe ku e gjen ushqimin e tij

Qdo lloj ne nje ekosistem sikur edhe jaguari ka nishen e vet specifike

Koha e aktivitetit Jaguaret gjuajne gjahun e tyre diten dhe naten

Ushqimi Jagaret ushehen me gjitare, peshqi dhe breshka

Riprodhimi Jaguret pjellin ne mes muajit qershor dhe gusht

Teresia e kushteve ideale te ekosistemit, te cilat do te mund t'i shfrytezonte nje organizem, paraqet nishen ekologjike potenciale te organizmit.