Ardhja e Migjenit në letërsinë shqipe.

Një natë

Grue a hyjneshë, e mbështjellun n'errsi të natës,

zbriti nga sfera të panjoftuna ndër odat e mia

dhe u shtrue një fllad, një e kandshme ndjesi,

një heshtje parathanse zemrën don të ma përpijë,

vetëm që ora këndon kangën e thjeshtë të natës

-jo -jo! dhe diku larg dëgjohen tingujt e kangës

Grue a hyjneshë m'erdhi nga gjin' i errsinës...

Që! frymën ia ndjej dhe zemrën që rreh prej fellsinës.

Buzët e njoma të saj,

Syt e zez e të mdhaj

me hamnoni vijash të bindshme

premtojnë një dashni të hijshme

(ashtu dhe akordi i heshtjes

frytin e ambël të marrveshtjes).

Dhe njëmend! At natë vallzuen ndjesit ejona

më një valle dëfryese, pa marrun frymë...

Luli i vocërr

Askush s'e njef Lulin. As shokët e tij, që përpara tij lozin, nuk e njofin. Ma mire me thanë se e njofin, por ata lozin për hesap të vet e Luli i shikon për hesap te vet. Sot gjithkush ka punet dhe telashet e veta, ashtu dhe fëmijtë, ashtu dhe Luli. More Lul! Shumë heret ke fillue me shikue punën tande!

Kur Luli hyn n'oborr të shkollës, buza i qeshet nga pak, por askuj, asnji fjalë s'i thotë. Ecë ngadale, tue shikue djathtas e majtas, po gjithnji tue ecë deri sa të mbrrijë në cak të vet. Aty, te dera e rruginës shkollore, shumë i pëlqen të qëndrojë. Aty asht caku i tij, i praruem me rrezet e ngrofta të diellit në këto ditët e vjeshtës. Mbështetet Luli për mur, grushtat e vogjël i shtje ndër xhepa, hundën picrroke të kuqun nga të ftoftit e mëngjesit ja sjell diellit dhe...shikon. Gjaja që ma tepër tërhjek vëmendjen janë çizmet që i kanë të veshun disa shokë të tij. Sa te bukura janë! Si shkëlqejnë! - mendon Luli dhe pa dashtje i shkojnë sytë ndër tullumbat e veta, nëpër të cilat shifen fare mirë të pesë gishtat e kambëve të zbathuna. Nga kurreshta i afrohet nji shokut që ka çizmet ma të reja. Ulet dhe shef në lustrin e çizmes kambët e veta të zbathuna - aq shumë shkëlqejshin çizmet!!! Mbasi shoku me çizme fluturoi, Luli ngadalë shkoi te caku i vet, në diell, t'i ngrohi kambët. - Por kur s'ka diell, si ia ban i shkreti Lul? Ndoshta ia bajnë hallin apostujt e mëshirës dhe të dashunis... Noshta, ndoshta...

Nganjiher i afrohet mësuesi Lulit. Dhe kur Luli e ka ftyrën e dlirë dhe pa puça, mësuesi ia ledhaton faqet, gushën, e Luli i afrohet, ja merr dorën, e shikon me sy pëllumbi, dhe kishte me dashtë t'i falë diçka mësuesit. Por vjollca nuk ka. Veç në i faltë tollumbat e veta, që kanë hapun gojën si me dashtë me e hanger mësuesin. Po, po, tollumbat e Lulit të vocërr kanë me e hangër mësuesin.

Punoi

Eduart Bardhushi

Klasa 11B

Prill 2016

Ç'prej kohësh letërsia shqipe

kishte nevojë për ta. Letrat shqipe

prisnin me ngut ardhjen e shkrimtarëve

novatorë, ata që do të thyenin rutinën,

që do të zgjeronin venat e saj

të ngushtuara, që do të shkatërronin

klishetë parazitare, që do u kthenin

fjalëve lirinë e humbur.

Kur Millosh Gjergj Nikolla, me pseudonimin Migjeni, djali i ri nga Shkodra, i brishtë, elegant dhe serioz... nisi të magjepsej nga arti i të shkruarit, letërsia shqipe kishte katërqind vjet që ekzistonte. Për të kuptuar se ç'përfaqësonin këto vepra, mjafton të përmendim "Rrethimi i Shkodrës", të shkruar nga Marin Barleti, që ndonëse botuar më 1504, lexohet me një frymë edhe sot. Midis shkrimtarëve që u shquan në këtë periudhë ishin Pjetër Budi (1566-1622),

Frang Bardhi (1606-1643) dhe

Pjetër Bogdani(1625-1689), personalitete të kulturës shqiptare e të asaj

evropiane njëkohësisht.

Nuk dëshiron të vdesë pa shkruar diçka

për Heroin Kombëtar të popullit të vet.

I shkroi, pra, ato tre rreshta në prozë

(fjalët e fundit ishin "s'flitet ma"), dhe

ndoshta me një lehtësim të fundit nisi

të shuhej, gjersa vdiq, fare i qetë, siç

dëshmojnë të gjithë, më 26 gusht 1938.

Përballë euforisë dhe vetëlavdatave prej të cilave po i merrej fryma artit shqiptar, Migjeni dhe shkrimtarë të tjerë të kohës i parashtruan botës shqiptare një vizion të ri: sensin vetëkritik. Sfida e migjenit ka të bëjë me "malin që s'bëzan", pra me krejt mendësinë shqiptare, me idolet, kanunet, mitet, komplekset e paragjykimet të shtresuara shekull pas shekulli...

Kështu Migjeni i Brishtë, djaloshi i krehur me kujdes, kërcënimi i të cilit do t'i bënte të shqyheshin gazit banorët e maleve, goditi i pari atë që ngjante e paprekshme: tradicionalizmin mesjetar. Noli, Poradeci dhe Migjeni ishin të tre, ndonëse në mënyra të ndryshme, shkrimtarë të tipit të ri.

Vargu i Poradecit

"Fluturoi dhe shtergu i fundit madhështor me shpirt të gjorë", do t'i shkonte kësaj vdekje tragjike, aq më tepër që, sipas moshës, Migjeni duhej të vdiste vërtet i fundit.

Migjeni erdhi në kohën e zhgënjimit të madh

Migjeni shkroi dy vepra kryesore, "Vargjet e lira", në poezi, dhe "Novelat e qytetit të veriut", në prozë. Asnjëra prej tyre nuk e pa dritën e botimit në gjallje të tij. Shqipëria sapo kishte dalë nga nata islamiko-osmane. Dalja e saj, përmes një kaosi e anarkie të paparë, kishte qenë një ndër më të dhimbshmet në historinë e shteteve. Kufinjtë e prerësipas një kirurgjie të pamëshirshme dhëmbnin ende. Gati gjysma e shqiptarëve kishte mbetur jashtë tyre. Vendi ishte i varfër, i trishtë, gjysmë i rrënuar.

Të tre shkrimtarët e mëdhenj të epokës

mund t'i përfytyrojmë si të vendosur në

tri zona: në zonën qiellore, Poradecin, në

një zonë mërgimi, një farë purgatori, Nolin,

dhe në ferrin e ditëve të zakonshme,Migjenin

Të tre së bashku përbënin një gjeni të plotë.

Një lis pasqyrohet në lotin e qiellit,

Tundet dhe përgjaket në pasjon të viganit,

"Jetë! Jetë unë due! e frymë merr prej fellit,

si stuhi shkymë ajrin... por në fund ia nis vajit.

Ditët e fundit...

Vjeshtë në natyrë dhe vjeshtë ndër ftyrat tona

Me këtë varg ai nis vjershën e famshme "Vjeshta në parakalim".

Ngjyrën e verdhë lozin në vallen e fundme

(Dëshirë e marrë e gjetheve që një nga një vdesin),

Gëzimet, endjet tona, dëshirat e fundme

nëpër balta të vjeshtës një nga një po shkelin.

Në dhjetor 1937, me vaporin që bënte rrugën Durrës-Bari, Migjeni u nis për t'u kuruar e ndoshta pastaj edhe për të studiuar për letërsi në Itali. Nga kjo rrugë, ai nuk do të kthehej më. Në senatoriumin San-Luigji të Torinos kur e ndjen se ditët i ka të numëruara, gjithçka tek ai merr formë testamentiale. Në tre rreshtat e fundit që shkroi, përpara se t'i fillonin krizat e të binte në koma, prej së cilës nuk do përmendej më, për herë të parë në veprën e tij përmend emrin e Skënderbeut

Ardhja e Migjenit në letërsinë shqipe