Loading…
Τα 6 Καπέλα της Σκέψης
253
Transcript
Τα 6 Καπέλα της Σκέψης
Μαρ
Πιο συγκεκριμένα:
Λίγα λόγια για τον Edward de Bono
Ένα ζητούμενο μέσω αυτής της μεθόδου είναι να μπορέσουμε να εντοπίσουμε τις διαφορετικές μεθόδους σκέψης που χρησιμοποιεί το κάθε άτομο και συνεπώς, να κατανοήσουμε την δική μας προσέγγιση των πραγμάτων. Ο άλλος στόχος είναι να καταφέρουμε να καταλάβουμε καλύτερα τις σκέψεις των άλλων και έτσι, πιθανόν να ενσωματώσουμε κάποιες στις δικές μας.
Τα καπέλα με τα έξι διαφορετικά χρώματα συμβολίζουν διαφορετικούς τρόπους/παραμέτρους σκέψης. «Φορώντας» διαδοχικά τα καπέλα, αλλάζουμε την μέθοδο της σκέψης ή την οπτική μας στο εκάστοτε θέμα. Η μέθοδος λειτουργεί σαν μια δραστηριότητα καταιγισμού ιδεών (ιδεοθύελλα), όπου με συστηματικό τρόπο κατατίθενται κάθε φορά ιδέες, συναισθήματα, προτάσεις, κριτική κλπ με σκοπό την εύρεση της βέλτιστης λύσης.
Τα "έξι καπέλα σκέψης", είναι το όνομα της μεθόδου που εισήγαγε ο Edward de Bono στο ομώνυμο βιβλίο του το 1985.
Γεννήθηκε στην Μάλτα το 1933, όπου και πήρε το πτυχίο της ιατρικής. Συνέχισε τις σπουδές του στην Οξφόρδη, στο Λονδίνο και στο Κέιμπριτζ στην ψυχολογία και τη φιλοσοφία. Το 1969 ίδρυσε το Ίδρυμα Γνωστικής Έρευνας το οποίο έκανε το έργο του γνωστό παγκοσμίως, και υπήρξε συνιδρυτής της Σχολής της Σκέψης (School of Thinking)
Έχει γράψει 82 βιβλία τα οποία έχουν μεταφραστεί σε 41 γλώσσες.
Η μέθοδος των "6 καπέλων της σκέψης"
Η μέθοδος των έξι καπέλων σκέψης, είναι μια επαναστατική μέθοδος του Edward De Bono, η οποία ανήκει σε ένα σύνολο προσεγγίσεων που χρησιμοποιούνται για την ανάπτυξη της κριτικής και της δημιουργικής σκέψης. Τα 6 καπέλα σκέψης είναι μια τεχνική που βοηθά στην απόκτηση σφαιρικής και όχι μονοδιάστατης αντίληψης των πραγμάτων, στην επιτυχή επίλυση προβλημάτων, στην κοινωνικοποίηση και στην απόκτηση δεξιοτήτων επικοινωνίας, στην ενεργό συμμετοχή για απόκτηση της γνώσης, στη χαρά της μάθησης και της δημιουργίας.
Και για όσους δεν κατάλαβαν...
Ενδεικτικά ερωτήματα:
- Ποιες νέες ιδέες μπορούν να εφαρμοσθούν;
- Ποια είναι η πρότασή μου;
- Μπορώ να δημιουργήσω κάτι καινούργιο;
- Υπάρχει εναλλακτική πρόταση;
- Έχετε 3΄ να βρείτε ο καθένας λύσεις στο πρόβλημα μόνοι σας. Κρατήστε σημειώσεις για να τις συζητήσουμε.
Το Κίτρινο Καπέλο
Αισιοδοξία
Το Πράσινο Καπέλο
Δημιουργικότητα
- Ποια είναι τα οφέλη, οι αξίες;
- Για ποιον;
- Κάτω από ποιες συνθήκες;
- Πώς εκφράζονται οι συγκεκριμένες αξίες;
- Αυτή η ιδέα δεν φαίνεται να υπόσχεται πολλά.
Να θυμάστε:
Κίτρινο... όπως ο ΗΛΙΟΣ!!!
Να θυμάστε:
Πράσινο... όπως το ΔΑΣΟΣ!!!
Το Πράσινο Καπέλο αποτελεί το καπέλο της δημιουργικότητας, των εναλλακτικών, των νέων ιδεών αλλά και άλλων που απλώς τροποποιούμε/βελτιώνουμε, των προτάσεων, των στοιχείων που παρουσιάζουν ενδιαφέρον, των προκλήσεων και των αλλαγών, των πιθανοτήτων και των λύσεων.
Περιλαμβάνει τόσο την αυθόρμητη όσο και τη συνειδητή δημιουργικότητα.
Η σκέψη του πράσινου καπέλου ασχολείται με την αλλαγή, ώστε τα πράγματα να γίνουν με πιο απλό και καλύτερο τρόπο.
Το Κίτρινο Καπέλο συμβολίζει την εξυπνάδα, την αισιοδοξία και τη θετική λογική. Δείχνει γιατί κάτι θα πετύχει και θα ωφελήσει. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τα πιθανά αποτελέσματα κάποιας προτεινόμενης ενέργειας, αλλά και για να εντοπίσει κάτι σημαντικό από ένα προηγούμενο γεγονός. Πλεονεκτήματα, οφέλη συνδυασμένα με λογική. Η αισιόδοξη άποψη. Θετικά σημεία. Ελπίδα και θετική σκέψη. Αξίες.
Ακόμη κι όταν εξετάζουμε κάτι παλιότερο, μπορούμε να το δούμε από τη θετική πλευρά ή ερμηνεία.
Η σκέψη δεν πρέπει να έχει περιορισμούς. Το θετικό φάσμα μπορεί να εκτείνεται από την υπεραισιοδοξία, το όραμα και τα όνειρα έως το λογικό-πρακτικό.
Έχοντας ένα όραμα μπορούμε να πετύχουμε τους στόχους μας ακόμη κι αν έχουμε ελάχιστες ελπίδες.
Το Κόκκινο Καπέλο
Συναισθήματα
Ενδεικτικά ερωτήματα:
Το Λευκό Καπέλο
Δεδομένα και πληροφορίες
- Πως αισθάνομαι για αυτό το θέμα;
- Τι μου αρέσει σε αυτήν την ιδέα;
- Τι δεν μου αρέσει;
- Τι μου λέει η διαίσθησή μου;
Τα αισθήματα δεν χρειάζεται να είναι πάντα θετικά!
Να θυμάστε:
Κόκκινο... όπως η ΚΑΡΔΙΑ!!!
Το Κόκκινο Καπέλο συμβολίζει τη διαίσθηση/προαίσθημα / αίσθηση, το ένστικτο, τα συναισθήματα, τη μη-λογική πλευρά μας. Εκφραζόμαστε χωρίς να δικαιολογήσουμε ή να τεκμηριώσουμε τα συναισθήματά μας για το θέμα τη συγκεκριμένη στιγμή. Eκφράζουμε όλα τα συναισθημάτα: φόβο, θυμό, μίσος, δυσπιστία, ζήλια, αγάπη, ενθουσιασμό, «το λατρεύω», «μου αρέσει», ουδέτερο, αβέβαιο, αμφίβολο, ανάμικτο, απωθητικό, κ.ο.κ.
Χρησιμοποιείται πάντα σε προσωπικό επίπεδο.
Μειώνει τους διαπληκτισμούς.
Όλοι είναι υποχρεωμένοι να μιλήσουν, έστω κι αν δηλώσουν ότι είναι μπερδεμένοι ή έχουν ανάμικτα συναισθήματα.
Ενδεικτικά Ερωτήματα:
Tο Λευκό Καπέλο αντιπροσωπεύει πληροφορίες γνωστές ή αναγκαίες, δηλαδή γεγονότα, αριθμούς, ανάγκες και κενά πληροφοριών. Μας βοηθά να διαχωρίζουμε τις αντικειμενικές πληροφορίες από τις γνώμες. Το λευκό καπέλο απαιτεί μεγάλη αυτοπειθαρχία για να διαχωρίζει το άτομο τα αντικειμενικά δεδομένα από τις εικασίες, πεποιθήσεις, ερμηνείες, σχόλια. Επίσης χαρακτηρίζεται από ουδετερότητα και την έλλειψη προσωπικής εκτίμησης.
Δεν επιτρέπεται να χρησιμοποιούμε την προσωπική μας άποψη λειτουργώντας με το λευκό καπέλο.
Εκφράσεις του τύπου: πάντα, συνήθως, συχνά, σπάνια, ποτέ κλπ θεωρούνται αποδεκτές εφόσον συνιστούν επαληθευμένα δεδομένα.
Αν παρουσιαστούν δύο αντικρουόμενες πληροφορίες, λαμβάνονται υπόψη και οι δύο, χωρίς να γίνεται αντιπαράθεση.
- Ποιες πληροφορίες διαθέτουμε;
- Τι πληροφορίες απαιτούνται;
- Πόσο σχετικές είναι οι πληροφορίες που συλλέξαμε με το θέμα που επεξεργαζόμαστε;
- Ποιες ερωτήσεις πρέπει να γίνουν;
- Πώς θα αποκτήσουμε τις πληροφορίες που χρειαζόμαστε (μελέτες, ερωτηματολόγια);
- Μόνο τα δεδομένα, παρακαλώ, χωρίς ερμηνείες και αντιπαραθέσεις.
- Άλλοι τρόποι άντλησης πληροφοριών; κλπ.
Να θυμάστε:
Λευκό... όπως ο ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΗΣ!!!
Το Μαύρο Καπέλο
Κριτική Σκέψη
Να θυμάστε:
Μαύρο... όπως η ΝΥΧΤΑ!!!
Το Μπλε Καπέλο
Γενική εποπτεία, έλεγχος
Ενδεικτικά ερωτήματα:
Το Μαύρο Καπέλο αντιπροσωπεύει την ορθή κρίση/σύνεση, και συχνά αποτελεί τον δικηγόρο του διαβόλου ή τον λόγο για τον οποίο κάτι δεν θα πετύχει. Είναι το καπέλο της κρίσης και της προσοχής. Δεν είναι το καπέλο της έριδας, ούτε αρνητικό ή κατώτερο των άλλων. Χρησιμοποιείται για να δείξει γιατί μία πρόταση δεν συμβαδίζει με τα δεδομένα, την ηθική, τη διαθέσιμη εμπειρία, τον νόμο, το σύστημα που εφαρμόζεται ή την τακτική που ακολουθείται. Δείχνει τι δεν μας ταιριάζει και τι δεν θα έχει αποτέλεσμα. Υποδεικνύει τις αδυναμίες μιας ιδέας. Πρέπει να στηρίζεται πάντα στη λογική. Είναι το καπέλο της επιβίωσης.
Όλοι πρέπει να το φορέσουν και να εκφράσουν την κριτική τους.
- Τι θα συμβεί, αν δράσουμε κατ’ αυτόν τον τρόπο;
- Θα είναι αποδεκτό;
- Έχουμε πόρους για να το κάνουμε;
- Πώς θα αντιδράσει ο κόσμος;
- Πώς θα αντιδράσουν οι συμμετέχοντες;
- Τι μπορεί να πάει στραβά;
- Ποια είναι τα πιθανά προβλήματα;
Το Γαλάζιο Καπέλο χρησιμοποιείται για να διευθύνει την κατεύθυνση και διαδικασία σκέψης. Είναι η γενική οργάνωση, η επισκόπηση ή ο έλεγχος της διαδικασίας-διεργασίας. Διαχειρίζεται την οργάνωση της σκέψης. Είναι ο προγραμματισμός της σκέψης.
Μ’ αυτό ορίζουμε το πρόβλημα προς επίλυση ή -καλύτερα- δίνουμε ένα φάσμα ορισμών, καθορίζουμε τον σκοπό και στόχους, καταστρώνουμε ένα σχέδιο και τις λεπτομέρειες της διαδικασίας, εστιάζουμε με σαφήνεια, διατυπώνουμε τις σωστές ερωτήσεις (διερευνητικές/ανοικτές ή ελέγχου/κλειστές), δίνουμε οδηγίες ανά πάσα στιγμή.
Το γαλάζιο καπέλο είναι ο διευθυντής ορχήστρας, ο χορογράφος της σκέψης.
Με το γαλάζιο καπέλο συνήθως ξεκινούμε και τελειώνουμε μια συζήτηση.
Στην αρχή της συνάντησης το γαλάζιο καπέλο επισημαίνει:
- Γιατί είμαστε εδώ
- Ποιο είναι το ζήτημα με το οποίο θα ασχοληθούμε
- Ορισμός της κατάστασης ή του προβλήματος
- Τι θέλουμε να πετύχουμε
- Πού θέλουμε να καταλήξουμε
- Το υπόβαθρο στο οποίο θα στηρίξουμε τη σκέψη μας και τη στρατηγική
- Τηρεί την τάξη, την πειθαρχία και φροντίζει όλοι να φορούν το σωστό καπέλο.
- Εμποδίζει τις αντιπαραθέσεις.
- Την ημερήσια διάταξη
- Την ακολουθία των καπέλων
Να θυμάστε:
Μπλέ... όπως ο ΟΥΡΑΝΟΣ
Στο τέλος της συνάντησης το γαλάζιο καπέλο επισημαίνει:
Ενδεικτικά ερωτήματα:
- Ανακεφαλαιώνει
- Τι πετύχαμε
- Τα αποτελέσματα
- Τα συμπεράσματα
- Τις αποφάσεις
- Το σχέδιο
- Τη λύση του προβλήματος
- Τα μελλοντικά βήματα ή την ανάγκη νέας σύσκεψης
- Κρίνει αν επιτεύχθηκε η επιθυμητή πρόοδος
- Τι σκεφτόμαστε για το θέμα;
- Ποιος είναι ο στόχος μας;
- Τι είδους σκέψη χρειάζεται;
- Πως μπορούμε να οργανώσουμε την σκέψη μας;
- Ποιο είναι το επόμενο βήμα;
- Να συμφωνήσουμε όλοι μαζί σε μία λύση πάνω στην οποία θα εργαστούμε;
Γιατί να την εφαρμόσουμε;
Μέθοδος εφαρμογής:
Πως συμμετέχω...
- Εξοικονόμηση χρόνου .
- Αύξηση της παραγωγικότητας της σκέψης .
- Οι απόψεις όλων παρουσιάζονται παράλληλα.
- Χωρίς αντιπαραθέσεις, συγκρούσεις, κριτική.
- Δεν προκαλείται σύγχυση μεταξύ λογικής, συναισθημάτων, πληροφοριών, προσδοκιών, δημιουργικότητας.
- Εστίαση της νοητικής ικανότητας πολλών ανθρώπων πάνω σ’ ένα πρόβλημα.
- Εναλλακτικό μοντέλο σκέψης τόσο για άτομα όσο και για ομάδες.
- Συμβολικός και σύντομος τρόπος οργάνωσης, σκέψης και επικοινωνίας.
- Παιγνιώδης προσέγγιση.
- Συμμετοχή ενεργή, εύστοχη και αποδοτική.
- Απλή και αποδοτική μέθοδος που μαθαίνεται γρήγορα και εφαρμόζεται άμεσα.
- Η λύση να προκύπτει ευκολότερα και γρηγορότερα.
- Οι αποφάσεις μοιάζουν να προκύπτουν από μόνες τους.
Επισημάνσεις:
Ο συντονιστής της ομάδας:
1. Εισηγείται τη μέθοδο.
2. Δημιουργεί ατμόσφαιρα εμπιστοσύνης και σεβασμού των συμμετεχόντων.
3. Θέτει τους κανόνες.
4. Περιγράφει τον ρόλο κάθε καπέλου.
5. Ξεκινά με το γαλάζιο καπέλο. Παρουσιάζει στα μέλη της ομάδας το πρόβλημα/θέμα. Θέτει ή ρωτά για τον σκοπό/στόχους της συνάντησης (αναμενόμενα αποτελέσματα). Εστιάζει στο ζήτημα ενδιαφέροντος. Θέτει χρονικά όρια.
6. Φορώντας το εκάστοτε καπέλο καλεί τα μέλη να φορέσουν το ανάλογο καπέλο. Δίνει οδηγίες, καταγράφει στον πίνακα, κατευθύνει τη ροή της σύσκεψης βάσει των ευρημάτων και τον επιδιωκόμενο σκοπό κλπ.
7. Με το γαλάζιο καπέλο, κλείνει τη σύσκεψη αφού γίνει ο τελικός αναστοχασμός.
- Ο συντονιστής δίνει συνήθως 1΄ σε κάθε συμμετέχοντα και μόνον εφόσον εκφράζονται ακόμη ουσιαστικές ιδέες δίνεται χρονική παράταση. Στο κόκκινο καπέλο είναι αρκετό 1΄για την έκφραση των συναισθημάτων (χωρίς αιτιολόγηση) όλων των παρευρισκομένων.
- Ο συντονιστής μπορεί να ζητήσει από τα άτομα ξεχωριστά το καθένα να εκφραστεί βάσει κάποιου καπέλου. Η προσωπική σκέψη είναι ιδιαίτερα χρήσιμη με το πράσινο, κίτρινο και μαύρο καπέλο.
- Συχνά τα διαφορετικά καπέλα αλληλοκαλύπτονται, αλλά δεν χρειάζεται να γινόμαστε σχολαστικοί.
- Όταν υπάρχουν αλληλοσυγκρουόμενες ιδέες, θεωρούμε ότι και οι δύο είναι σωστές κάτω από ορισμένες συνθήκες. Σε επόμενο βήμα μπορούμε να δούμε ποια από τις δύο ταιριάζει πιο πολύ στις παρούσες περιστάσεις.
- Οι λύσεις που προτείνονται στο τέλος της διαδικασίας να εγκρίνονται από όλα τα άτομα.
- Τα καπέλα μπορεί να χρησιμοποιούνται: α) χωριστά το ένα από τα άλλα ή β) διαδοχικά και με συγκεκριμένη σειρά για να ερευνήσουμε ένα ζήτημα συνολικά.
- Μπορούμε να χρησιμοποιούμε οποιοδήποτε καπέλο όσο συχνά θέλουμε.
- Δεν υπάρχει μία μόνον σωστή ακολουθία.
- Ο συντονιστής ξεκινά και τελειώνει συνήθως με το γαλάζιο καπέλο και ορίζει τη διαδοχή των καπέλων. Ενδεικτικά: γαλάζιο, κόκκινο, λευκό κ.ο.κ.
- Μόνο ο συντονιστής υποδεικνύει τις αλλαγές καπέλων.
- Συνήθως το κόκκινο, κίτρινο και μαύρο καπέλο χρησιμοποιούνται για αξιολόγηση, όχι μόνο για πληροφορίες.
- Ο στόχος της μεθόδου πρέπει να είναι σαφής για όλη την ομάδα.
- Η διαδικασία εύρεσης και εφαρμογής της λύσης να είναι αρκετά ξεκάθαρη ώστε να εφαρμόζεται στο συγκεκριμένο πλαίσιο της προβληματικής κατάστασης.
Παράδειγμα
Να δοκιμάσουμε!!!
Βιβλιογραφία:
Μόλις επιζήσατε από πτώση αεροπλάνου και ανακαλύπτετε ότι είστε σε ένα έρημο νησί.
Κάντε μια λίστα με τα 10 πράγματα που θα έπρεπε να έχετε μαζί σας ανάλογα με το καπέλο που σας ανατίθεται.
Εμπρός!!!
Έχετε μόνο 3΄ λεπτά!!!