Κεφάλαιο 1ο - Παραγωγικές Δυνατότητες

Κεφάλαιο 1ο

7. Παραγωγικές Δυνατότητες

ΤΕΛΟΣ

της παραγράφου 7

Θέλει ιδιαίτερη προσοχή καθώς είναι η μοναδική με ασκήσεις στο 1ο Κεφ.

Με καλή γνώση της θεωρίας, είναι εύκολη

η απάντηση σε οποιαδήποτε ερώτηση.

ΠΩΣ ΚΡΙΝΟΥΜΕ ΕΝΑ «ΤΥΧΑΙΟ» ΣΥΝΔΥΑΣΜΟ

Σε πολλές ασκήσεις μας ζητούν να κρίνουμε ένα

συνδυασμό, αν είναι:

• εφικτός (βρίσκεται εντός ή αριστερά της ΚΠΔ),
• μέγιστος (πάνω στην ΚΠΔ) ή
• ανέφικτος (εκτός ή δεξιά της ΚΠΔ).

Το πρώτο που κάνουμε είναι δούμε στον πίνακα με τις μέγιστες ποσότητες των δύο αγαθών, μήπως κάποια από τις παραγόμενες ποσότητες, ταυτίζεται με κάποια από αυτές που μας δίνουν προς κρίση.

Αν υπάρχει, είναι εύκολο να αποφανθούμε αμέσως. Π.χ.

ο συνδυασμός (δ) Χ=110, Ψ=300 στην άσκηση 11 του βιβλίου. Παρατηρώ στον πίνακα ότι στο συνδυασμό Β το Ψ=300. Όταν η οικονομία παράγει 300 μονάδες του Ψ, η μέγιστη ποσότητα του αγαθού Χ που μπορεί να παράγει είναι Χ=100. Άρα ο συνδυασμός (δ) είναι ΑΝΕΦΙΚΤΟΣ.

ΠΡΟΣΟΧΗ: Εάν όμως η άσκηση ορίζει να κρίνουμε το συνδυασμό υπολογιστικά,

τότε πρέπει να ακολουθήσουμε τον παρακάτω τρόπο δηλ.

με τη βοήθεια του ΚΕ (ο 3ος συνδυασμός στην άσκηση του

2000 των πανελληνίων).

(iii)Καμπύλη Παραγωγικών Δυνατοτήτων

(ΚΠΔ)

Ένα χρήσιμο εννοιολογικό εργαλείο είναι η ΚΠΔ,

η καμπύλη που προσδιορίζει τα παραγωγικά όρια μιας οικονομίας.

Υποθέσεις στις οποίες στηρίζεται η ΚΠΔ:

1. η οικονομία χρησιμοποιεί όλους τους παραγωγικούς συντελεστές που έχει στη διάθεσή της αποδοτικά (ορθολογικά, πλήρως).

2. η τεχνολογία της παραγωγής είναι δεδομένη.

3. η οικονομία παράγει δύο μόνο προϊόντα, ψωμί και

όπλα, βιομηχανικά προϊόντα και τρόφιμα κλπ.

Τι γίνεται όμως όταν δεν υπάρχει καμιά ποσότητα;

1ο βήμα: Θεωρώ τη μια από τις δυο παραγωγές ως μέγιστη και

την εντάσσω στο διάστημα που ανήκει. Με τη βοήθεια του Κ.Ε.

αναζητώ την αντίστοιχη μέγιστη ποσότητα του άλλου αγαθού.

Π.χ. στην 11 του βιβλίου για τον (α): θεωρώ το Χ=160 ως μέγιστη παραγωγή

και την εντάσσω στον πίνακα: βρίσκεται μεταξύ των Γ & Δ.

2ο βήμα: Βρίσκω το Κ.Ε. στο ίδιο διάστημα. Στην ίδια άσκηση το ΚΕΧ=5. Στις περισσότερες ασκήσεις θα το έχω ήδη υπολογίσει ή θα μου δίνεται.

3ο βήμα: Κάνω ένα μικρό πίνακα με τα δεδομένα που έχω, χρησιμοποιώντας την ποσότητα που θεώρησα ως μέγιστη:

Συν. Χ Ψ

Γ 150 150

Γ΄ 160 ΨΓ΄=;

4ο βήμα: Ξέροντας πόσο κοστίζει η μια μονάδα του Χ στο εν λόγω διάστημα (Κ.Ε.=5) αντικαθιστώ στον τύπο του Κ.Ε. και βρίσκω τη μέγιστη ποσότητα του άλλου αγαθού Ψ που αντιστοιχεί σε μέγιστο Χ που το πήραμε ως υπόθεση. Εδώ:

(Παρατηρώ ότι παίρνω τις τιμές κυκλικά).

Προκύπτει μια εξίσωση πρώτου βαθμού, απ’ όπου βρίσκω τη μέγιστη

ποσότητα του αγαθού Ψ, που αντιστοιχεί στο μέγιστο Χ που

πήραμε ως υπόθεση.

Εδώ βρίσκω ότι το μέγιστο Ψ που αντιστοιχεί στο Χ=160, είναι Ψ=100.

Άρα ο (α) που μας ζητάει, είναι ΑΝΕΦΙΚΤΟΣ.

Εναλλακτικά το ερώτημα μπορεί να αφορά:

1. Την εύρεση της μέγιστης ποσότητας για

δεδομένη παραγωγή του άλλου αγαθού (πχ. άσκηση 11

του βιβλίου: ποια η μέγιστη ποσότητα του αγαθού Ψ για

δεδομένη ποσότητα του Χ=80). Στις περισσότερες ασκήσεις αυτό το ερώτημα εμφανίζεται ως συμπλήρωση κενών σε πίνακα.

2. Πόσες μονάδες ενός αγαθού θυσιάζουμε για να παραχθεί κάποιος αριθμός τελευταίων μονάδων του άλλου αγαθού (πχ. πάντα στην 11: πόσες μονάδες του Χ θυσιάζουμε για να παράξουμε τις 230 τελευταίες μονάδες του Ψ)

3. Πόσες μονάδες ενός αγαθού θυσιάζουμε για να παραχθεί ένας αριθμός πρώτων μονάδων (πχ. Στην ίδια άσκηση: πόσες μονάδες του Χ θυσιάζουμε για να παράξουμε τις 210 πρώτες μονάδες του Ψ ).

4. Πόσες μονάδες ενός αγαθού θυσιάζουμε για να πάει η παραγωγή από ένα ενδιάμεσο συνδυασμό σε έναν άλλο ενδιάμεσο.

(πχ. πόσες μονάδες του Ψ θυσιάζουμε για να πάει η

παραγωγή από τις Χ=50 στις Χ=120).

ΕΥΡΕΣΗ ΑΛΓΕΒΡΙΚΗΣ ΜΟΡΦΗΣ ΤΗΣ ΕΥΘΥΓΡΑΜΜΗΣ Κ.Π.Δ.

1ος τρόπος

Αν η ΚΠΔ είναι ευθεία γραμμή και γνωρίζουμε τις συντεταγμένες δύο

σημείων της π.χ. Α(Χ1,Ψ1) και Β(Χ2,Ψ2), μπορούμε να προσδιορίσουμε την

αλγεβρική της μορφή από την σχέση (λύνοντας ως προς Ψ):

2ος τρόπος (με σύστημα)

Έστω τα σημεία της ΚΠΔ Α(Χ1=1, Ψ1=8) και Β(Χ2=2, Ψ2=6).

Να βρεθεί η αλγεβρική μορφή της ΚΠΔ.

Η γενική της μορφή είναι Ψ=α+βΧ.

Αντικαθιστώντας παίρνω ένα σύστημα με δύο αγνώστους τα α και β:

8=α+β*1

6=α+β*2

Αφαιρώντας κατά μέλη μένει άγνωστος μόνο το β (β =-2).

Αντικαθιστώντας βρίσκω και το α=10.

Οπότε η μορφή της συνάρτησης έχει ως εξής: Ψ=10–2Χ.

Η επιλογή είναι δική μας...

Ανεβαίνει λίγο ο βαθμός δυσκολίας αν

γνωρίζουμε ένα σημείο και το ΚΕ.

Σχετικά με την ΚΠΔ

1. Η ΚΠΔ έχει νόημα σε οικονομίες με περιορισμένους

Π.Σ. (δηλ. σε όλες της οικονομίες του πλανήτη).

Σε μια φανταστική οικονομία με άφθονους, ανεξάντλητους Π.Σ.,

ΔΕΝ υπάρχει ΚΠΔ.

2. Η ΚΠΔ έχει πάντοτε αρνητική κλίση λόγω της αντίθετης σχέσης των δυο παραγόμενων αγαθών: η αύξηση της παραγωγής του ενός απαιτεί τη θυσία της παραγωγής του άλλου (βραχυχρόνια η οικονομία έχει δεδομένους παραγωγικούς συντελεστές και δεδομένη τεχνολογία).

3. Συνήθως είναι κοίλη προς την αρχή των αξόνων (αυξανόμενο ΚΕ).

Θεωρητικά όμως υπάρχουν και οι περιπτώσεις της ευθείας (σταθερό ΚΕ) αλλά και της κυρτής (φθίνον ΚΕ)

4. Η ΚΠΔ δείχνει τις μεγαλύτερες ποσότητες ενός προϊόντος

που είναι δυνατό να παραχθούν σε μια οικονομία για κάθε

δεδομένη ποσότητα του άλλου προϊόντος.

(iv) Η έννοια του Κόστους

Για τους περισσότερους κόστος σημαίνει πληρωμή κάποιου

χρηματικού ποσού. Όμως η έννοια του κόστους είναι πιο ουσιαστική.

Πίσω από το χρηματικό ποσό κρύβεται το πραγματικό κόστος.

Τα αγαθά και οι συντελεστές που τα παράγουν βρίσκονται σε στενότητα.

Αυτό σημαίνει ότι, αν μια οικονομία θελήσει να αυξήσει την ποσότητα ενός αγαθού, πρέπει

να μειώσει την ποσότητα κάποιου άλλου.

Με άλλα λόγια, η παραγωγή ενός αγαθού δεσμεύει παραγωγικούς συντελεστές που θα μπορούσαν, μέσα σε κάποια όρια, να παράγουν κάποιο άλλο αγαθό.

Είναι, λοιπόν φανερό ότι:

παραγωγή κάποιου αγαθού σημαίνει και θυσία των άλλων που θα μπορούσαν να παραχθούν με τους ίδιους παραγωγικούς συντελεστές. Αυτή είναι η πραγματική έννοια του κόστους.

Το πραγματικό κόστος ενός αγαθού είναι τα άλλα αγαθά που θυσιάστηκαν για την παραγωγή του.

Για να γίνει κατανοητή η έννοια του πραγματικού κόστους, σκεφτείτε ότι κάθε άνθρωπος έχει στη διάθεσή του 24 ώρες την ημέρα. Οι δραστηριότητες που μπορεί να αναπτύξει κάθε ημέρα είναι περιορισμένες από τη διάρκεια της ημέρας. Αν το άτομο αποφασίσει να πάει στον κινηματογράφο για 3 ώρες, είναι πιθανό να αισθανθεί ορισμένη ευχαρίστηση. Ταυτόχρονα όμως υφίσταται

και ένα κόστος, που δεν είναι μόνον η τιμή του εισιτηρίου, αλλά και η απώλεια της

ευκαιρίας που είχε να κάνει κάτι άλλο στη διάρκεια των τριών ωρών.

Το πραγματικό αυτό κόστος λέγεται και κόστος ευκαιρίας (ΚΕ) ή εναλλακτικό κόστος

Σχετικά με το διάγραμμα της ΚΠΔ

1. Πρέπει πρώτα-πρώτα να χαρακτηρίσουμε τους άξονες

(πχ αγαθό Χ, αγαθό Ψ) και να βάλουμε το μηδέν στην θέση του.

2. Μόνοι μας καθορίζουμε ποιος άξονας θα μετράει τις ποσότητες

κάθε αγαθού (δεκτό και το «έγκλημα» ο κάθετος να μετρά το αγαθό Χ - οι

οικονομολόγοι είμαστε καλά παιδιά!!!).

3. Μόνοι μας καθορίζουμε τα διαστήματα στους άξονες, αρκεί να υπάρχει

αναλογία και το διάγραμμα να είναι λογικό και …νόστιμο.

4. Οι συνδυασμοί πάνω (επί) στην ΚΠΔ λέγονται ΜΕΓΙΣΤΟΙ ή ΤΕΛΕΙΟΙ ή ΑΡΙΣΤΟΙ

(και φυσικά μόνον αυτούς αφορά το ΚΕ).

5. Οι συνδυασμοί εντός της ΚΠΔ (ή αριστερά) λέγονται ΕΦΙΚΤΟΙ (κάποιος ή όλοι οι ΠΣ υποαπασχολούνται, άρα δεν ισχύουν οι υποθέσεις. Αν απασχοληθούν πλήρως οι ΠΣ θα πάμε σε μέγιστο συνδυασμό ΧΩΡΙΣ ΚΑΝΕΝΑ ΚΟΣΤΟΣ).

6. Οι συνδυασμοί πάνω (εκτός ή δεξιά) από την ΚΠΔ λέγονται

ΑΝΕΦΙΚΤΟΙ (προσοχή στο πως αυτοί γίνονται μέγιστοι).

Εν δυνάμει συντελεστές παραγωγής

Τα στοιχεία που αποτελούν τους συντελεστές της παραγωγής μετατρέπονται σε συντελεστές παραγωγής, όταν χρησιμοποιούνται

στην παραγωγική διαδικασία.

Η ύπαρξη τους και μόνον τους δίνει τη δυνατότητα να γίνουν συντελεστές παραγωγής, αλλά αποκτούν αυτήν την ιδιότητα, όταν πραγματικά χρησιμοποιούνται για την παραγωγή.

Ένα στρέμμα γης, π.χ., γίνεται παραγωγικός συντελεστής, όταν καλλιεργείται. Όσο παραμένει ακαλλιέργητο, είναι

εν δυνάμει συντελεστής παραγωγής.

Το ίδιο ισχύει για την εργασία (άνεργοι) και το κεφάλαιο (κλειστό εργοστάσιο).

Πως ένας ανέφικτος συνδυασμός μπορεί

να γίνει μέγιστος ;

Για να γίνει μέγιστος ένας ανέφικτος συνδυασμός πρέπει:

• να αυξηθούν αρκετά οι ποσότητες των ΠΣ της οικονομίας
• να βελτιωθεί αρκετά η τεχνολογία της παραγωγής ή
• να υπάρξει συνδυασμός των δύο.

Στις περιπτώσεις αυτές η ΚΠΔ μετατοπίζεται προς τα δεξιά.

Τότε μιλάμε για

οικονομική μεγέθυνση ή

οικονομική ανάπτυξη.

Για να διαπιστώσουμε εάν το κόστος ευκαιρίας είναι

αυξανόμενο ή φθίνον, ξεκινάμε τον υπολογισμό του από το

συνδυασμό, όπου η παραγωγή του αγαθού που μας ενδιαφέρει

είναι στη θέση μηδέν.

Γενικά το ΚΕ συνήθως είναι αυξανόμενο (η ΚΠΔ είναι κοίλη στην αρχή

των αξόνων). Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι ΠΣ δεν είναι εξίσου κατάλληλοι για την παραγωγή όλων των αγαθών.

Καθώς αυξάνεται και η παραγωγή ενός αγαθού (π.χ. όπλων), αποσπώνται από την παραγωγή άλλων αγαθών (π.χ. ψωμιού) συντελεστές που είναι όλο και λιγότερο κατάλληλοι για την παραγωγή του πιο πάνω αγαθού (όπλων).

Απαιτούνται, δηλ. ολοένα και περισσότερες μονάδες από τα άλλα αγαθά για την παραγωγή κάθε επιπλέον μονάδας του συγκεκριμένου αγαθού, πράγμα που σημαίνει αυξανόμενο κόστος ευκαιρίας.

ΠΡΟΣΟΧΗ: για την κυρτή ΚΠΔ χρειάζεται απαραίτητα να γίνει «προσαρμογή».

Για την ευθεία, οι ΠΣ είναι εξίσου κατάλληλοι.

Κόστος ευκαιρίας Χ σε όρους Ψ:

Κόστος ευκαιρίας Ψ σε όρους Χ:

Το ΚΕΧ είναι το αντίστροφο του ΚΕΨ και το αντίθετο.

Το ΚΕ εκφράζει τις μονάδες του ενός αγαθού που θυσιάστηκαν

για να παραχθεί ΜΙΑ επιπλέον μονάδα του άλλου αγαθού.

Υπολογίζεται και αφορά ΜΟΝΟΝ το κόστος μεταξύ δυο μέγιστων συνδυασμών. Αυτό συμβαίνει γιατί υποθέσαμε ότι οι παραγωγικοί συντελεστές απασχολούνται πλήρως.

Όταν η παραγωγή γίνεται εντός της ΚΠΔ (εφικτός συνδυασμός) τότε ΔΕΝ υπάρχει κόστος ευκαιρίας για να μεταβούμε σε έναν άλλο έστω και μέγιστο συνδυασμό. Για να γίνεται η παραγωγή εντός της ΚΠΔ, σημαίνει ότι κάποιοι ή όλοι οι συντελεστές υποαπασχολούνται.

Αρκεί να τους απασχολήσουμε πλήρως και τότε χωρίς καμία θυσία, χωρίς κανένα κόστος, η οικονομία θα παράγει έναν μέγιστο συνδυασμό. Επομένως:

όταν η παραγωγή γίνεται σε έναν εφικτό συνδυασμό

(εντός της ΚΠΔ) ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΚΟΣΤΟΣ ΕΥΚΑΙΡΙΑΣ

για να γίνει μέγιστος.

Το ΚΕ του ενός αγαθού υπολογίζεται ΠΑΝΤΑ σε όρους

του άλλου αγαθού.

Π.χ. Μια οικονομία παράγει ψωμί και ραδιόφωνα.

Δίδεται ότι το ΚΕΡαδ.=5. Αυτό σημαίνει ότι για να παράγει μία μονάδα ραδιοφώνου, θυσιάζει 5 μονάδες ψωμιού.

Έτσι, αν μας δοθεί σε μια άσκηση αντί για το ποιανού από τα δυο αγαθά είναι το ΚΕ, αλλά η μονάδα μέτρησης του ΚΕ, τότε είναι σαν να μας ορίζουν για ποιο ΚΕ πρόκειται:

στο παράδειγμά μας λ.χ. αν μας έδιναν ότι σε κάποιο διάστημα το ΚΕ=5Kg, σημαίνει ότι για να παράγει η οικονομία ένα ραδιόφωνο θυσιάζει 5Kg ψωμί.

Άρα πρόκειται για το ΚΕ του ραδιοφώνου.

Σε κάθε μεταβολή ( ΔΧ ή ΔΨ), παίρνω τη διαφορά σε απόλυτο, οπότε το αποτέλεσμα είναι ΘΕΤΙΚΟ.

Επομένως και το ΚΕ είναι ΠΑΝΤΟΤΕ θετικό μέγεθος.

Το χρηματικό κόστος δεν είναι παρά το πραγματικό ή

εναλλακτικό κόστος εκφρασμένο σε χρήμα.

4. Επιχειρηματικότητα

(υπάρχει και 4ος ΠΣ;)

Πολλοί οικονομολόγοι (φιλελεύθεροι) υποστηρίζουν

ότι υπάρχει και ένας 4ος συντελεστής παραγωγής,

που τον ονομάζουν επιχειρηματικότητα.

Ως επιχειρηματικότητα εννοούν την ικανότητα που έχουν ορισμένοι άνθρωποι:

• να διαβλέπουν κέρδος σε διάφορες οικονομικές δραστηριότητες και
• να αναλαμβάνουν να συνδυάσουν τους άλλους τρεις συντελεστές, για να γίνει η παραγωγή.

Άλλοι οικονομολόγοι (σοσιαλιστές) όμως υποστηρίζουν ότι η επιχειρηματικότητα είναι ένα είδος εργασίας και, συνεπώς, περιλαμβάνεται στον ορισμό του πρώτου παραγωγικού

συντελεστή, που αναφέραμε πιο πάνω.

Το χαρακτηριστικό στοιχείο

των συντελεστών της παραγωγής είναι ότι

για κάθε χρονική περίοδο και για κάθε οικονομία

θεωρούνται δεδομένοι.

Φυσικά σε μακροχρόνιες περιόδους το μέγεθος τους μεταβάλλεται, αλλά βραχυχρόνια μπορούν να θεωρηθούν δεδομένοι.

Κατά συνέπεια, τα προϊόντα που μπορούν να παραχθούν με τους συντελεστές αυτούς είναι κι αυτά δεδομένα.

Με άλλα λόγια, επειδή οι ανάγκες των ανθρώπων είναι σχετικά μεγάλες, οι παραγωγικοί συντελεστές και τα προϊόντα που παράγονται απ' αυτούς βρίσκονται σε στενότητα, δηλ. είναι περιορισμένοι σε σχέση

με τις ανάγκες των ατόμων.

Κάθε οικονομία έχει τη

δυνατότητα να παράγει, μέσα

σε συγκεκριμένη χρονική περίοδο

ένα σύνολο προϊόντων.

Αυτό το σύνολο προϊόντων δείχνει

τις παραγωγικές δυνατότητες της οικονομίας.

Εδώ εξετάζεται λεπτομερώς η

έννοια των παραγωγικών δυνατοτήτων

και ορισμένες άλλες συναφείς έννοιες.

Τα οικονομικά αγαθά ή προϊόντα είναι αποτέλεσμα

κάποιας παραγωγικής διαδικασίας και

ότι η διαδικασία αυτή αναλαμβάνεται από τις

επιχειρήσεις.

(ii)Το κύριο οικονομικό πρόβλημα

Το οικονομικό πρόβλημα κάθε κοινωνίας προέρχεται από τη

διαφορά που υπάρχει μεταξύ του πλήθους των αναγκών που

οι άνθρωποι επιδιώκουν να ικανοποιήσουν και του περιορισμένου

όγκου των αγαθών που υπάρχουν για την ικανοποίηση αυτών των αναγκών.

Με άλλα λόγια, τα αγαθά που διαθέτει μια οικονομία βρίσκονται σε έλλειψη σχετικά με τις ανάγκες των ανθρώπων.

Η ουσία λοιπόν του οικονομικού προβλήματος βρίσκεται στη σχετική έλλειψη ή στενότητα των αγαθών.

Αυτήν ακριβώς την έλλειψη αγαθών προσπαθούν οι άνθρωποι να ξεπεράσουν:

• με την οργανωμένη δραστηριότητα (καταμερισμός εργασιών),
• με την ανάπτυξη της τεχνολογίας,
• με την εξεύρεση νέων παραγωγικών πόρων κτλ.

Με τον όρο παραγωγική διαδικασία

εννοούμε όλους τους τρόπους με τους

οποίους ο άνθρωπος μετασχηματίζει την ύλη, για

να της δώσει μορφή χρήσιμη για τη ζωή του.

Απαραίτητα στοιχεία της Παραγωγικής Διαδικασίας:

• η ανθρώπινη προσπάθεια (εργασία) και
• η φύση (γη και περιβάλλον).

Χωρίς αυτά παραγωγική διαδικασία δεν μπορεί να γίνει.

Από νωρίς όμως οι άνθρωποι παρήγαγαν διάφορα προϊόντα όχι για κατανάλωση, αλλά για να τους βοηθήσουν στην παραγωγή. Κατασκεύασαν, δηλ. εργαλεία.

Το χαρακτηριστικό των εργαλείων είναι ότι αποτελούν προϊόντα παραγωγής και χρησιμοποιούνται στην παραγωγική διαδικασία για την παραγωγή άλλων προϊόντων, είναι δηλ.

παραχθέντα μέσα παραγωγής.

Στις σύγχρονες κοινωνίες τα παραχθέντα μέσα παραγωγής

είναι τεχνολογικά πολύ εξελιγμένα και είναι απαραίτητα

για την παραγωγή των προϊόντων που χρειάζονται

σήμερα οι άνθρωποι.

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ

Τα στοιχεία που συντελούν στην παραγωγική

διαδικασία τα ονομάζουμε συντελεστές της παραγωγής.

Για να διευκολυνθεί η ανάλυση των οικονομικών φαινομένων ταξινομούμε τους συντελεστές της παραγωγής σε 3 κατηγορίες:

1. Εργασία

2. Έδαφος (γη, φύση, έδαφος, φυσικοί πόροι) και

3. Κεφάλαιο (κεφαλαιουχικός εξοπλισμός ή πάγιο κεφάλαιο).

Ως εργασία ορίζουμε την καταβολή ανθρώπινης προσπάθειας, σωματικής και πνευματικής, για την παραγωγή κάποιου προϊόντος.

Ο εργάτης που χτίζει ένα σπίτι, ο αγρότης που οργώνει τη γη, ο δάσκαλος που διδάσκει κτλ. προσφέρουν εργασία στην παραγωγική διαδικασία.

Κατά την εργασία τους οι άνθρωποι χρησιμοποιούν γνώσεις που απέκτησαν στο σχολείο, σε διάφορες τεχνικές σχολές, στο Πανεπιστήμιο, αλλά και από την εμπειρία τους στη δουλειά.

Το σύνολο των γνώσεων και ικανοτήτων που αποκτά ο

άνθρωπος με την μόρφωση και την εμπειρία ονομάζουμε

ανθρώπινο κεφάλαιο.

Κάθε είδος παραγωγής χρησιμοποιεί με διαφορετικό τρόπο την ύλη και τη μετασχηματίζει σε χρήσιμα προϊόντα.

Παράδειγμα, η αγροτική παραγωγή:

εδώ ο άνθρωπος χρησιμοποιεί τις δικές του δυνάμεις, το έδαφος με τα συστατικά του, το νερό, τη θερμότητα του ήλιου, την υγρασία της ατμόσφαιρας, διάφορα λιπάσματα, διάφορα μηχανήματα κτλ.

Όλα αυτά τα συνδυάζει με ορισμένους τρόπους και σε ορισμένο χρόνο παράγονται προϊόντα.

Με ανάλογο τρόπο γίνεται και κάθε άλλη παραγωγή.

Κάθε οικονομικό αγαθό όμως

είναι αποτέλεσμα παραγωγικής διαδικασίας,

στην οποία χρησιμοποιούνται οι συντελεστές

της παραγωγής. Έτσι:

η σχετική έλλειψη αγαθών είναι στην πραγματικότητα έλλειψη παραγωγικών συντελεστών.

Το πρόβλημα αυτό είναι:

• μόνιμο και
• απασχολεί κάθε κοινωνία.

Για να αντιληφθείτε καλύτερα την τεράστια σημασία της σχετικής έλλειψης αγαθών προσπαθήστε να φανταστείτε πώς θα ήταν οργανωμένη η ανθρώπινη κοινωνία

και τι θα έκαναν οι άνθρωποι, αν ζούσαν σε απόλυτη αφθονία, χωρίς να παράγουν, για παράδειγμα

αν τα αγαθά έπεφταν

σαν «μάννα εξ ουρανού».

2. Έδαφος (ή Γη)

Ο συντελεστής έδαφος ή γη περιλαμβάνει:

τη γεωγραφική έκταση (επιφάνεια, υπέδαφος, λίμνες, ποτάμια,

θάλασσες) καθώς και

τις ιδιότητες του εδάφους

που είναι χρήσιμες στην παραγωγική διαδικασία.

Το έδαφος πάνω στο οποίο χτίζεται ένα εργοστάσιο ή ένα σπίτι είναι παραγωγικός συντελεστής, όπως είναι και

το έδαφος πάνω στο οποίο φυτρώνουν οι διάφορες καλλιέργειες.

3. Κεφάλαιο

Ο συντελεστής κεφάλαιο περιλαμβάνει όλα τα προϊόντα που χρησιμοποιούνται στην παραγωγική διαδικασία για την παραγωγή άλλων προϊόντων.

Το κεφάλαιο περιλαμβάνει τα:

• διάφορα μηχανήματα,
• τα κτίρια,
• τις εγκαταστάσεις,
• τα εργαλεία,
• τα σκεύη, κτλ.

Βενέδικτος Θεολογίτης