Introducing 

Prezi AI.

Your new presentation assistant.

Refine, enhance, and tailor your content, source relevant images, and edit visuals quicker than ever before.

Loading content…
Transcript

Ponemang Supra-segmental

Tono- ito ang pagtaas at pagbaba ng tinig sa pagbigkas ng pantig ng salita.

A. B.

Dadating sila mamay. Dadating sila mamaya?

Ikaw. Ikaw?

Ako. Ako?

May tatlong ponemang supra-segmental:

  • tono
  • diin
  • antala

Ponemang Patinig

Ang mga ponemang patinig ay nagkakaiba ang paraan ng pagbigkas ayon sa taas ng posisyon ng dila- mataas, gitna at mababa. Ipinapakita rin kung saang bahagi ng dila ang gumagana sa pagbigkas- harap, sentral at likod.

Diin- tumutukoy sa haba ng bigkas na inuukol sa patinig ng pantig ng isang salita.

TUbo-tuBO PIto-piTO

SAya-saYA MagsaSAka-magsasaKA

4. Pagdaragdag- kung may salitang binabawasan, mayron din namang dinaragdagan.

boss-bossing

5. Paghahalo o blending- ito ang paraang pagbabawas at pagtatambal ng mga salita

banyuhay- bagong anyo ng buhay

6. Mga salita mula sa pangalan- dahilan sa pagiging malikhain sa pagbubuo ng mga salita, may mga pangalan ng produkto o brand na nagiging pandiwa.

xerox kinabitan ng panlapi kaya nagiging nagseroks

Ponemang Katinig

Ang ponemang katinig ay mailalarawan sa pamamagitan ng punto ng artikulasyon kung saang bahagi binibigkas ang ponema at paraan ng artikulasyon kung saan pinadadaan ang hangin sa pagbigkas ng mga ponema na may tunog o walang tunog.

Antala- ito'y isang saglit na pagtitigil sa pagsasalita upang lalong maging malinaw at mabasa ang kaisipang ipinapahayag.

Hindi ako ang may kasalanan//

(Maaaring ibang tao ang may kasalanan at hindi ang nagsasalita)

Hindi //ako ang may kasalanan.

(Inami ng nagsasalita ang kasalanang nagawa.)

2. Akronim- hangi ito sa inisyal o mga unang pantig ng mga salita.

USEP-University of Southeastern Philippines

3. Pagbabawas o clipping- ito ang pagpapaikli sa salita na kadalasang ginagamit sa pasalitang paraan.

dok para sa doktor, direk para sa direktor

Morpolohiya

Pagpapayaman ng Leksikon ng Wikang Filipino

-makaagham na pag-aaral ng mga makabuluhang yunit ng mga salita.

morpema- ang tawag sa pinakamaliit na yunit ng makabuluhang salita.

3 anyo ng morpema:

  • salitang-ugat
  • morpemang panlapi
  • morpemang binubuo ng isang ponema

1. Pagtatambal- nabuo ito sa pamamagitan ng pagtatambal ng mga pornema na anging bahagi ng wikang Filipino.

Halimbawa ang salitang dulawit na pinagtambal na dula at awit.

Mga Ponemang Segmental

Mula sa 21 ponema ay nadaragdagan at naging 25 na ponemang segmental. Ang limang naidagdag ay f/, /j/, /v/, at /z/.

Dalawang Pangkat:

  • Ponemang Katinig
  • Ponemang Patinig

Morpemang Panlapi

-ay mga anyo ng morpemang may kahulugang taglay subalit hindi ito makapag-iisa kaya tinatawag na

di-malayang morpema.

Halimbawa:

-um + bait= bumait ka + laro= kalaro

Ponolohiya

Morpemang Salitang-ugat

-ay mga payak na salita. Wala itong panalping taglay at tinatawag na malayang morpema dahilan sa kaya nitong mag-isa na may buong kahulugang taglay.

Halimbawa:

sayaw awit aklat bulaklak

5. Metatesis

-nangyayari ang pagbabago kapag nagkakaroon ng pagpapalitan ng ponema sa loob ng salita kapag nilalapian.

atip+an= atipan= aptan

tanim+an= taniman= tamnan

6. Reduplikasyon

-ito ang pag-uulit ng mga pantig ng salita

aalis magaganda naglalakad pupunta

-makaagham na pag-aaral ng mga makabuluhang tunog.

Ponema- ang tawag sa pinakamaliit na makabuluhang tunog.

Dalawang kategorya ng Ponemang Filipino:

  • Ponemang Segmental
  • Ponemang Suprasegmental

Mga Pagbabagong Morpoponemiko:

1. Asimilasyon- uri ng pagbabagong morpoponemiko na karaniwang naaasimila ng isang morpema ang tunog ng isa pang morpema.

Dalawang uri nito;

  • asimilasyong parsyal o di ganap
  • asimilasyong ganap

3. Paglilipat-diin

-ay ang pagbabagong morpoponemiko na nalilipat ang diin ng salita kapag nilalapian.

luto-lutuan sama+an= samahan

4. Pagkaltas ng Ponema

-naganap ang pagbabagong ito kung ang huling ponemang patinig ng salitang-ugat ay nawala sa paghuhulapi nito.

takip+an= takipan= takpan

kitil+in= kitilin= kitlin

C. Ang panlaping an ay nagiging han kung ang salita ay nilalagyan ng hulapi ang salitang-ugat na nagtatapos sa patinig at binibigkas nang malumay o mabilis.

Halimbawa:

sara-sarahan pasa-pasahan

takbo-takbuhan

B. Ang /o/ ay nagiging /u/ kapag nilalagyan ng hulapi at kung iunuulit ang salitang ugat.

Mga Hulapi Inuulit ang salitang-ugat

Tao-tauhan tago-tagu-taguan

Laro-laruan grupo-grupo-grupo

Bato-batuhin bato-batu-bato

Ponema, Morpema at Leksikon

2. Pagpapalit ng Ponema

-isang uri ng pagbabagong morpoponemiko kung saan,

A. Ang /d/ ay nagiging /r/ kapag ito'y napapagitnaan ng dalawang patinig.

Halimbawa:

ma+dunong= marunong

lakad+an= lakaran

Mga mag-uulat:

Dela Gracia

Gamba

Gequilan

Learn more about creating dynamic, engaging presentations with Prezi