MGA PAGBABAGONG MORPOPONEMIKO
PROF: GUSI
REGINALD LLAMOSO / FV1515
SABADO. IKA 25 NG HUILYO, 2015
FILIPINO 1
PAGE: 104
Asimilasyong Ganap
Isa sa bahagi ng similasyon ay ang asimilasyong ganap
MGA IBA´T IBANG URI NG PAGBABAGONG MORPOPONEMIKO
> May mga salitang maaring gamitan ng alinman sa dalawang uri ng asimilasyon, ngunit may mga salitang nakamihasnan nang gamitan lamang ng asimilasyong parsyal. Sa ibang salita, hindi na nagaganap ang pagkawala ng unang ponema ng ikalawang morpemang isinasama sa pagbuo ng salita.
Yaong maaring gamitan ng dalawang uri ng asimlasyon.
{ pang } + kuha > pangkuha / panguha
{ pang } + tabas > pantabas / panabas
Yaong hindi ginagamitan ng asimilasyong ganap:
{ pang } + bansa > pambansa
{ pang } + luto > panluto
ASIMILAYSON
ASIMILASYON
sakop ng uring ito ang mga pagbabagong nagaganap sa { ng } sa pusisyong pinal dahil sa impluwensya ng ponemang kasunod nito.
ASIMILASYON PARSYAL
Pagpapalit ng Ponema
> Kung ang isang panlapi o salita ay nag tatapos sa { ng } ay ikinakabit sa isang salitang ugat na nagsisimula sa /p, b / ang { ng } ay nagiging {m}.
Halimbawa:
{ pang } + paaralan > pampaaralan
{ pang } + bayan > pambayan
> Ang huling ponema { ng } naman ng isang morpema sy nagiging { n } kung ang kasunod ay alinman sa mga sumusunod na ponema: { d, l, r, s, t }.
Halimbawa:
{ pang } + dikdik > pandikdik
{ pang } + taksi > pantaksi
{ pang } + lasa > panlasa
/d/ -> /r/
> May mga mangilan-ngilang pagkakataon na ang nabubuong mga salita ay magkaiba ng kahulugan, tulad ng madamdamin (full of feeling) at maramdamin (sensitive). sa mga ganitong halimbawa, hindi masasabing maaring magpalitan ang /d/ at /r/.
kapag ang sunod ng tunog ay alin man sa /d, l. r. s. t / panlaping pang- ay nagiging pan-. Ito ay nagiging pam- naman kapag ang kasunod na tunog ay alinman sa /b, p /.
May dalawang uri ng Asimilasyon:
A. Asimilasyong Pasyal
B. Asimilasyong Ganap
May mga halimbawa namang ang
/d/ ay nasa pusisyong pinal ng salitang nilalapian. Kung ito ay hinuhulapian ng (an) o (in), ang /d/ ay karaniwang nagiging /r/.
Mga halimbawa:
Lapad + an = lapadan > laparan
Tawid + in = tawidin > tawirin
Lipad + in = lipadin > liparin
Ang ponemang /d/ sa pusisyong inisyal ng salitang nilalapian ay karaniwang napapalitan ng ponemang / r / kapag patinig ang huling ponema ng unlapi.
Mga halimbawa:
Ma + dapat > marapat
Ma + dunong > marunong
Ma + dumi > marumi
/ h / -> / n /
Sa ilang halimbawa, ang /h/ bagamat hindi binabaybay o tinutumbasan ng titik sa pagsulat ng panlaping /han/ ay nagiging /n/.
Halimbawa:
/ tawah / + am -> / tawahan / -> tawanan
/ O / -> / U /
Ito naman ay ginagamit sa pag uulit ng salita pinapalitan ang /o/ sa /u/ sa unang hati ng salita.
Halimbawa:
dugo + an -> duguan
mabango -> mabangung-mabango
ANO NGA BA ANG PAGBABAGONG MORPOPONEMIKO?
>> Ang pag babagong morpoponemiko ay tumutukoy sa anumang pagbabago sa karaniwang anyo ng isang morpema dahil sa impluwensya ng kaligiran nito.
: Ang morpema ay ang pinakamaliit na yunit ng isang salita na nagtataglay ng kahulugan.
Paalala:
Nananatiling { pang- } kapag kasunod na tunog ay may mga katinig na / k, m, w, y ? o patinig
( a, e, i, o, u,). nilalagyan ng gitling ( - ) kapag ang salitang ugat ay nagsisimula sa patinig.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
~~~~~~
~~~~~~
REPUBLIKASYON
Pag-uulit ito ng pantig ng salita. Ang pag uulit na ito ay maaring magpahiwatig ng kilos na ginagawa o gawin pa lamang, tagagawa ng kilos o pagpaparami.
Mga halimbawa:
magtataho
naglalakad
matataas
masasaya
alis
pupunta
-> Tandaan maaaring may dalawa o higit pang pagbabago ng mopoponemiko ang magaganap sa isang salita.
PAGKAKALTAS NG PONEMA
METATESIS
A.
Ang Pagpapalit ng Pusition
-> -> ->
mang + dagit
mandagit - Asimilasyong Parsyal
mandadagit - Republikano
mandaragit - Pagpapalit ng ponema /d/ -> /r/
> Nagaganap ang pagbabagong ito kung ang huling ponemang patinig ng salitang-ugat ay nawawala sa paghuhulapi nito.
B.
sang + in + skob + an
sansinukoban - Asimilasyong Parsyal
sansinukuban - Pagpapalit ng ponema /o/ -> /u/
-> ->
Halimbawa:
Kapag ang salitang-ugat na nagsisimula sa /l/ o /y/ ay nilalagyan ng gitlaping {in}, ang /i/ at /n/ ay nagkakapalit ng pusisyon.
takip + an - takipan - takpan
kitil + an - kitilin - kitlin
May mga salitang nagkakaroon pa ng pagkakaltas ng ponemabukod sa pagkakapalit ng pusisyon ng dalawang ponema.
Halimbawa:
atip + an -> atipan -> aptan
tanim + an -> taniman -> tamnan
Halimbawa:
Mag aral ng mabuti para ang buhay ay bumuti.
in + lipad -> nilipad
in + yaya -> niyaya
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
-> PAGLILIPAT-DIIN <-
May mga salitang nagbabago ng diin kapag nilalapian. Maaring malipatng isa o dalawang pantig ang diin patungong huling pantig o maaring malapian ng pantig patungong unahan ng salita.
Halimbawa:
basa + hin -> basahin
ka + sama + han -> kasamahan
laro + an -> laruan