Introducing 

Prezi AI.

Your new presentation assistant.

Refine, enhance, and tailor your content, source relevant images, and edit visuals quicker than ever before.

Loading…
Transcript

MGA PAGBABAGONG MORPOPONEMIKO

PROF: GUSI

REGINALD LLAMOSO / FV1515

SABADO. IKA 25 NG HUILYO, 2015

FILIPINO 1

PAGE: 104

Asimilasyong Ganap

Isa sa bahagi ng similasyon ay ang asimilasyong ganap

MGA IBA´T IBANG URI NG PAGBABAGONG MORPOPONEMIKO

> May mga salitang maaring gamitan ng alinman sa dalawang uri ng asimilasyon, ngunit may mga salitang nakamihasnan nang gamitan lamang ng asimilasyong parsyal. Sa ibang salita, hindi na nagaganap ang pagkawala ng unang ponema ng ikalawang morpemang isinasama sa pagbuo ng salita.

Mga Halimbawa:

Yaong maaring gamitan ng dalawang uri ng asimlasyon.

{ pang } + kuha > pangkuha / panguha

{ pang } + tabas > pantabas / panabas

Yaong hindi ginagamitan ng asimilasyong ganap:

{ pang } + bansa > pambansa

{ pang } + luto > panluto

ASIMILAYSON

ASIMILASYON

sakop ng uring ito ang mga pagbabagong nagaganap sa { ng } sa pusisyong pinal dahil sa impluwensya ng ponemang kasunod nito.

ASIMILASYON PARSYAL

Pagpapalit ng Ponema

> Kung ang isang panlapi o salita ay nag tatapos sa { ng } ay ikinakabit sa isang salitang ugat na nagsisimula sa /p, b / ang { ng } ay nagiging {m}.

Halimbawa:

{ pang } + paaralan > pampaaralan

{ pang } + bayan > pambayan

> Ang huling ponema { ng } naman ng isang morpema sy nagiging { n } kung ang kasunod ay alinman sa mga sumusunod na ponema: { d, l, r, s, t }.

Halimbawa:

{ pang } + dikdik > pandikdik

{ pang } + taksi > pantaksi

{ pang } + lasa > panlasa

/d/ -> /r/

> May mga mangilan-ngilang pagkakataon na ang nabubuong mga salita ay magkaiba ng kahulugan, tulad ng madamdamin (full of feeling) at maramdamin (sensitive). sa mga ganitong halimbawa, hindi masasabing maaring magpalitan ang /d/ at /r/.

kapag ang sunod ng tunog ay alin man sa /d, l. r. s. t / panlaping pang- ay nagiging pan-. Ito ay nagiging pam- naman kapag ang kasunod na tunog ay alinman sa /b, p /.

May dalawang uri ng Asimilasyon:

A. Asimilasyong Pasyal

B. Asimilasyong Ganap

May mga halimbawa namang ang

/d/ ay nasa pusisyong pinal ng salitang nilalapian. Kung ito ay hinuhulapian ng (an) o (in), ang /d/ ay karaniwang nagiging /r/.

Mga halimbawa:

Lapad + an = lapadan > laparan

Tawid + in = tawidin > tawirin

Lipad + in = lipadin > liparin

Ang ponemang /d/ sa pusisyong inisyal ng salitang nilalapian ay karaniwang napapalitan ng ponemang / r / kapag patinig ang huling ponema ng unlapi.

Mga halimbawa:

Ma + dapat > marapat

Ma + dunong > marunong

Ma + dumi > marumi

/ h / -> / n /

Sa ilang halimbawa, ang /h/ bagamat hindi binabaybay o tinutumbasan ng titik sa pagsulat ng panlaping /han/ ay nagiging /n/.

Halimbawa:

/ tawah / + am -> / tawahan / -> tawanan

/ O / -> / U /

Ito naman ay ginagamit sa pag uulit ng salita pinapalitan ang /o/ sa /u/ sa unang hati ng salita.

Halimbawa:

dugo + an -> duguan

mabango -> mabangung-mabango

ANO NGA BA ANG PAGBABAGONG MORPOPONEMIKO?

>> Ang pag babagong morpoponemiko ay tumutukoy sa anumang pagbabago sa karaniwang anyo ng isang morpema dahil sa impluwensya ng kaligiran nito.

: Ang morpema ay ang pinakamaliit na yunit ng isang salita na nagtataglay ng kahulugan.

Paalala:

Nananatiling { pang- } kapag kasunod na tunog ay may mga katinig na / k, m, w, y ? o patinig

( a, e, i, o, u,). nilalagyan ng gitling ( - ) kapag ang salitang ugat ay nagsisimula sa patinig.

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

~~~~~~

~~~~~~

REPUBLIKASYON

Pag-uulit ito ng pantig ng salita. Ang pag uulit na ito ay maaring magpahiwatig ng kilos na ginagawa o gawin pa lamang, tagagawa ng kilos o pagpaparami.

Mga halimbawa:

magtataho

naglalakad

matataas

masasaya

alis

pupunta

-> Tandaan maaaring may dalawa o higit pang pagbabago ng mopoponemiko ang magaganap sa isang salita.

PAGKAKALTAS NG PONEMA

METATESIS

A.

Ang Pagpapalit ng Pusition

-> -> ->

mang + dagit

mandagit - Asimilasyong Parsyal

mandadagit - Republikano

mandaragit - Pagpapalit ng ponema /d/ -> /r/

> Nagaganap ang pagbabagong ito kung ang huling ponemang patinig ng salitang-ugat ay nawawala sa paghuhulapi nito.

B.

sang + in + skob + an

sansinukoban - Asimilasyong Parsyal

sansinukuban - Pagpapalit ng ponema /o/ -> /u/

-> ->

Halimbawa:

Kapag ang salitang-ugat na nagsisimula sa /l/ o /y/ ay nilalagyan ng gitlaping {in}, ang /i/ at /n/ ay nagkakapalit ng pusisyon.

takip + an - takipan - takpan

kitil + an - kitilin - kitlin

May mga salitang nagkakaroon pa ng pagkakaltas ng ponemabukod sa pagkakapalit ng pusisyon ng dalawang ponema.

Halimbawa:

atip + an -> atipan -> aptan

tanim + an -> taniman -> tamnan

Halimbawa:

Mag aral ng mabuti para ang buhay ay bumuti.

in + lipad -> nilipad

in + yaya -> niyaya

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

-> PAGLILIPAT-DIIN <-

May mga salitang nagbabago ng diin kapag nilalapian. Maaring malipatng isa o dalawang pantig ang diin patungong huling pantig o maaring malapian ng pantig patungong unahan ng salita.

Halimbawa:

basa + hin -> basahin

ka + sama + han -> kasamahan

laro + an -> laruan

Learn more about creating dynamic, engaging presentations with Prezi