Symbolizm w malarstwie Młodej Polski

• Rynek Starego Miasta w Warszawie nocą.
• 1892.
• Olej na płótnie.
• 61 x 45,5 cm
• Muzeum Narodowe, Poznań.

Co na obrazie?

Na obrazie Malczewskiego widać pracownię malarską. Po lewej stronie znajduje się postać skupionego przy sztalugach autora „Melancholii”. Z płótna, przy którym siedzi Jacek Malczewski niemal wypływają, wylewają się w przestrzeń hordy skłębionych postaci ludzkich z przeszłości, które mają wymiar symboliczny, alegoryczny.

Wśród tego tłumu można dostrzec przedstawicieli wielu warstw społecznych symbolizujących nasze dzieje historyczne, powstańców, dzieci, kapłanów, skazańców w kajdanach, zrozpaczone kobiety, sybirskich zesłańców, kosynierów i żołnierzy napoleońskich. Postacie trzymają wiele rekwizytów, w tym m.in. książki, klepsydry, skrzypce, pędzle, ale również kosy na sztorc, strzelby, bagnety i szable. Swoimi strojami (szlacheckie kontusze, powstańcze mundury) oraz uzbrojeniem nawiązują do tragicznej historii Polski z XIX w.

Każda z tych postaci przypomina o bohaterstwie i męczeństwie, narodowej niewoli i powstańczych zrywach, ale też i o letargu, w jakim pogrążył się polski naród. Skłębiony tłum postaci historycznych wydaje się kierować do uchylonego okna, lecz tylko nieliczni docierają do parapetu.

Po drugiej stronie okna widać stojącą na straży i niepozwalającą korowodowi na przeniknięcie do symbolizującej wolność przestrzeni tajemniczą postać w czerni, będącą tytułową melancholią. Może ona również oznaczać fatum, przeznaczenie.

• Park w Duboju.
• 1897.
• Olej na płótnie.
• 85,5 x 130 cm.
• Muzeum Narodowe, Warszawa.

Obrazy Józefa Pankiewicza

Obraz olejny Władysława Podkowińskiego z 1894 roku. Jest jednym z najbardziej znanych polskich obrazów, uważanym przez znawców sztuki za pierwsze znaczące dzieło nurtu symbolizmu w polskim malarstwie. Podczas pierwszej publicznej wystawy wzbudził rozgłos i kontrowersje. Zniszczony przez autora, został odrestaurowany po jego śmierci przez Witolda Urbańskiego.

• Rok wykonania 1894
• Technika wykonania olej na płótnie
• Rozmiar 310 × 275 cm
• Muzeum Muzeum Narodowe w Krakowie

Najsłynniejszym obrazem Jacka Malczewskiego jest uważana za manifest polskiego symbolizmu – „Melancholia” (pełny tytuł: „Melancholia. Prolog. Widzenie. Wiek ostatni w Polsce”).

• Malczewski tworzył swój obraz w latach 1890-1894.
• Techniką przez niego zastosowaną był olej na płótnie.
• Wymiary dzieła to: 139×240 cm.
• „Melancholia” dostępna jest w zbiorach Muzeum Narodowego w Poznaniu.

Obraz jest aktem przedstawiającym nagą kobietę na oszalałym karym koniu stającym dęba. Zwierzę odsłania zęby, ma wysunięty język i rozszerzone chrapy, z pyska toczy pianę. Kobieta je obejmuje za szyję, ma zamknięte oczy, jej rozwiane włosy splatają się z końską grzywą. Płótno ma ponad trzy metry wysokości, co oznacza, że przedstawia postacie naturalnej wielkości.

Sam tytuł wskazuje na związki z tzw. „chorobą wieku” panującą w okresie Młodej Polski, czyli z melancholią (stan apatii). Ten obraz Malczewskiego interpretuje się jako alegoryczne przedstawienie tragicznego losu polskiego społeczeństwa w czasie niewoli. Jak wskazuje na to pełny tytuł dzieła „Melancholia. Prolog. Widzenie. Wiek ostatni w Polsce” stanowi podsumowanie końca fatalnego stulecia, które u swego schyłku nie przyniosło Polakom niczego więcej prócz beznadziejności położenia i przegranych walk o niepodległość. Artysta ukazał w swojej pracy także problem miejsca i roli artysty w społeczeństwie oraz historii. Jego pragnieniem było odrodzenie się czy jak sam mawiał „zmartwychwstanie” narodu i ojczyzny dzięki malarstwu, sztuce.

Władysław Podkowiński

ur. 4 lutego 1866 w Warszawie,

zm. 5 stycznia 1895

Jacek Malczewski

ur. 14 lipca 1854 w Radomiu,

zm. 8 października 1929 w Krakowie

Symbolizm polski nie był nurtem wewnętrznie rozdartym pomiędzy tym, co dawne i tym, co nowe, tym, co polskie i tym, co obce; przeciwnie, dawał świadectwo doskonałej symbiozy rodzimej tradycji z ożywczymi impulsami europejskiego modernizmu.

Malarstwo symboliczne wzbogaca się o rozmaite doświadczenia, przypadkowość kolorów, płynność konturu, chwiejne formy, zmysłowość tonu i materii.

Nie tylko w Polsce ale i w całej Europie, symbolistom nie chodzi o wrażenia estetyczne, lecz o wywołanie wstrząsu, olśnienia i porażenia odbiorcy sugestywną poetyką.

W polskim malarstwie obok tych najczęstszych motywów modernizmu odnajdujemy także symbole narodowe.

Sztuki plastyczne obrazują podstawowe elementy światopoglądu epoki. Do najczęstszych należą :

· Obrazy mrocznych otchłani

· Alegorie walk i płci

· Motywy smutku i melancholii

· Obrazy kobiety cnotliwej, czystej i wyidealizowanej, ale także kobiety jako fatalnej piękności przywodzącej mężczyzn do zguby

· Upostaciowienie śmierci i demonów

· Symbole bujności życia i macierzyństwa

Symbolizm

Polski symbolizm w dużej mierze kształtowały uwarunkowania historyczne.

Kierunek w poezji i sztukach plastycznych, powstały we Francji i Belgii w drugiej połowie XIX wieku

Charakterystyczne cechy symbolizmu:

• odrzucenie opisu bezpośredniego;

• poszukiwanie ekwiwalentów zjawisk trudnych do wyrażenia;

• dwupłaszczyznowy charakter symbolu, który ma dwojakie znaczenie: dosłowne i szersze - oparte na aluzji i skojarzeniach

Z brzemieniem historii borykali się najwięksi polscy symboliści, dwaj uczniowie Matejki, Jacek Malczewski i Stanisław Wyspiański. Każdy z nich na swój sposób poszukiwał nowego języka plastycznego dla wyrażenia narodowych treści.

Sztuka symboliczna, to sztuka która przekracza barierę doczesności i materialności życia codziennego. Skierowana jest ku transcendencji, czyli ku niematerialnej, nieuchwytnej rzeczywistości. Dąży do zbliżenia się do absolutu i próbuje uchwycić istotę ludzkiego bytu. Nieuchwytne elementy mogą wyrazić jedynie symbole, które charakteryzuje dowolność interpretacji. Symboliści wyrażają wewnętrzne stany i lęki człowieka.

W dziejach ludzkości sztuka ta pełniła funkcje religijne, rytualne , magiczne, przez to dążyła do okiełznania sił natury, była środkiem poznania ludzkiej natury.

Symbolizm w malarstwie Młodej Polski