Introducing 

Prezi AI.

Your new presentation assistant.

Refine, enhance, and tailor your content, source relevant images, and edit visuals quicker than ever before.

Loading…
Transcript

Iwan Wyhowski

Iwan Wyhowski (zm. 16 marca 1664) – szlachcic polski, pisarz wojska zaporoskiego, następnie hetman kozacki i w końcu wojewoda kijowski. Od 1657 w imieniu małoletniego syna Chmielnickiego Jerzego sprawował rządy na Ukrainie Naddnieprzańskiej. Był zwolennikiem porozumienia z Rzecząpospolitą Obojga Narodów, w 1658 zawarł w imieniu Hetmanatu unię hadziacką.

Unia hadziecka

Rozejm Andruszowski

Bitwa pod Cudnowem

Zawarta 16 września 1658 roku w Hadziaczu umowa między Rzecząpospolitą Obojga Narodów a Kozackim Wojskiem Zaporoskim, reprezentowanym przez hetmana kozackiego Iwana Wyhowskiego.

Ugoda hadziacka przewidywała:

-utworzenie księstwa ruskiego z ziem województw: czernihowskiego, bracławskiego i kijowskiego, sprzymierzonego z Polską,pozostającego pod władzą hetmana, zatwierdzanego na stanowisko przez króla polskieg,

-księstwo miało posiadać wszystkie instytucje (urzędy, trybunały) analogicznie jak w Polsce i na Litwie, brać udział we wspólnym sejmie.

W wyniku pertraktacji Szermietiew zgodził się na następujące warunki:

  • armia rosyjska złoży broń i sztandary z wyłączeniem własności prywatnej,
  • załogi rosyjskie miały opuścić Kijów, Perejasław, Niżne i Czernihów składając broń,
  • Rosjanie odejdą do miejsc wyznaczonych przez polskich hetmanów,
  • jeńcy więzieni w obozie rosyjskim mają zostać zwolnieni,
  • Wasyl Szeremietiew wraz z ośmioma bojarami miał zostać zakładnikiem gwarantującym realizację postanowień rozejmu,
  • Rosjanie zapłacą 300 000 talarów okupu.

  • Rzeczpospolita odzyskiwała zajęte przez Rosję w czasie działań wojennych tzw. Inflanty Polskie.
  • Wielkie Księstwo Litewskie rezygnowało z województwa smoleńskiego zdobytego w 1611 r. Zajęte w czasie wojny przez Moskwę województwa połockie i witebskie wracały do Litwy.
  • Korona rezygnowała z województwa czernihowskiego i z ok. połowy ogromnego (ok. 250 tys. km) województwa kijowskiego, czyli tak zwanego Zadnieprza.
  • Sam Kijów, leżący po zachodniej stronie Dniepru, miał zostać przy Rosji tylko przez dwa lata, ze względu na konieczność pacyfikacji Kozaków i wrócić do Rzeczypospolitej, jednak Rosjanie nie oddali już miasta. Żaden z traktatów polsko-rosyjskich dotyczących Kijowa nie był nigdy ratyfikowany.
  • Rozejm przewidywał zawarcie sojuszu przeciwko Turcji i Tatarom. Dokonano uzgodnień co do wymiany jeńców oraz wzajemnego zwrotu cenniejszych łupów.

Rosja zastrzegała sobie w nim opiekę nad prawosławnymi w Rzeczypospolitej, natomiast Rzeczpospolita nad katolikami w Rosji. Było to powodem wtrącania się w sprawy wewnętrzne Polski i utraty przez nią suwerenności w następnym stuleciu, kiedy siła Rosji niepomiernie wzrosła.

Bitwa pod Sasowym Rogiem

Pokój hetmańskiego

Po kilkudniowych rokowaniach zawarto 9 października traktat pokojowy, honorowy d la obu stron. Zgodnie z nim granice pozostały bez zmian, a hospodarów w księstwach naddunajskich mieli powoływać Turcy, ale pod warunkiem, że będą chrześcijanami przyjaźnie usposobionymi o obu stron. Turcja zobowiązała sie także hamować najazdy Tatarów, a Polska - Kozaków.

Bitwa pod Chocimiem

19 lipca 1612 roku, miała miejsce bitwa pod Sasowym Rogiem. Było to starcie podczas jednej z tzw. awantur mołdawskich. Magnat Stefan Potocki na czele wojsk prywatnych, wyruszyły do Mołdawii, aby przywrócić na tron hospodarski wygnanego Konstantego Mohyłę. Pod Sasowym Rogiem doszło do bitwy, w której Potocki poniósł klęskę z rąk hospodara mołdawskiego Stefana Tomży, wspieranego przez wojska tatarskie. W wyniku tej bitwy Konstanty Mohyła dostał się do niewoli i resztę życia spędził w Stambule, a Stefan Potocki więziony był przez kilkanaście lat.

Pokój w Buszy

Na obszarze Podola (dzisiejsza Ukraina) została stoczona bitwa pod Chocimiem – między 2 września a 9 października w roku 1621. Po jednej stronie konfliktu stała Rzeczpospolita oraz Kozacy zaporoscy, a po drugiej stronie Imperium Osmańskie, Chanat Krymski, Hospodarstwo Mołdawskie i Wołoskie. Siły polsko – kozackie miały wówczas liczyć od około 46 do 50 tysięcy wojska oraz między 28 a 50 dział. Dowództwo objął Jan Karol Chodkiewicz, jednak zginął 24 września. Jego miejsce zajął po tym Stanisław Lubomirski. Po stronie tureckiej – siłami liczącymi od około 100 do 150 tysięcy wojska oraz około 100 dział, dowodził Osman II. Przebieg bitwy Chocimskiej polegał przede wszystkim na ciągłych natarciach strony tureckiej. Jednak każde kolejne uderzenie było sprawnie odpierane przez siły Rzeczypospolitej. Największe efekty przynosiły armaty polskie – olbrzymie wyłomy wśród stłoczonej masie janczarów. Sytuacja uległa częściowo zmianie po śmierci Jana Karola Chodkiewicz, który jeszcze przed śmiercią oddał buławę Lubomirskiemu. Na wieść o śmierci hetmana, strona turecka przeprowadziła jeszcze dwa natarcia – podobnie do pozostałych nie przyniosły większych efektów.

Powstanie Krzysztofa Kosińskiego (1591-1593)

Pokój zawarty w Buszy 23 września 1617, pomiędzy Rzecząpospolitą reprezentowaną przez Stanisława Żółkiewskiego a Turcją. Utrzymywał pokój pomiędzy obydwoma krajami. Strona turecka zobowiązała się w nim powstrzymywać najazdy Tatarów, a polska - wyprawy Kozaków zaporowskich, ktorych działalność coraz bardziej wpływała na stosunki Rzeczypospolitej z imperium osmańskim. Postanowienia pokojowe z Buszy zostały później potwierdzone w Chocimiu w 1621.

Narodziny Kozaczyzny

Było to pierwsze powstanie kozackie przeciwko I Rzeczypospolitej, którym dowodził samozwańczy hetman kozacki Krzysztof Kosiński. Przyczyną wybuchu buntu był spór prywatny polskiego szlachcica Kosińskiego z Podlasia z ruskim magnatem kresowym Januszem Ostrogskim, który rościł sobie prawa do nadanych wcześniej Kosińskiemu dóbr Rokitno i Olszanice. Zatarg prywatny przeistoczył się w powstanie kozacko-chłopskie. Rozpoczęły się niczym niepohamowane łupiestwa polskich dworów, szczególnie dotkliwe na Wołyniu. Powstańcom udało się zdobyć Kijów, Trypol i Perejasław. Sam Kosiński powoli zaczął tracić kontrolę nad niekarnym wojskiem kozackim, które coraz bardziej bezlitośnie łupiło swoich wczorajszych panów. Do ostatecznej rozprawy z kozakami doszło 2 lutego 1593 podczas bitwy pod Piątkiem. Wojska Kosińskiego (5 tysięcy kozaków i 26 armat) zostały doszczętnie pobite przez pospolite ruszenie i wojska prywatne księcia Janusza Ostrogskiego i księcia Aleksandra Wiśniowieckiego, starosty czerkaskiego.

Pojęcia

W XVI w. Ukrainą zaczęto nazywać kraj położony nad Dnieprem i obejmujący późniejsze dwa województwa Rzeczypospolitej – kijowskie oraz bracławskie, a w kolejnym okresie również czernihowskie. Początkowo Kozakami nazywano wszystkich ludzi, którzy w jakikolwiek sposób żyli ze stepu. Słowo „Kozak” jest pochodzenia turko – tatarskiego i oznacza człowieka zuchwałego – rozbójnika.

  • ataman - kozacki przywódca pełniący funkcje polityczne i wojskowe. Także dowódca wojskowy oddzielnego pododdziału, mający władzę wojskową lub administracyjno-wojskową, względnie przywódca niezależnego od jakiejkolwiek władzy oddziału, niejednokrotnie o charakterze rozbójniczym.
  • starszyzna - zwana małą radą, znajdowali się tam ludzie z najbliższego otoczenia aktualnego atamana . Członkowie starszyzny tak jak atamanowie byli wybieralni i w każdej chwili mogli zostać odwołani przez Radę kozacką. Do perfekcji mieli opanowane sterowanie tłumem tzw. czernią , dzięki temu często ich głos był przeważający. Do starszyzny kozackiej należeli często ludzie pochodzenia szlacheckiego posiadający wielkie majątki.
  • tabor - przenośne obozowisko przemieszczające się razem z armią, w którym przewożono zaopatrzenie i wyposażenie dla wojska
  • czajki - wiosłowe łodzie.

W bitwie pod Batohem (2 czerca 1652) Polacy znów ponieśli klęskę. W konflikt wmieszała się natomiast Rosja. W 1654 roku Kozacy uchwalili w Perejesławiu połączenie Ukrainy z Rosją. Doprowadziło to do wojny polsko-rosyjskiej, zakończonej w 1667 roku rozejmem, na mocy którego Ukraina została podzielona.

Obrady starszyzny kozackiej zebranej w Perejasławiu w 1654.

Postanowienia

Rada postanowiła uznać zwierzchnią władzę cara rosyjskiego nad terytorium Ukrainy Zadnieprzańskiej.Uczestnicy obrad złożyli przysięgę na wierność carowi wobec delegacji przybyłej z Moskwy. Car ze swej strony zobowiązał się wziąć w obronę ziemie ukraińskie znajdujące się wówczas pod panowaniem B. Chmielnickiego, który utrzymywał władzę hetmańską nad 60-tysięczną armią kozacką.

Na mocy tej ugody :

- Przyłączono Ukrainę do Rosji,

- Kozacy otrzymali prawo wyboru swojego hetmana

- zwiększono rejestr kozacki do 60 tys ,

- zagwarantowano starszyźnie kozackiej utrzymanie dóbr ziemskich

Ciag dalszy Powstania Chmielnickiego

Rozejm wygasł we wrześniu 1648 roku. Dzięki zwycięstwu w bitwie pod Piławcami (23-25 września 1648) Bohdan Chmielnicki stał się panem praktycznie całej Ukrainy , a jego wojska dotarły pod Lwów i Zamość, zaś w 1649 roku oblegały Zbaraż .

Ugoda zborowska

Bitwa pod Beresteczkiem

17 sierpnia 1649 roku zawarto tzw. ugodę zborowską, na mocy której zwiększono rejestr kozacki do 40 tysięcy żołnierzy, Bohdan Chmielnicki otrzymał tytuł hetmana, a w 3 województwach ukraińskich urzędy miano powierzać wyłącznie rusinom.

W roku 1651 wojna rozgorzała na nowo. Podczas bitwy pod Beresteczkiem (28-30 czerwca 1651) Kozacy ponieśli klęskę, a 28 września 1651 zawarto ugodę w Białej Cerkwi, która znacznie ograniczała autonomię kozacką (do 1 województwa) i liczebność rejestru.

Bohdan Chmielnicki

Oskarżony o zdradę i pełen i pełen poczucia krzywdy, Bohdan Chmielnicki wraz z kilkuset towarzyszami, udał się na Zaporoże. Znajdowała się tam tzw. Sicz, czyli główny ośrodek kozaczyzny. Jeszcze w Czechryniu, Bohdan Chmielnicki zainicjował spisek wśród starszyzny kozackiej oraz zdobył listy z obietnicami króla Władysława IV dla Kozaków z okresu przygotowań do wojny z Turcją. Były one później potężnym orężem propagandowym.

Bitwy

Kresowi magnaci, których majątki były zagrożone wystąpieniami kozackimi, dążyli do utopienia powstania we krwi jego uczestników. Ich działania były jednak nieudolne. Kozacy pokonali wojska polskie w bitwach

nad Żółtymi Wodami (29 kwietnia - 16 maja),

pod Korsuniem (25-26 maja 1648), gdzie do niewoli trafiło dwóch hetmanów.

PROBLEM KOZACKI

Ordynacja kurukowska (ugoda kurukowska) – ugoda podpisana 6 listopada 1625 nad Jeziorem Kurukowskim, pomiędzy hetmanem polnym koronnym Stanisławem Koniecpolskim a hetmanem kozackim Mychajłem Doroszenką.

Postanowienia

Kudak

W myśl jej postanowień Kozacy zobowiązali się do:

  • spalenia swoich czajek,
  • zaprzestania wypraw morskich,
  • nieutrzymywania stosunków z obcymi państwami,
  • niewtrącania się w sprawy władz miejskich i zamkowych.
  • Rejestr kozacki ograniczono do 6 tysięcy, wyznaczając Kozakom żołd 60 000 złotych polskich.
  • Kozakom, którzy zostali wypisani z rejestru, zagwarantowano zachowanie praw kozackich, lecz musieli przenieść się do jednej z 6 królewszczyzn, które zostały siedzibami 6 pułków kozackich: czerkaskiego, kaniowskiego, korsuńskiego, czehryńskiego i białocerkiewskiego na Prawobrzeżu, oraz perejasławskiego na Lewobrzeżu.
  • Kozakom zagwarantowano prawo do wyboru własnego hetmana, z tym że musiał być on później zatwierdzony przez króla Polski.

Kudak – twierdza polska zbudowana w 1635 z inicjatywy hetmana wielkiego koronnego Stanisława Koniecpolskiego.Wzniesiona została, początkowo w formie niewielkiego czworobocznego fortu, na prawym wysokim brzegu Dniepru, poniżej ujścia Samary,Budowę ukończono w lipcu 1635, lecz już w nocy z 3 na 4 sierpnia 1635 Kozacy pod dowództwem hetmana Iwana Sulimy, powracający z Morza Czarnego, zdobyli Kudak z zaskoczenia i wybili całą załogę, a fort zniszczyli. Wkrótce jednak w 1637 r., hetman Stanisław Koniecpolski obsadził ruiny fortu z 4.000 żołnierzy i naprawił zniszczenia.

Turcja i Księstwa Naddunajskie

Państwo polsko-litewskie zetknęło się bezpośrednio z Turcją na przełomie XV i XVI wieku, gdy Wysoka Porta

( jak w Europie nazywano państwo tureckie ) podporządkowała sobie chanat krymski

i zdobyła wybrzeże Morza Czarnego. Chociaż Batory planował wyzwolenie swojej ojczyzny to jednak nie udało mu się tego zrealizować.

Jeremi Mohyła

Bitwa pod Cecorą

Bitwa pod Bukowem

Hospodar Mołdawii w latach 1595-1600 i 1600-1606 z rodu Mohyłów.

Pochodził z rodziny bojarów mołdawskich. W 1591 r. podczaszy wielki koronny Jan Ostroróg udzielił mu gościny po ucieczce z Mołdawii do Polski.

19 września 1620 roku pod Cecorą wojska polskie dowodzone przez hetmana wielkiego koronnego Stanisława Żółkiewskiego stoczyły bitwę z Turkami

Wobec rosnącego zagrożenia ze strony Imperium Tureckiego 73-letni hetman Żółkiewski zorganizował zbrojną wyprawę na Mołdawię, by w ten sposób wyprzedzić uderzenie nieprzyjaciela.

20 października 1600r, po dwugodzinnym ogniu artyleryjskim prowadzonym na pozycje Michała, Zamoyski za namową Stanisława Żółkiewskiego i wojewody lubelskiego Marka Sobieskiego postanowił wykorzystać panującą mgłę i podjął decyzję o ataku. Polskie centrum zaatakowało od frontu, podczas gdy dowodzone przez Marka Sobieskiego prawe skrzydło otrzymało zadanie obejścia lewego skrzydła wojsk Michała przez bród, oddalony o 2 km w górę rzeki Teleżyn. Michał, choć związany od frontu atakiem polskiej piechoty, zauważył obchodzącego go Sobieskiego, który już zdążył się przeprawić przez rzekę i rzucił na niego całą jazdę, a sam bronił się używając tylko piechoty. Nie dał jednak rady, więc skierował do tyłu tabor, mając nadzieję, że wojska polskie rzucą się na rabunek. W tym czasie jazda Uhrowieckiego przeprawiła się przez rzekę i niespodziewanie zaatakowala prawe skrzydło wojsk Michała. Pokonany Michał Waleczny wycofał się w nieładzie do Ploeszti. Stracił w bitwie około 1000 zabitych i tysiące jeńców, ponadto znaczna część jego armii poszła w rozsypkę. Polacy zdobyli 95 chorągwi, cały obóz i artylerię. Zamoyski już w drodze do Bukowa z powrotem wprowadził na tron mołdawski Jeremiego Mohyłę, a po bitwie na tron multański w Bukareszcie wrócił brat Jeremiego Szymon.

Kozaczyzna i konflikty z Turcją.

Powstanie Chmielnickiego.

Based on Jim Harvey's speech structures

Learn more about creating dynamic, engaging presentations with Prezi